Фонема: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш →‎Фонемалардын негізгі белгілері: clean up, replaced: терминдерінін → терминдерінің, "Сөздік-Словарь" → «Сөздік-Словарь», 2005. ISBN using AWB
ш «Лингвистика» деген санатты аластады; «Фонетика» деген санатты қосты (HotCat құралының көмег...
1-жол: 1-жол:
{{Тіл бірліктері}}
{{Тіл бірліктері}}
'''Фонема''' ([[Грек тілі|грек]], рһопета дыбыс) — сөздер мен морфемаларды бір-бірінен мағына және форма жағынан ажыратуға көмектесетін тілдін дыбыстык жүйесіндегі негізгі типтік бірлік, ягни дыбыс типі.
'''Фонема''' ({{lang-gr|рһопета}} - дыбыс) — сөздер мен морфемаларды бір-бірінен мағына және форма жағынан ажыратуға көмектесетін тілдін дыбыстык жүйесіндегі негізгі типтік бірлік, яғни дыбыс типі.

*Мысалы: казак тілінде сөздің бір дыбысынын түрленуі (мол — кол — сол — жол — бол — тол); біркатар дауыссыздардын жуан буында жуан, жіңішке буында жіңішке айтылуы (ыс — іс, ас— ее); бір дыбыстың артык келуі (он — тон, ал — бал) сөздерді мағына және форма жағынан бір-бірінен ерекшелеп тур. Фонемалы тілдерде Фонема саны эр түрлі болады.
* Мысалы: қазақ тілінде сөздің бір дыбысының түрленуі (мол — қол — сол — жол — бол — тол); бірқатар дауыссыздардың жуан буында жуан, жіңішке буында жіңішке айтылуы (ыс — іс, ас — ес); бір дыбыстың артық келуі (он — тон, ал — бал) сөздерді мағына және форма жағынан бір-бірінен ерекшелеп тұр. Фонемалы тілдерде Фонема саны әр түрлі болады.
*Мысалы, казак тілінде 9 жалаң дауысты Фонема, 25 дауысыз Фонема болса, орыс тілінде 6 дауысты, 35 дауыссыз Фонема бар.
* Мысалы, қазақ тілінде 9 жалаң дауысты Фонема, 25 дауыссыз Фонема болса, орыс тілінде 6 дауысты, 35 дауыссыз Фонема бар.
Фонема варианты [[Орыс тілі|орыс]] вариант фонемы — кара Аллофон.

==Фонема вариациясы ==
==Фонема вариациясы ==
Фонема вариациясы ([[Латын тілі|лат]]variatoөзгеру) [[Орыс тілі|орыс]] вариация фонемы — фонемалардын косымша варианттарынын (аллофондардың) жалпы атауы. Олар негізгі вариантка карама-карсы койылып каралады. Бул күбылыс орыс тіліне тән.
Фонема вариациясы ({{lang-la|variat}} - өзгеру) {{lang-ru|вариация фонемы}} — фонемалардың қосымша варианттарының (аллофондардың) жалпы атауы. Олар негізгі вариантқа қарама-қарсы қойылып қаралады. Бұл құбылыс орыс тіліне тән.


==Фонемалардын айырым белгілері ==
==Фонемалардың айырым белгілері ==
Фонемалардын айырым белгілері [[Орыс тілі|орыс]]. различительные признаки фонем — фонемаларды бір-бірінен ажырататын белгілер.
Фонемалардың айырым белгілері — фонемаларды бір-бірінен ажырататын белгілер.
*Мысалы: т—ддыбыстарынын айырым белгілері — олардын бірінін ка/ан, екіншісінін уяң екендігі, с—з дыбыстарының айырым белгілері — бірінің шүғыл, екіншісінін ызың, а—ә дыбыстарының айырым белгілері — олардын жуан-жіңішке екендігіне байланысты.
* Мысалы: т—д дыбыстарының айырым белгілері — олардың бірінің қатаң, екіншісінің ұяң екендігі, с—з дыбыстарының айырым белгілері — бірінің шұғыл, екіншісінің ызың, а—ә дыбыстарының айырым белгілері — олардың жуан-жіңішке екендігіне байланысты.

⚫
==Жалғы тіл білімінде фонемалардын дифференциалдык ==
Жалғы тіл білімінде фонемалардын дифференциалдык ([[Латын тілі|лат]]differensажырату) белгілері деп аталады. [[К. Айырым]] белгілер.
⚫
==Фонемалардын жұптас жіктері ==
Фонемалардын жұптас жіктері ([[Латын тілі|лат]]binariusжүп) [[Орыс тілі|орыс]] бинарная классификация фонем— дыбыстардын жуан-жінішке, ерінлік-езулік, ашык-кысан, катан-уян, үнді-үнсізт. б. жүпталып жіктелуі.
⚫
==Фонемалардын негізгі белгілері==
⚫
Фонемалардын негізгі белгілері [[Орыс тілі|орыс]] основные признаки фонт — фонемалардын варианттарына ортак, фонетикалык өзгерістерге ұшырамайтын негізгі белгілері.
⚫
*Мысалы: а фонемасынын негізгі белгілері: ашык, тіл арты, езулік екендігі.
⚫
Жалпы тіл білімінде Фонемалардын конститу- тив белгілері (лат.constitutioорнату, аныктау) термині колданылады. К,. Фонемалардын, айырым белгілері.<ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы.


⚫
==Жалғы тіл білімінде фонемалардың дифференциалдық ==
Жалғы тіл білімінде фонемалардың дифференциалдық ({{lang-la|differens}} - ажырату) белгілері деп аталады.
⚫
==Фонемалардың жұптас жіктері ==
Фонемалардың жұптас жіктері ({{lang-la|binarius}} - жұп) {{lang-ru|бинарная классификация фонем}} — дыбыстардың жуан-жіңішке, еріндік-езулік, ашық-қысаң, қатаң-ұяң, үнді-үнсіз, т. б. жұпталып жіктелуі.
⚫
==Фонемалардың негізгі белгілері==
⚫
Фонемалардың негізгі белгілері — фонемалардың варианттарына ортақ, фонетикалық өзгерістерге ұшырамайтын негізгі белгілері.
⚫
* Мысалы: а фонемасының негізгі белгілері: ашық, тіл арты, езулік екендігі.
⚫
Жалпы тіл білімінде Фонемалардын конститутив белгілері ({{lang-la|constitutio}} - орнату, анықтау) термині колданылады.<ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы.
«Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9</ref>
«Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9</ref>


==Дереккөздер==
==Дереккөздер==
<references/>
<references/>

{{wikify}}


{{Суретсіз мақала}}
{{Суретсіз мақала}}


[[Санат:Лингвистика]]
[[Санат:Фонетика]]



{{Stub}}
{{Stub}}

22:42, 2015 ж. маусымның 1 кезіндегі нұсқа

Тіл бірліктері
Деңгейлер бойынша
Синтаксистік
Лексикалық

Лексема • Аллолекса • Лекс

Морфемді

Морфема • Алломорфа • Морф

Морфонологиялық

Морфонема

Фонологиялық

Фонема • Аллофон • Фон

к • т • ө

Фонема (грек. рһопета - дыбыс) — сөздер мен морфемаларды бір-бірінен мағына және форма жағынан ажыратуға көмектесетін тілдін дыбыстык жүйесіндегі негізгі типтік бірлік, яғни дыбыс типі.

  • Мысалы: қазақ тілінде сөздің бір дыбысының түрленуі (мол — қол — сол — жол — бол — тол); бірқатар дауыссыздардың жуан буында жуан, жіңішке буында жіңішке айтылуы (ыс — іс, ас — ес); бір дыбыстың артық келуі (он — тон, ал — бал) сөздерді мағына және форма жағынан бір-бірінен ерекшелеп тұр. Фонемалы тілдерде Фонема саны әр түрлі болады.
  • Мысалы, қазақ тілінде 9 жалаң дауысты Фонема, 25 дауыссыз Фонема болса, орыс тілінде 6 дауысты, 35 дауыссыз Фонема бар.

Фонема вариациясы

Фонема вариациясы (лат. variat - өзгеру) орыс. вариация фонемы — фонемалардың қосымша варианттарының (аллофондардың) жалпы атауы. Олар негізгі вариантқа қарама-қарсы қойылып қаралады. Бұл құбылыс орыс тіліне тән.

Фонемалардың айырым белгілері

Фонемалардың айырым белгілері — фонемаларды бір-бірінен ажырататын белгілер.

  • Мысалы: т—д дыбыстарының айырым белгілері — олардың бірінің қатаң, екіншісінің ұяң екендігі, с—з дыбыстарының айырым белгілері — бірінің шұғыл, екіншісінің ызың, а—ә дыбыстарының айырым белгілері — олардың жуан-жіңішке екендігіне байланысты.

Жалғы тіл білімінде фонемалардың дифференциалдық

Жалғы тіл білімінде фонемалардың дифференциалдық (лат. differens - ажырату) белгілері деп аталады.

Фонемалардың жұптас жіктері

Фонемалардың жұптас жіктері (лат. binarius - жұп) орыс. бинарная классификация фонем — дыбыстардың жуан-жіңішке, еріндік-езулік, ашық-қысаң, қатаң-ұяң, үнді-үнсіз, т. б. жұпталып жіктелуі.

Фонемалардың негізгі белгілері

Фонемалардың негізгі белгілері — фонемалардың варианттарына ортақ, фонетикалық өзгерістерге ұшырамайтын негізгі белгілері.

  • Мысалы: а фонемасының негізгі белгілері: ашық, тіл арты, езулік екендігі.

Жалпы тіл білімінде Фонемалардын конститутив белгілері (лат. constitutio - орнату, анықтау) термині колданылады.[1]

Дереккөздер

  1. ↑ Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9


Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Фонема&oldid=2324875» бетінен алынған