Байғанин ауданы

Үлгі:Infobox Settlement Байғанин ауданы — Ақтөбе облысының оңтүстік-батыс бөлігіндегі әкімшілік аудан. Байғанин, — "Адай уезінің" солтүстік-шығысындағы ірі аудан болған, кейін Ақтөбе облысының әкімшілігіне енді. Халық ақыны Н. Байғаниннің құрметіне аталған (1961). Бұл өлкеде қазаққа атақты жырау Ақтан ақын дүниеге келген. Халыққа белгілі тұлғалар: Түрікпенбай палуан, шегем - Көбен би, Таймас Ишан, Байтақ мақсым, Мыңбай батыр осы өлкенің қадірлі мақтанышы. Сондай ақ бұл өлкені би әрі болыс болған Бабық Мыңбай батыр басқарған. Өңірдің тарихы: қалмақ шапқыншылығынан табын руларының қарақалпақ жеріне босып кетуіне байланысты табын руы уақытша қоныс қылған "Оймауыт" ауылының түзілуімен толығады. Жер аумағы 61,0 мың км². Тұрғыны 29,0 мың адам (1997). Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 0,5 адамнан келеді. Орталығы — Қарауылкелді. Ауданда 31 елді мекен бар. Олардың ірілері — Ноғайты, Оймауыт, Жарқамыс, Ебейті, Жарлы, Кемерші, Қопа аудандары. Байғанин ауданының жері негізінен үстіртті (биіктігі 200—300 метр), оңтүстік Доңызтау тауы және Шағырай үстірті алып жатыр. Кен байлықтарынан гипс, әктас, бор, қиыршық тас, т.б. құрылыс материалдары өндіріледі. Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтардың орташа температурасы –10ӘС, шілденің орташа температурасы 25ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшер ауданның оңтүстігінде 150 мм, солтүстігінде 250 мм. Байғанин ауданы жерінің солтүстік бөлігі шөлейтті белдемге, ал оңтүстік бөлігі шөлді белдемге жатады. Ірі өзендері: Жем, Сағыз, көлдері Соркөл, Тоғысқан, Мыңжасар. Жазда суы тартылып қалатын кішігірім өзендер көп. Ауданның жері — негізінен оңт-те сортаң топырақты, солт-те қоңыр топырақты. Өсімдіктерден: боз, бетеге, жусан, жантақ, ши, өлең, қамыс өседі; жануарлардан: елік, ақбөкен, қарақұйрық, қасқыр, түлкі, қоян, қарсақ, сарышұнақ; құстардан: бөдене, қаз, үйрек т.б. мекендейді. Мал шаруашылығы (ірі қара, қой мен ешкі, жылқы, түйе) және ішінара суармалы егіншілік (дәнді дақылдар, жемшөптік дақылдар, картоп) дамыған. Бұл өлкеде шөлге, аязға төзімді келетін жүйрік адай жылқыларымен ерекшеленеді. Ауданның солтүстігінен Атырау — Қандыағаш темір жол және автомобиль жолы өтеді. Ауданда оқу-тәрбие, мәдени-ағарту, денсаулық сақтау мекемелері бар.