Артиллерия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
5-жол: 5-жол:
# [[әскер]] түрі;
# [[әскер]] түрі;
# қару түрі немесе қару-жарақ заттарының жиынтығы;
# қару түрі немесе қару-жарақ заттарының жиынтығы;
# артиллериялық қару-жарақ құрылысы, олардың қасиеттері мен ұрыста колдану әдістері туралы ғылым.
# артиллериялық қару-жарақ құрылысы, олардың қасиеттері мен ұрыста қолдану әдістері туралы ғылым.


Артиллерия әскер түрі ретінде [[Оперативті таңдау пернесі|оперативтік]] бірлестіктер мен жалпы әскерлік құрамалардың, бөлімдер мен бөлімшелердің құрамына кіретін артиллериялық құрамалардан, бөлімдер мен бөлімшелерден тұрады. <ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref>
Артиллерия әскер түрі ретінде [[Оперативті таңдау пернесі|оперативтік]] бірлестіктер мен жалпы әскерлік құрамалардың, бөлімдер мен бөлімшелердің құрамына кіретін артиллериялық құрамалардан, бөлімдер мен бөлімшелерден тұрады. <ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref>




Артиллерияға қару түрі (қару-жарақ заттарының жиынтығы) ретінде зеңбіректер, келте зеңбіректер, [[минаатарлар]], кері теппейтін зеңбіректер, танкжойғыш басқарылмалы ракеталар ұрыс машиналары (ұшыру кондырғылары) және [[Реактив|реактивтік]] артиллерия, артиллериялық және атқыштық [[оқ]]-дәрілер, артиллерияның қозғалу құралдары - дөңгелекті және шынжыр табанды тарткыштар және басқалар;
Артиллерияға қару түрі (қару-жарақ заттарының жиынтығы) ретінде зеңбіректер, келте зеңбіректер, [[минаатарлар]], кері теппейтін зеңбіректер, танкжойғыш басқарылмалы ракеталар ұрыс мәшинелері (ұшыру қондырғылары) және [[Реактив|реактивтік]] артиллерия, артиллериялық және атқыштық [[оқ]]-дәрілер, артиллерияның қозғалу құралдары - дөңгелекті және шынжыр табанды тартқыштар және басқалар;
атысты басқару аспаптары, [[барлау]] мен атысты қамтамасыз ету қүралдары, барлык [[атқыш |атқыш]] қарудың түрлері мен [[гранатаатқыштар]] кіреді.
атысты басқару аспаптары, [[барлау]] мен атысты қамтамасыз ету құралдары, барлық [[атқыш |атқыш]] қарудың түрлері мен [[гранататқыштар]] кіреді.


Артиллерияға [[ғылым]] ретінде артиллериялык қаружарақтық құрылысы, жобалануы, жасалуы мен қолданылуы жөніндегі, сонымен қатар оның ұрыстық касиеттерінің, атысы мен ұрыста колдану әдістері жөніндегі білім жиынтығы қамтылады.
Артиллерияға [[ғылым]] ретінде артиллериялық қаружарақтық құрылысы, жобалануы, жасалуы мен қолданылуы жөніндегі, сонымен қатар оның ұрыстық қасиеттерінің, атысы мен ұрыста қолдану әдістері жөніндегі білім жиынтығы қамтылады.


''Артиллерия ғылымының негізгі бөлімдері:''
''Артиллерия ғылымының негізгі бөлімдері:''
19-жол: 19-жол:
* [[баллистика]];
* [[баллистика]];
* артиллериялық зеңбіректер;
* артиллериялық зеңбіректер;
* атқыш қарулардың және ок-дорілердің материалдық бөліктерінің құрылым негіздері;
* атқыш қарулардың және оқ-дәрілердің материалдық бөліктерінің құрылым негіздері;
* [[Қопарғыш Заттар|қопарғыш]] заттар мен дәрілер;
* [[Қопарғыш Заттар|қопарғыш]] заттар мен дәрілер;
* артиллериялық өндіріс технологиясы;
* артиллериялық өндіріс технологиясы;
30-жол: 30-жол:
[[16 ғ.|16]]-[[17 ғ.|17]] ғасырларда артиллерия ғылымының алғашкы негіздері қалыптаса бастады (зеңбіректер жасау мен артиллерия тактикасы жөнінде).
[[16 ғ.|16]]-[[17 ғ.|17]] ғасырларда артиллерия ғылымының алғашкы негіздері қалыптаса бастады (зеңбіректер жасау мен артиллерия тактикасы жөнінде).


[[19 ғ.|19]] ғасырдың ортасынан бастап ойық ұңғылы артиллерия жасалып, ату жылдамдығы, атыстың кашықтығы мен дәлдігі артты. [[Бірінші Дүниежүзілік Соғыс|Бірінші дүниежүзілік]] соғыстың басында артиллерия далалық (жеңіл), атты әскер (тау артиллериясы), далалық ауыр және ауыр (қамал артиллериясы) Артиллерия түрлерінен тұрды.
[[19 ғ.|19]] ғасырдың ортасынан бастап ойық ұңғылы артиллерия жасалып, ату жылдамдығы, атыстың қашықтығы мен дәлдігі артты. [[Бірінші Дүниежүзілік Соғыс|Бірінші дүниежүзілік]] соғыстың басында артиллерия далалық (жеңіл), атты әскер (тау артиллериясы), далалық ауыр және ауыр (қамал артиллериясы) Артиллерия түрлерінен тұрды.


Соғыс барысында сүйемелдеуші Артиллерия, зениттік Артиллерия, танкатқыш Артиллерия пайда болып, минаатарлар көбейді. [[Екінші Дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыста]], әсіресе, зениттік, танкатқыш, реактивтік және өздігінен жүретін Артиллерия жан-
Соғыс барысында сүйемелдеуші Артиллерия, зениттік Артиллерия, танкатқыш Артиллерия пайда болып, минаатарлар көбейді. [[Екінші Дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыста]], әсіресе, зениттік, танкатқыш, реактивтік және өздігінен жүретін Артиллерия жан-жақты дамыды, сонымен қатар жоғарғы және ерекше қуатты Артиллерия қолданылды.
жақты дамыды, сонымен катар жоғарғы және ерекше куатты Артиллерия колданылды.
[[Сурет:AA-gun-niva-1916.jpg|thumb|300px|left|Орыс - германдық майдан, орыс ұшақ сайманы., [[1916]] год ([[76-шы 1902 жылдың үлгiсiнiң - дивизиондық зеңбiрегi]])]]
[[Сурет:AA-gun-niva-1916.jpg|thumb|300px|left|Орыс - германдық майдан, орыс ұшақ сайманы., [[1916]] год ([[76-шы 1902 жылдың үлгiсiнiң - дивизиондық зеңбiрегi]])]]


Қазіргі кездегі құрлықтағы әскер Артиллериясы әскер Артиллериясына резервтік Артиллерия, ал атқаратын міндетгеріне орай жер үсті және зениттік Артиллерия болып бөлінеді. [[Жер үсті сужиғысы|Жер үсті]] Артиллериясы ұрыстык қасиеттеріне байланысты: зеңбіректік, келте зеңбіректік, реактивтік, танкатқыштық Артиллерия, тау Артиллериясы және минаатарлар болып, козғалыс түріне байланысты өздігінен жүретін, тіркелетін, өзі жүретін, тасылатын және стацианарлық Артиллерия болып болінеді.
Қазіргі кездегі құрлықтағы әскер Артиллериясы әскер Артиллериясына резервтік Артиллерия, ал атқаратын міндеттеріне орай жер үсті және зениттік Артиллерия болып бөлінеді. [[Жер үсті сужиғысы|Жер үсті]] Артиллериясы ұрыстық қасиеттеріне байланысты: зеңбіректік, келте зеңбіректік, реактивтік, танкатқыштық Артиллерия, тау Артиллериясы және минаатарлар болып, қозғалыс түріне байланысты өздігінен жүретін, тіркелетін, өзі жүретін, тасылатын және стационарлық Артиллерия болып бөлінеді.


Әскери-теңіз [[ФЛОТ|флотының]] Артиллериясы (теңіз Артиллериясы) кемелік және жағалаулық Артиллериядан тұрады. Құрылымдық ерекшеліктері бойынша Артиллериялық жүйелер ұңғылы, ойық үңғыны, тегіс ұңғылы, кері теппейтін, реактивтік казематтық, әмбебапты Артиллерияға бөледі.
Әскери-теңіз [[ФЛОТ|флотының]] Артиллериясы (теңіз Артиллериясы) кемелік және жағалаулық Артиллериядан тұрады. Құрылымдық ерекшеліктері бойынша Артиллериялық жүйелер ұңғылы, ойық ұңғыны, тегіс ұңғылы, кері теппейтін, реактивтік казематтық, әмбебапты Артиллерияға бөледі.
=== Батарея ===
=== Батарея ===
[[Батарея]] — Артиллерияның атыстық және тактикалық бөлімшесі, ал оның иегізгі атыстық бөлімшесі болып 2-4 батареядан құралған [[Дивизион|дивизион]] саналады.
[[Батарея]] — Артиллерияның атыстық және тактикалық бөлімшесі, ал оның негізгі атыстық бөлімшесі болып 2-4 батареядан құралған [[Дивизион|дивизион]] саналады.


Артиллериялык дивизиондар бірігіп Артиллериялық полкті немесе Артиллериялық бригаданы, ал бригадалар (полктар) бірігіп Артиллериялық дивизияны кұрайды.
Артиллериялық дивизиондар бірігіп Артиллериялық полкті немесе Артиллериялық бригаданы, ал бригадалар (полктар) бірігіп Артиллериялық дивизияны құрайды.


Шетел армияларында Артиллериялық зеңбіректердің негізгі үлгілері 105 және 155 мм-лік зеңбіректер, 105-155 және 203 мм келте зеңбіректер, 110 мм және басқа реактивтік снарядтардың ұшыру қондырғылары, 81-106,7 және 120 мм минаатарлар, 90 мм танқатқыш зеңбіректер, 106 және 120 мм кері теппейтін зеңбіректер және әр түрлі танкіге қарсы басқарылатын [[Ракета|ракеталар]] болып саналады.
Шетел армияларында Артиллериялық зеңбіректердің негізгі үлгілері 105 және 155 мм-лік зеңбіректер, 105-155 және 203 мм келте зеңбіректер, 110 мм және басқа реактивтік снарядтардың ұшыру қондырғылары, 81-106,7 және 120 мм минаатарлар, 90 мм танқатқыш зеңбіректер, 106 және 120 мм кері теппейтін зеңбіректер және әртүрлі танкіге қарсы басқарылатын [[Ракета|ракеталар]] болып саналады.


Зеңбіректердің атыс кашықтығы 13-33 км, келте зенбіректерде - 24 км-re дейін, минаатардың атыс қашықтығы 5-10 км. Белсенді реактивті [[снаряд|снарядтарды]] пайдаланғанда, ол едәуір ұлғаяды. Әрқилы атыс тапсырмаларын орындау үшін да әр түрлі ок-дәрі қолданылуы мүмкін. Үрыста (операцияда) Артиллерия атыс тапсырмаларын әскердің басқа түрлерінің мүддесіне сай орындайды.
Зеңбіректердің атыс қашықтығы 13-33 км, келте зенбіректерде - 24 км-re дейін, минаатардың атыс қашықтығы 5-10 км. Белсенді реактивті [[снаряд|снарядтарды]] пайдаланғанда, ол едәуір ұлғаяды. Әрқилы атыс тапсырмаларын орындау үшін да әртүрлі ок-дәрі қолданылуы мүмкін. Ұрыста (операцияда) Артиллерия атыс тапсырмаларын әскердің басқа түрлерінің мүддесіне сай орындайды.


''Оның ұрыста қолданылуының негізгі принциптері:''
''Оның ұрыста қолданылуының негізгі принциптері:''
53-жол: 52-жол:
* жаяу әскер мен, танктермен,
* жаяу әскер мен, танктермен,
* әскердің басқа түрлерімен
* әскердің басқа түрлерімен
* [[Авиация|авиациямен]] өзара бірлікте кимылдауы,
* [[Авиация|авиациямен]] өзара бірлікте қимылдауы,
* артиллерия атысы мен маневрін үздіксіз және икемді баскару.
* артиллерия атысы мен маневрін үздіксіз және икемді басқару.
<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:"Мектеп" ААҚ , 2001 </ref>
<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:"Мектеп" ААҚ , 2001 </ref>


20:29, 2015 ж. мамырдың 1 кезіндегі нұсқа

Артиллерия

Артиллерия (франц. atillier — дайындау, жарақтау):

  1. әскер түрі;
  2. қару түрі немесе қару-жарақ заттарының жиынтығы;
  3. артиллериялық қару-жарақ құрылысы, олардың қасиеттері мен ұрыста қолдану әдістері туралы ғылым.

Артиллерия әскер түрі ретінде оперативтік бірлестіктер мен жалпы әскерлік құрамалардың, бөлімдер мен бөлімшелердің құрамына кіретін артиллериялық құрамалардан, бөлімдер мен бөлімшелерден тұрады. [1]


Артиллерияға қару түрі (қару-жарақ заттарының жиынтығы) ретінде зеңбіректер, келте зеңбіректер, минаатарлар, кері теппейтін зеңбіректер, танкжойғыш басқарылмалы ракеталар ұрыс мәшинелері (ұшыру қондырғылары) және реактивтік артиллерия, артиллериялық және атқыштық оқ-дәрілер, артиллерияның қозғалу құралдары - дөңгелекті және шынжыр табанды тартқыштар және басқалар; атысты басқару аспаптары, барлау мен атысты қамтамасыз ету құралдары, барлық атқыш қарудың түрлері мен гранататқыштар кіреді.

Артиллерияға ғылым ретінде артиллериялық қаружарақтық құрылысы, жобалануы, жасалуы мен қолданылуы жөніндегі, сонымен қатар оның ұрыстық қасиеттерінің, атысы мен ұрыста қолдану әдістері жөніндегі білім жиынтығы қамтылады.

Артиллерия ғылымының негізгі бөлімдері:

  • баллистика;
  • артиллериялық зеңбіректер;
  • атқыш қарулардың және оқ-дәрілердің материалдық бөліктерінің құрылым негіздері;
  • қопарғыш заттар мен дәрілер;
  • артиллериялық өндіріс технологиясы;
  • артиллерияны ұрыста қолдану;
  • атыс пен атысты басқарудың теориясы;
  • артиллерия тарихы.

Еуропада артиллерия 13 ғасырдың аяғында - 14 ғасырдың басында пайда болды.

16-17 ғасырларда артиллерия ғылымының алғашкы негіздері қалыптаса бастады (зеңбіректер жасау мен артиллерия тактикасы жөнінде).

19 ғасырдың ортасынан бастап ойық ұңғылы артиллерия жасалып, ату жылдамдығы, атыстың қашықтығы мен дәлдігі артты. Бірінші дүниежүзілік соғыстың басында артиллерия далалық (жеңіл), атты әскер (тау артиллериясы), далалық ауыр және ауыр (қамал артиллериясы) Артиллерия түрлерінен тұрды.

Соғыс барысында сүйемелдеуші Артиллерия, зениттік Артиллерия, танкатқыш Артиллерия пайда болып, минаатарлар көбейді. Екінші дүниежүзілік соғыста, әсіресе, зениттік, танкатқыш, реактивтік және өздігінен жүретін Артиллерия жан-жақты дамыды, сонымен қатар жоғарғы және ерекше қуатты Артиллерия қолданылды.

Орыс - германдық майдан, орыс ұшақ сайманы., 1916 год (76-шы 1902 жылдың үлгiсiнiң - дивизиондық зеңбiрегi)

Қазіргі кездегі құрлықтағы әскер Артиллериясы әскер Артиллериясына резервтік Артиллерия, ал атқаратын міндеттеріне орай жер үсті және зениттік Артиллерия болып бөлінеді. Жер үсті Артиллериясы ұрыстық қасиеттеріне байланысты: зеңбіректік, келте зеңбіректік, реактивтік, танкатқыштық Артиллерия, тау Артиллериясы және минаатарлар болып, қозғалыс түріне байланысты өздігінен жүретін, тіркелетін, өзі жүретін, тасылатын және стационарлық Артиллерия болып бөлінеді.

Әскери-теңіз флотының Артиллериясы (теңіз Артиллериясы) кемелік және жағалаулық Артиллериядан тұрады. Құрылымдық ерекшеліктері бойынша Артиллериялық жүйелер ұңғылы, ойық ұңғыны, тегіс ұңғылы, кері теппейтін, реактивтік казематтық, әмбебапты Артиллерияға бөледі.

Батарея

Батарея — Артиллерияның атыстық және тактикалық бөлімшесі, ал оның негізгі атыстық бөлімшесі болып 2-4 батареядан құралған дивизион саналады.

Артиллериялық дивизиондар бірігіп Артиллериялық полкті немесе Артиллериялық бригаданы, ал бригадалар (полктар) бірігіп Артиллериялық дивизияны құрайды.

Шетел армияларында Артиллериялық зеңбіректердің негізгі үлгілері 105 және 155 мм-лік зеңбіректер, 105-155 және 203 мм келте зеңбіректер, 110 мм және басқа реактивтік снарядтардың ұшыру қондырғылары, 81-106,7 және 120 мм минаатарлар, 90 мм танқатқыш зеңбіректер, 106 және 120 мм кері теппейтін зеңбіректер және әртүрлі танкіге қарсы басқарылатын ракеталар болып саналады.

Зеңбіректердің атыс қашықтығы 13-33 км, келте зенбіректерде - 24 км-re дейін, минаатардың атыс қашықтығы 5-10 км. Белсенді реактивті снарядтарды пайдаланғанда, ол едәуір ұлғаяды. Әрқилы атыс тапсырмаларын орындау үшін да әртүрлі ок-дәрі қолданылуы мүмкін. Ұрыста (операцияда) Артиллерия атыс тапсырмаларын әскердің басқа түрлерінің мүддесіне сай орындайды.

Оның ұрыста қолданылуының негізгі принциптері:

  • маңызды бағыттарда жаппай қолдану,
  • атыстың тосындығы мен дәлдігі,
  • жаяу әскер мен, танктермен,
  • әскердің басқа түрлерімен
  • авиациямен өзара бірлікте қимылдауы,
  • артиллерия атысы мен маневрін үздіксіз және икемді басқару.

[2]


Дереккөздер

  1. ↑ Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
  2. ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы:"Мектеп" ААҚ , 2001
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Артиллерия&oldid=2308222» бетінен алынған