Теңіз (көл, Қорғалжын ауданы): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
ш clean up, replaced: Алабұға (балық) → Өзен алабұғасы using AWB |
||
| 23-жол: | 23-жол: | ||
|Қала = |
|Қала = |
||
}} |
}} |
||
'''Теңіз''' — [[Қазақстан]]ның көлі. Теңіз-[[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын]] алабындағы көл. |
'''Теңіз''' — [[Қазақстан]]ның көлі. Теңіз-[[Қорғалжын (көл)|Қорғалжын]] алабындағы көл. |
||
== Географиялық орны == |
== Географиялық орны == |
||
[[Ақмола облысы]] [[Қорғалжын ауданы]]ның оңтүстік-батысында. Көл ойыстың батыс бөлігіндегі тектоникалық қазаншұңқырда жатыр. Солтүстік және Орталық Қазақстандағы ірі тұзды су қоймаларының бірі, теңіз деңгейінен 304,4 м биіктікте орналасқан. Көл үлкен батыс бөліктен және солтүстік-шығыстағы шығанақты бөлігінен тұрады. |
[[Ақмола облысы]] [[Қорғалжын ауданы]]ның оңтүстік-батысында. Көл ойыстың батыс бөлігіндегі тектоникалық қазаншұңқырда жатыр. Солтүстік және Орталық Қазақстандағы ірі тұзды су қоймаларының бірі, теңіз деңгейінен 304,4 м биіктікте орналасқан. Көл үлкен батыс бөліктен және солтүстік-шығыстағы шығанақты бөлігінен тұрады. |
||
== Гидрографикасы == |
== Гидрографикасы == |
||
Теңізге құятын өзен суларының азаюына байланысты ауданыы кейінгі жылдары 1161,5 км<sup>2</sup> дейін кішірейді (бұрын 1590,0 км<sup>2</sup> болатын), ұзындығы 74,4 км, ені 32 км (бұрын 40,2 км). Жағалау сызығы 488,0 км. Су жиналатын алабы 94900 км<sup>2</sup>. Негізгі бөлігінің тереңдігі солтүстігінде 6,75 м (бұрын 8 м), шығанағында 3 м. Көл түбі жайпақ, тегіс, негізінен қоймалжың сұрғылт қара түсті, емдік қасиеті бар тұнбадан тұрады. Солтүстік-шығыс бөлігінде балдыр өседі. [[Желтоқсан]]да қатады, мұзының қалыңдығы 1 м-ге жетеді, сәуірде ериді. Су деңгейі көктемде 0,5 м-ге көтеріледі, қазанда төмендейді. Көлде жыл бойы су болады. Теңізге [[Нұра]], [[Құланөтпес]] өзендері, Еспесай, Үлкен және Кіші Тобылғысай, тағыда басқа жылғалар құяды. |
Теңізге құятын өзен суларының азаюына байланысты ауданыы кейінгі жылдары 1161,5 км<sup>2</sup> дейін кішірейді (бұрын 1590,0 км<sup>2</sup> болатын), ұзындығы 74,4 км, ені 32 км (бұрын 40,2 км). Жағалау сызығы 488,0 км. Су жиналатын алабы 94900 км<sup>2</sup>. Негізгі бөлігінің тереңдігі солтүстігінде 6,75 м (бұрын 8 м), шығанағында 3 м. Көл түбі жайпақ, тегіс, негізінен қоймалжың сұрғылт қара түсті, емдік қасиеті бар тұнбадан тұрады. Солтүстік-шығыс бөлігінде балдыр өседі. [[Желтоқсан]]да қатады, мұзының қалыңдығы 1 м-ге жетеді, сәуірде ериді. Су деңгейі көктемде 0,5 м-ге көтеріледі, қазанда төмендейді. Көлде жыл бойы су болады. Теңізге [[Нұра]], [[Құланөтпес]] өзендері, Еспесай, Үлкен және Кіші Тобылғысай, тағыда басқа жылғалар құяды. |
||
== Жағалау сипаты, балықтары мен құстары == |
== Жағалау сипаты, балықтары мен құстары == |
||
Көлдің батыс жағалауы аласа төбешікті, басқа жағы жатық, түйетайлы, жазыққа ұласады. Жағасы [[гипс]]ті [[саз]]дан түзілген, батыс жағасы тастақты. Шығыс жағалауы шығанақтармен қатты тілімделген, мұнда үлкенді-кішілі 70 арал бар. Көлге су құстары ұя салады (жылына 50 мың жұпқа дейін), оның ішінде кәдімгі [[Қоқиқаздар|қоқиқаз]] (21 мың басқа дейін) бар. Суында [[Мөңке балық|мөңке]], [[оңғақ]], [[нәлім]], [[ |
Көлдің батыс жағалауы аласа төбешікті, басқа жағы жатық, түйетайлы, жазыққа ұласады. Жағасы [[гипс]]ті [[саз]]дан түзілген, батыс жағасы тастақты. Шығыс жағалауы шығанақтармен қатты тілімделген, мұнда үлкенді-кішілі 70 арал бар. Көлге су құстары ұя салады (жылына 50 мың жұпқа дейін), оның ішінде кәдімгі [[Қоқиқаздар|қоқиқаз]] (21 мың басқа дейін) бар. Суында [[Мөңке балық|мөңке]], [[оңғақ]], [[нәлім]], [[Өзен алабұғасы|алабұға]], [[Торта балық|торта]], [[шортан]], [[аққайран]] сияқты балықтар мекендейді. Көл суы ашқылтым. Суы көп жылдары солтүстік-шығыстағы шығанағының тұздылығы 2,9%, суы аз жылдары 18,2% болады. Теңіз [[Қорғалжын қорығы|Қорғалжын мемлекеттік қорығы]]ның құрамына кіреді.<ref name="source1">[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> |
||
== Дереккөздер == |
== Дереккөздер == |
||
00:35, 2016 ж. қаңтардың 25 кезіндегі нұсқа
Басқа мағыналар үшін Теңіз (айрық) деген бетті қараңыз.
| Морфометрия | |
|---|---|
| Өлшемі | 74,4 км × 32 км км |
| Ауданы | 1161,5 км2 км² |
| Тереңдігі | 6,75 м м |
| Орналасуы | |
| Координаттары: Аргументтің белгісіз форматы Координаттар: Координаттары: Аргументтің белгісіз форматы {{Карта/Бк/<|2|Айтылым қатесі: Күтілмеген оператор <}} | |
| Lua error Module:Wikidata/media ішіндегі 4 жолында: attempt to concatenate local 'value' (a nil value). | |
Теңіз — Қазақстанның көлі. Теңіз-Қорғалжын алабындағы көл.
Географиялық орны
Ақмола облысы Қорғалжын ауданының оңтүстік-батысында. Көл ойыстың батыс бөлігіндегі тектоникалық қазаншұңқырда жатыр. Солтүстік және Орталық Қазақстандағы ірі тұзды су қоймаларының бірі, теңіз деңгейінен 304,4 м биіктікте орналасқан. Көл үлкен батыс бөліктен және солтүстік-шығыстағы шығанақты бөлігінен тұрады.
Гидрографикасы
Теңізге құятын өзен суларының азаюына байланысты ауданыы кейінгі жылдары 1161,5 км2 дейін кішірейді (бұрын 1590,0 км2 болатын), ұзындығы 74,4 км, ені 32 км (бұрын 40,2 км). Жағалау сызығы 488,0 км. Су жиналатын алабы 94900 км2. Негізгі бөлігінің тереңдігі солтүстігінде 6,75 м (бұрын 8 м), шығанағында 3 м. Көл түбі жайпақ, тегіс, негізінен қоймалжың сұрғылт қара түсті, емдік қасиеті бар тұнбадан тұрады. Солтүстік-шығыс бөлігінде балдыр өседі. Желтоқсанда қатады, мұзының қалыңдығы 1 м-ге жетеді, сәуірде ериді. Су деңгейі көктемде 0,5 м-ге көтеріледі, қазанда төмендейді. Көлде жыл бойы су болады. Теңізге Нұра, Құланөтпес өзендері, Еспесай, Үлкен және Кіші Тобылғысай, тағыда басқа жылғалар құяды.
Жағалау сипаты, балықтары мен құстары
Көлдің батыс жағалауы аласа төбешікті, басқа жағы жатық, түйетайлы, жазыққа ұласады. Жағасы гипсті саздан түзілген, батыс жағасы тастақты. Шығыс жағалауы шығанақтармен қатты тілімделген, мұнда үлкенді-кішілі 70 арал бар. Көлге су құстары ұя салады (жылына 50 мың жұпқа дейін), оның ішінде кәдімгі қоқиқаз (21 мың басқа дейін) бар. Суында мөңке, оңғақ, нәлім, алабұға, торта, шортан, аққайран сияқты балықтар мекендейді. Көл суы ашқылтым. Суы көп жылдары солтүстік-шығыстағы шығанағының тұздылығы 2,9%, суы аз жылдары 18,2% болады. Теңіз Қорғалжын мемлекеттік қорығының құрамына кіреді.[1]