Шахнама: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш «Парсы тіліндегі шығармалар» деген санатты қосты (HotCat құралының көмегімен)
ш «Ауғанстан тарихы» деген санатты қосты (HotCat құралының көмегімен)
40-жол: 40-жол:
[[Санат:Иран тарихы]]
[[Санат:Иран тарихы]]
[[Санат:Парсы тіліндегі шығармалар]]
[[Санат:Парсы тіліндегі шығармалар]]
[[Санат:Ауғанстан тарихы]]

09:53, 2014 ж. қарашаның 30 кезіндегі нұсқа

Bahram Gur and Courtiers Entertained by Barbad the Musician, Page from a Manuscript of the Shahnama of Ferdowsi. Brooklyn Museum

Шахнама (парсы: شاهنامه‎ — «Патшалар кітабы», «Патша кітап»[1]) — 977 және 1010 жылдарыныӊ арасында парсы ақыны Фирдоусимен жазылған эпикалық поэма, парсы әдебиетініӊ дүр мұрасы, иран халықтарыныӊ ұлттық эпосы.

Шахнамада ежелгі заманнан бастап VII ғ–ға дейінгі Иранныӊ тарихы әӊгімеленген. Бір жазушыныӊ қаламынан шыққан әлемдегі еӊ ұзын поэма, тіпті «Илиада» мен «Одиссеяны» бірге қосып алса да шахнаманыӊ көлемі екеуінен де екі есе үлкен[2]. Фирдоусидіӊ өзініӊ айтуы бойынша, Шахнамада 60 000 бейт[3][4] өлеӊ болған. Мәтінніӊ кейбір бөлімшелері жоғалған деп есептеледі. Кейбір бөлімшелерден басқа авторлардыӊ өз сөзімен қайта айтқан әӊгімелері сақталған.

35 жыл жазылған "Шахнама" басында түркі билеуші Махмуд Газневидіӊ дәуірінде жазыла басталып соған арналған. Бастапқы өлеӊдер жиінтығы «Құдайнама» («Хватай-намак») деп аталған, кешірек «Шахнама» деген атау пайда болды.

Негізі бастапқы кезде Шахнаманы жазғанда Фирдоуси өзініӊ ізашары Дакикидіӊ[5] бастаған мыӊ өлеӊін және халық ауыз творчествосын көп пайдаланған. Былайынша айтқанда, Шахнама — парсы–тәжік фольклорыныӊ үлкен жиынтығы. Поэмада ежелгі иран мифологиясыныӊ оқиғалары, исламға дейінгі эпостар, мұсылман тарихыныӊ әӊгімелері және зароостризмніӊ киелі Қасиетті кітабы — Авестаны қолданған.

«Шахнам» 50 патша биліктерініӊ дәуірлері туралы әр түрлі көлемдегі дастандарға бөлінген. Жалпы поэманы үш мағыналық бөлімшеге бөледі, олар

  1. мифологиялық аӊыздар
  2. батырлық жыр
  3. тарихи бөлімі.

Эпостыӊ төтенше маӊызды мәні болған, алайда араб тілініӊ әсеріне ұшыраған жағдайда парсы тілініӊ қалыптасуында, жалпы парсы мәдениетініӊ өркендеуінде бұл еӊбектін үлесі көп. Қазіргі таӊда Шахнаманы тек қана Иран мен Ауғанстан[6] емес, басқа да парсы мәдениетініӊ әсерінде болған халықтар (мысалы, Грузия, Армения, Түркия және Дағыстан) өздерініӊ ұлттық эпосы деп табады.

Дереккөздер

  1. Шах-наме // Брокгауз бен Ефрон энциклопедиялық сөздігі: 86 томдық (82 т. және 4 қос.) — СПб., 1890—1907.
  2. Iran. British Institute of Persian Studies, 2006. Vol. 44. Page 321.
  3. Бейт — парсы әдебиетінде қолданылатын екі қатардан тұратын өлеӊдер
  4. Lalani, Farah A thousand years of Firdawsi’s Shahnama is celebrated. The Ismaili (13 May 2010). Тексерілді, 24 мамыр 2010.
  5. Дакики — Шахнаманыӊ алғашқы мыӊ бейтін жазып бастаған, бірақ аяқтай алмай қалып, ертеде қайтыс болған парсы ақыны
  6. Ashraf, Ahmad Iranian Identity iii. Medieval Islamic Period. Encyclopædia Iranica (30 March 2012). Тексерілді, 1 сәуір 2010.
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Шахнама