Қорғасыншөптер тұқымдасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Bot: Migrating 30 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q156141 (translate me)
Өңдеу түйіні жоқ
13-жол: 13-жол:
|subdivision = See text
|subdivision = See text
|}}
|}}
'''Қорғасыншөптер тұқымдасы''' ([[лат]]. ''Plumbagіnacea'')<ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref> – [[қос жарнақтылар]] класының [[қалампыр]] гүлділер класc тармағындағы ірі [[тұқымдас]]тың бірі. [[Бұта]]лар, көп не бір жылдық шөптесін өсімдіктер; жартылай бұталар; пішіні алуан түрлі қабыршақты, [[ине]] тәрізді, [[таспа]]лы-қалақшалы, [[жұмыртқа]]лы-[[эллипс]]ті, желпуіш тәрізді, бүтін, кейде қауырсын тілімді.
'''Қорғасыншөптер тұқымдасы''' (Plumbagіnacea) – [[қос жарнақтылар]] класының [[қалампыр гүлділер]] класc тармағындағы ірі тұқымдастың бірі. Бұталар, көп не бір жылдық шөптесін өсімдіктер; жартылай бұталар; пішіні алуан түрлі қабыршақты, инетәрізді, таспалы-қалақшалы, жұмыртқалы-эллипсті, желпуіш тәрізді, бүтін, кейде қауырсын тілімді. Жер бетінде Қорғасыншөптер тұқымдасына жататын 22 туыс, 600-ден астам [[түр]] бар. Қазақстанда 8 [[туыс|туысқа]] жататын 53 түрі кездеседі. Оның ішінде 17 [[түр]], яғни [[түр]] құрамының 32%-ы, Қазақстанның [[эндемик|эндемиктері]] болып табылады. Гүлдері қос жынысты, дұрыс, түрлі-түсті, бір не көп гүлді масақшаларда, гүлмаңайлық қабыршақтардың қабығында өте қысқа [[сағақ|сағақта]] орналасқан; [[масақша|масақшалар]] біржақты жартылай доға тәрізді, [[масақ|масақтары]] (жұмыр басы) қарапайым немесе бұтақталған гүл сидамында орналасқан; тостағанша жапырақтары бірігіп кеткен, бес жүйкелі, түтікше тәрізді, 5 кейде 10 жалпақ тілімді иілген қатпарлы, ашылған кезде дөңгелек тәрізді. Әдетте жұқажарғақты. Гүл тәжі еркін, бос жатады, 5 күлтелі, аталықтары күлте жапырақтарға қарама-қарсы орналасқан. Олардың жіпшелерінің төмен жағы жалпайып күлте жапырақтармен (өте сирек) бірігіп кеткен. [[Тозаңқап|Тозаңқаптары]] қос ұялы, екіге бөлінген, параллельді, ортасымен бекінген. Жоғарғы жатынды, салбырап ілінген бір тұқымбүршікті, аналық мойны 5, бас немесе түп жағында біріккен, жалаңаш немесе кірпік түкті; аналық аузы жұмыр басты немесе таспалы-цилиндрлі бездермен жабылған. Жемісі тостағаншамен бірге түседі, жұқа қабықшасы бір тұқымды. Қорғасыншөптер тұқымдасына жататын түрлердің барлығы да тұзды топырақтарда өседі. Көптеген түрлері табиғи бояуларға бай болғандықтан өндіріс үшін де маңызы бар. Құрамында [[илік заттар|илік заттардың]] болуына байланысты медицинада әр түрлі дәрі-дәрмек алу үшін пайдаланылады. Гүлдері әдемі болғандықтан әсемдік үшін өсіріледі.


== Ботаникалық сипаты ==
==Пайдаланған әдебиетттер==
* [[Гүл]]дері қос жынысты, дұрыс, түрлі-түсті, бір не көп гүлді [[масақ]]шаларда, гүлмаңайлық қабыршақтардың қабығында өте қысқа сағақта орналасқан;
(Байтенов М.С., Флора Казахстана, т. 2, Родовые комплексы, А., 2001.)<br>
** масақшалар біржақты жартылай доға тәрізді, масақтары (жұмыр басы) қарапайым немесе [[бұтақ]]талған гүл сидамында орналасқан;
(Н. Аралбай)
** тостағанша [[жапырақ]]тары бірігіп кеткен, бес жүйкелі, түтікше тәрізді, 5 кейде 10 жалпақ тілімді иілген қатпарлы, ашылған кезде [[дөңгелек]] тәрізді.
* Әдетте жұқажарғақты.
* Гүл [[тәж]]і еркін, бос жатады, 5 [[күлте]]лі, аталықтары күлте жапырақтарға қарама-қарсы орналасқан. Олардың жіпшелерінің төмен жағы жалпайып күлте жапырақтармен (өте сирек) бірігіп кеткен.
* Тозаңқаптары қос ұялы, екіге бөлінген, параллельді, ортасымен бекінген. Жоғарғы жатынды, салбырап ілінген бір [[тұқым]]бүршікті, аналық мойны 5, бас немесе түп жағында біріккен, жалаңаш немесе кірпік [[түк]]ті; аналық аузы жұмыр басты немесе таспалы-цилиндрлі бездермен жабылған.
* [[Жеміс]]і тостағаншамен бірге түседі, жұқа қабықшасы бір тұқымды.


== Өсетін жері мен таралуы ==
{{stub}}
[[Жер беті]]нде қорғасыншөптер тұқымдасына жататын 22 туыс, 600-ден астам [[түр]] бар. [[Қазақстан]]да 8 туысқа жататын 53 түрі кездеседі. Оның ішінде 17 түр, яғни түр [[құрам]]ының 32%-ы, Қазақстанның [[эндемик]]тері болып табылады. Қорғасыншөптер тұқымдасына жататын түрлердің барлығы да [[тұз]]ды [[топырақ]]тарда өседі.
{{wikify}}


== Қолданылуы ==
[[Санат:қорғасыншөптер ]]
Қорғасыншөптер тұқымдасының көптеген түрлері табиғи [[бояу]]ларға бай болғандықтан [[өндіріс]] үшін де маңызы бар.
<br />
Құрамында илік заттардың болуына байланысты [[медицина]]да әр түрлі [[дәрі]]-дәрмек алу үшін пайдаланылады.
<br />
Гүлдері әдемі болғандықтан әсемдік үшін өсіріледі.

== Дереккөздер ==
<references/>
[[Санат:Өсімдіктер]][[Санат:Қазақстан фаунасы]][[Санат:Қорғасыншөптер ]]

11:03, 2014 ж. маусымның 24 кезіндегі нұсқа

Plumbaginaceae
Plumbago europaea
Plumbago europaea
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Plantae
(unranked) Eudicots
(unranked) Core eudicots
Сабы: Caryophyllales
Тұқымдасы: Plumbaginaceae
Juss. (1789)
genera

See text

Қорғасыншөптер тұқымдасы (лат. Plumbagіnacea)[1] – қос жарнақтылар класының қалампыр гүлділер класc тармағындағы ірі тұқымдастың бірі. Бұталар, көп не бір жылдық шөптесін өсімдіктер; жартылай бұталар; пішіні алуан түрлі қабыршақты, ине тәрізді, таспалы-қалақшалы, жұмыртқалы-эллипсті, желпуіш тәрізді, бүтін, кейде қауырсын тілімді.

Ботаникалық сипаты

  • Гүлдері қос жынысты, дұрыс, түрлі-түсті, бір не көп гүлді масақшаларда, гүлмаңайлық қабыршақтардың қабығында өте қысқа сағақта орналасқан;
    • масақшалар біржақты жартылай доға тәрізді, масақтары (жұмыр басы) қарапайым немесе бұтақталған гүл сидамында орналасқан;
    • тостағанша жапырақтары бірігіп кеткен, бес жүйкелі, түтікше тәрізді, 5 кейде 10 жалпақ тілімді иілген қатпарлы, ашылған кезде дөңгелек тәрізді.
  • Әдетте жұқажарғақты.
  • Гүл тәжі еркін, бос жатады, 5 күлтелі, аталықтары күлте жапырақтарға қарама-қарсы орналасқан. Олардың жіпшелерінің төмен жағы жалпайып күлте жапырақтармен (өте сирек) бірігіп кеткен.
  • Тозаңқаптары қос ұялы, екіге бөлінген, параллельді, ортасымен бекінген. Жоғарғы жатынды, салбырап ілінген бір тұқымбүршікті, аналық мойны 5, бас немесе түп жағында біріккен, жалаңаш немесе кірпік түкті; аналық аузы жұмыр басты немесе таспалы-цилиндрлі бездермен жабылған.
  • Жемісі тостағаншамен бірге түседі, жұқа қабықшасы бір тұқымды.

Өсетін жері мен таралуы

Жер бетінде қорғасыншөптер тұқымдасына жататын 22 туыс, 600-ден астам түр бар. Қазақстанда 8 туысқа жататын 53 түрі кездеседі. Оның ішінде 17 түр, яғни түр құрамының 32%-ы, Қазақстанның эндемиктері болып табылады. Қорғасыншөптер тұқымдасына жататын түрлердің барлығы да тұзды топырақтарда өседі.

Қолданылуы

Қорғасыншөптер тұқымдасының көптеген түрлері табиғи бояуларға бай болғандықтан өндіріс үшін де маңызы бар.
Құрамында илік заттардың болуына байланысты медицинада әр түрлі дәрі-дәрмек алу үшін пайдаланылады.
Гүлдері әдемі болғандықтан әсемдік үшін өсіріледі.

Дереккөздер

  1. ↑ Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қорғасыншөптер_тұқымдасы&oldid=2150854» бетінен алынған