Қарсақ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Batyrbek.kz (талқылау | үлесі) ш clean up, replaced: энцклопедия → энциклопедия using AWB |
|||
17-жол: | 17-жол: | ||
| range_map_caption = Ареал |
| range_map_caption = Ареал |
||
}} |
}} |
||
'''Қарсақ''' ({{lang-la|''Vulpes corsac''}}) – [[ит тұқымдастар]]ы, [[түлкі]] туысына жататын [[жыртқыш]] [[аң]]. |
'''Қарсақ''' ({{lang-la|''Vulpes corsac''}}) – [[ит тұқымдастар]]ы, [[түлкі]] туысына жататын [[жыртқыш]] [[аң]]. |
||
== Биологиялық сипаты == |
== Биологиялық сипаты == |
||
37-жол: | 37-жол: | ||
Қарсақ – өте бағалы терісі үшін ауланып келе жатқан кәсіптік маңызы бар аң. |
Қарсақ – өте бағалы терісі үшін ауланып келе жатқан кәсіптік маңызы бар аң. |
||
<br /> |
<br /> |
||
Қарсақ – [[құтыру]] мен [[оба]] [[ауру]]ларын таратушылар.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық |
Қарсақ – [[құтыру]] мен [[оба]] [[ауру]]ларын таратушылар.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> |
||
== Түршелері == |
== Түршелері == |
||
48-жол: | 48-жол: | ||
<references/> |
<references/> |
||
[[Санат:Түлкілер]][[Санат:Қазақстан фаунасы]] |
[[Санат:Түлкілер]] |
||
[[Санат:Қазақстан фаунасы]] |
14:40, 2016 ж. қаңтардың 21 кезіндегі нұсқа
Қарсақ | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Амандық күйі | ||||||||||||||
Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
Vulpes corsac Линней, 1768 | ||||||||||||||
Ареал
|
Қарсақ (лат. 'Vulpes corsac') – ит тұқымдастары, түлкі туысына жататын жыртқыш аң.
Биологиялық сипаты
- Дене тұрқы 46 – 56 см, құйрығының ұзындығы 25 – 35 см, терісі бағалы аң.
- Қысқы жүні қалың, жұмсақ әрі жібектей болып келеді. Жазғы жүні қысқа, ірі және түбітсіз келеді.
- Қарсақтың түлкіден айырмашылығы: құлағы ақ, үлкен тұмсығы сүйір болады.
- Қарсақ жылына екі рет түлейді (көктемде және күзде).
Тіршілік жағдайы мен қоректенуі
Тереңдігі 1 – 2 м, ұзындығы 4 – 6 м ін қазып алып, сонда тіршілік етеді. Кейде түлкі, борсық және суырлардың ескі індерін де пайдаланады.
Қарсақ қорек іздеуге таңертеңгі және кешкі мезгілде шығады. Негізгі қорегі – тышқан, тоқалтіс, құмтышқан, сарышұнақ, суыр, қоян, т.б. Сондай-ақ, қарсақтар тасбақаны, құсты, жыланды, кесірткені де жейді.
Көбеюуі
Қарсақ жыныстық жағынан 9–10 айда жетіледі. Жылына 1 рет күшіктейді. 2-ден 16-ға дейін, негізінде 3-6 күшік табады[2]. Қазақстанның далалы аймағында ақпанда, ал шөл-шөлейтті аймақтарында қаңтардың аяғында шағылысады. 52 күннен кейін 2–16, көбіне 3–6 күшік туады.
Таралу аймағы
Қазақстанның шөл-шөлейтті жерлерінде кең тараған. Өсімдікке бай ойпаң мен аңғарлы сайларды, тау етегін мекендейді.
Қарсақ – өте бағалы терісі үшін ауланып келе жатқан кәсіптік маңызы бар аң.
Қарсақ – құтыру мен оба ауруларын таратушылар.[3]
Түршелері
Қазақстанда қарсақтың 3 түршесі бар:
- Қазақстан қарсағы (Vulpes с.corsac) - солтүстік, орталық және оңтүстік-шығыс Қазақстан жерін мекендейді. Бұл түршелердің ең ірісі, тері жабындысы мен құйрығы ерекше үлпілдек жүнді.
- Қалмақ қарсағы (Vulpes c.kalmykorum) - Орал таулырының шөлді аймағында кездеседі. Қазақстан қарсағына қарағанда жүні онша үлпілдек емес.
- Түркімен қарсағы (Vulpes c.turkmenicus) - оңтүстік-батыс және Оңтүстік Қазақстанда тараған. Қарсақтардың ішіндегі кішісі.[4]
Дереккөздер
- ↑ Poyarkov, A. & Ovsyanikov, N. (2008). Vulpes corsac. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 2008-04-25. Database entry includes a brief justification of why this species is of least concern
- ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- ↑ Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5