Бангладеш: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
86.177.151.104 (талқылауы) істеген нөмір 2361636 нұсқасын жоққа шығарды
ш clean up, removed: <!--Other languages-->, <!--Categories--> using AWB
73-жол: 73-жол:


== Жалпы сипаттамасы ==
== Жалпы сипаттамасы ==
Батысында, солтүстігінде, шығысында [[Үндістан]]мен, оңтүстік-шығысында [[Мьянма]] Одағымен шектеседі.
Батысында, солтүстігінде, шығысында [[Үндістан]]мен, оңтүстік-шығысында [[Мьянма]] Одағымен шектеседі.


Жері 147 мың км². Халқы 149 млн. адам (2007). Астанасы – [[Дакка]] қаласы (3,3 млн.). Мемлекеттік тілі – [[бенгали тілі]], ресми діні – [[ислам]] (85%).
Жері 147 мың км². Халқы 149 млн. адам (2007). Астанасы – [[Дакка]] қаласы (3,3 млн.). Мемлекеттік тілі – [[бенгали тілі]], ресми діні – [[ислам]] (85%).


Бангладеш дүние жүзіндегі халқы өте тығыз орналасқан аймақтардың бірі. Халқының басым көпшілігі – [[бенгалдар]] (барлық халықтың 95%-ы). Қалған 5%-ға жуығы [[чакма]], [[могх]], [[гаро]], [[целу]], [[санталдар]], т.б. үлесіне тиеді.
Бангладеш дүние жүзіндегі халқы өте тығыз орналасқан аймақтардың бірі. Халқының басым көпшілігі – [[бенгалдар]] (барлық халықтың 95%-ы). Қалған 5%-ға жуығы [[чакма]], [[могх]], [[гаро]], [[целу]], [[санталдар]], т.б. үлесіне тиеді.


Елді [[президент]] басқарады. Заң шығарушы органы бір палаталы Ұлттық жиналыс. Бангладеш [[Ганг]], [[Брахмапутра өзені|Брахмапутра]], [[Мегхна]] өзендерінің бастауында орналасқан.
Елді [[президент]] басқарады. Заң шығарушы органы бір палаталы Ұлттық жиналыс. Бангладеш [[Ганг]], [[Брахмапутра өзені|Брахмапутра]], [[Мегхна]] өзендерінің бастауында орналасқан.


== Климаты ==
== Климаты ==
87-жол: 87-жол:
Қазіргі Бангладеш жерінде алғашқы мемлекеттік құрылымдар біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдық ортасында қалыптасып, түрлі империялар құрамына кірді. Бенгалия атауы 10 – 12 ғасырлар шамасындағы деректерге түсті. 13 ғасырдың басына дейін Бангладеш жерінде [[Гауд]], Пал, Сен әулеттері билеген мемлекеттер өмір сүрді. 14 ғасырдың ортасында Бангладештегі [[Дели]] сұлтандығының әкімдері тәуелсіздікке ие болды да, Бихара мен Ориссада (астанасы Муршидабад) дербес мемлекеттері орнады.
Қазіргі Бангладеш жерінде алғашқы мемлекеттік құрылымдар біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдық ортасында қалыптасып, түрлі империялар құрамына кірді. Бенгалия атауы 10 – 12 ғасырлар шамасындағы деректерге түсті. 13 ғасырдың басына дейін Бангладеш жерінде [[Гауд]], Пал, Сен әулеттері билеген мемлекеттер өмір сүрді. 14 ғасырдың ортасында Бангладештегі [[Дели]] сұлтандығының әкімдері тәуелсіздікке ие болды да, Бихара мен Ориссада (астанасы Муршидабад) дербес мемлекеттері орнады.


Ағылшындар Бангладешті [[1757 ж.]] маусымның жиырма үші күні болған Плесса маңындағы шайқастан кейін өз отарына айналдырды. 19 ғасырда отаршылдық езгіге қарсы ұлт-азаттық қозғалыс кең өріс алды. [[Ұлыбритания]]ның [[1947 ж.]] Үндістанды екіге бөлуі нәтижесінде Бенгалияның үндістер мекендеген батыс бөлігі Үндістанда қалды да, мұсылмандар тұратын шығыс бөлігі [[Пәкістан]] (халқының 98%-ы бенгалдар) құрамына кірді. Шығыс Пәкстандағы ұлттық шиеленістер Пәкстанда бірнеше рет ([[1952]], [[1954]], [[1958]]) саяси дағдарыстар туғызып, [[1969 ж.]] [[Айюб әулеті|Айюб Хан]] режимінің құлауына себепші болды. Оның орнына үкімет басына келген Яхья Хан елде тұңғыш рет парламент сайлауын ([[1970]]) өткізуге мәжбүр болды. Сол кезде Шығыс Пәкстанға автономия беру мәселесін көтерген Халықтық Лига партиясы жеңіп шықты. Ұзаққа созылған күрес нәтижесінде [[1971 жыл]]дың желтоқсанның он алтысы күні Бангладеш Халық Республикасы құрылды. [[1971 ж.]] наурыздың жиырма алтысын Тәуелсіздік күні деп жарияланды.
Ағылшындар Бангладешті [[1757 ж.]] маусымның жиырма үші күні болған Плесса маңындағы шайқастан кейін өз отарына айналдырды. 19 ғасырда отаршылдық езгіге қарсы ұлт-азаттық қозғалыс кең өріс алды. [[Ұлыбритания]]ның [[1947 ж.]] Үндістанды екіге бөлуі нәтижесінде Бенгалияның үндістер мекендеген батыс бөлігі Үндістанда қалды да, мұсылмандар тұратын шығыс бөлігі [[Пәкістан]] (халқының 98%-ы бенгалдар) құрамына кірді. Шығыс Пәкстандағы ұлттық шиеленістер Пәкстанда бірнеше рет ([[1952]], [[1954]], [[1958]]) саяси дағдарыстар туғызып, [[1969 ж.]] [[Айюб әулеті|Айюб Хан]] режимінің құлауына себепші болды. Оның орнына үкімет басына келген Яхья Хан елде тұңғыш рет парламент сайлауын ([[1970]]) өткізуге мәжбүр болды. Сол кезде Шығыс Пәкстанға автономия беру мәселесін көтерген Халықтық Лига партиясы жеңіп шықты. Ұзаққа созылған күрес нәтижесінде [[1971 жыл]]дың желтоқсанның он алтысы күні Бангладеш Халық Республикасы құрылды. [[1971 ж.]] наурыздың жиырма алтысын Тәуелсіздік күні деп жарияланды.


== Экономикасы ==
== Экономикасы ==
104-жол: 104-жол:
{{WTO}}
{{WTO}}


<!--Categories-->
[[Санат:Оңтүстік Азия]]
[[Санат:Оңтүстік Азия]]
[[Санат:Баңладеш]]
[[Санат:Баңладеш]]
<!--Other languages-->

17:26, 2016 ж. қаңтардың 28 кезіндегі нұсқа

Координаттар: 24°01′00″ с. е. 89°52′00″ ш. б. / 24.01667° с. е. 89.86667° ш. б. / 24.01667; 89.86667 (G) (O) (Я)
Бангладеш Халық Республикасы
গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ
Gôno Projātontrī Bānglādesh
Байрақ Елтаңба
Әнұран: «Амар шонар Бангла»
Тарихы
Тәуелсіздік күні 26 наурыз 1971 (жарияланды)
16 желтоқсан 1971 (мойындалды)[1] (Пәкістаннан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілі бенгалша
Елорда Дакка
Ірі қалалары Дакка, Читтагонг
Үкімет түрі Ұлыбритания басқаратын бірлестіктің құрамындағы унитарлы мемлекет [2]
Президент
Премьер-министр
Абдул Хамид
Шейх Хасина Вазед
Мемлекеттік діні ислам (сүннеттік бағыт)
Географиясы
Жер аумағы
• Барлығы
• % су беті
Әлем бойынша 92 орын
144 000 км²
7%
Экономикасы
ЖІӨ
 • Қорытынды (2010)
 • Жан басына шаққанда

258,600 млрд [3] $ (48)
1 700[3] $
АДИ (2013) 0,515[4] (төмен) (146)
Этнохороним бангладештіктер
Валютасы така
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі .bd
ISO коды BD
ХОК коды BAN
Телефон коды +880
Уақыт белдеулері +6

Бангладеш немесе Бангладеш Халық Республикасы (গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ Gôno Projātontrī Bānglādesh – «бенгальдықтар елі» ) — Азияның оңтүстігіндегі 1971 ж. құрылған мемлекет.

Жалпы сипаттамасы

Батысында, солтүстігінде, шығысында Үндістанмен, оңтүстік-шығысында Мьянма Одағымен шектеседі.

Жері 147 мың км². Халқы 149 млн. адам (2007). Астанасы – Дакка қаласы (3,3 млн.). Мемлекеттік тілі – бенгали тілі, ресми діні – ислам (85%).

Бангладеш дүние жүзіндегі халқы өте тығыз орналасқан аймақтардың бірі. Халқының басым көпшілігі – бенгалдар (барлық халықтың 95%-ы). Қалған 5%-ға жуығы чакма, могх, гаро, целу, санталдар, т.б. үлесіне тиеді.

Елді президент басқарады. Заң шығарушы органы бір палаталы Ұлттық жиналыс. Бангладеш Ганг, Брахмапутра, Мегхна өзендерінің бастауында орналасқан.

Климаты

Климаты субэкваторлық, муссонды. Жазы жауын-шашынды, қысы құрғақ. Муссондық маусым басталар алдында, сәуір мен мамырда, орташа температура 30ӘС-тан асады, ал ең суық ай қаңтарда 12 – 25ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері батысында 1500 мм, шығысында 3500 мм.

Тарихы

Қазіргі Бангладеш жерінде алғашқы мемлекеттік құрылымдар біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдық ортасында қалыптасып, түрлі империялар құрамына кірді. Бенгалия атауы 10 – 12 ғасырлар шамасындағы деректерге түсті. 13 ғасырдың басына дейін Бангладеш жерінде Гауд, Пал, Сен әулеттері билеген мемлекеттер өмір сүрді. 14 ғасырдың ортасында Бангладештегі Дели сұлтандығының әкімдері тәуелсіздікке ие болды да, Бихара мен Ориссада (астанасы Муршидабад) дербес мемлекеттері орнады.

Ағылшындар Бангладешті 1757 ж. маусымның жиырма үші күні болған Плесса маңындағы шайқастан кейін өз отарына айналдырды. 19 ғасырда отаршылдық езгіге қарсы ұлт-азаттық қозғалыс кең өріс алды. Ұлыбританияның 1947 ж. Үндістанды екіге бөлуі нәтижесінде Бенгалияның үндістер мекендеген батыс бөлігі Үндістанда қалды да, мұсылмандар тұратын шығыс бөлігі Пәкістан (халқының 98%-ы бенгалдар) құрамына кірді. Шығыс Пәкстандағы ұлттық шиеленістер Пәкстанда бірнеше рет (1952, 1954, 1958) саяси дағдарыстар туғызып, 1969 ж. Айюб Хан режимінің құлауына себепші болды. Оның орнына үкімет басына келген Яхья Хан елде тұңғыш рет парламент сайлауын (1970) өткізуге мәжбүр болды. Сол кезде Шығыс Пәкстанға автономия беру мәселесін көтерген Халықтық Лига партиясы жеңіп шықты. Ұзаққа созылған күрес нәтижесінде 1971 жылдың желтоқсанның он алтысы күні Бангладеш Халық Республикасы құрылды. 1971 ж. наурыздың жиырма алтысын Тәуелсіздік күні деп жарияланды.

Экономикасы

Бангладеш – аграрлы ел, шаруашылық жүйесінде ұсақ тауарлы өндіріс басым. Бангладеш – әлемдегі ең кедей елдердің бірі. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы жылдық орташа мөлшері 235 доллар. Табиғи жағдайының аса қолайлылығы мұнда егіннен жылына екі – үш рет өнім жинауға мүмкіндік береді. Негізінен, күріш пен шай, қант қамысы, темекі өсіріледі. Басты жеміс дақылдары – банан, манго, кокос пальмасы, ананас, цитрус. Бұған қоса металлургия, мұнай өңдеу, цемент және тыңайтқыш шығару, кеме жөндеу өндірістері жақсы жолға қойылған. Көліктің басты түрі – өзен жолы. Пайдаланымдағы су жолының ұзындығы 4,5 мың км. Темір жолдарының ұзындығы 2,4 мың км. Бангладеш БҰҰ-ның, Ислам Конференциясы ұйымының, Оңтүстік Азия Аймақтық Ынтымақтастық Ассоциациясының мүшесі болып табылады. Негізінен, АҚШ, Жапония, Еуропа Одағы, Қытай елдерімен сауда-экономикалық байланыстар жасайды. Қазақстанмен 1992 жылдың наурыз айынан бастап дипломатиялық қатынас орнатқан.

Бенгальдықтар салттары

Бенгальдықтар бүкіл елді тығыз жайлаған. Олардың көпшілігі ауылдық жерлерде тұрады. Үйлерін бамбуктен, ағаштан немесе кірпіштен биік жерлерге салып, шатырын сабан, пальма жапырақтармен, дәулеттілері қаңылтырмен жабады. Өзендер арнасынан асып, жайыла тасыған кезде жұрт бір-біріне көбінесе қайықпен қатынайды. Үйлердің айналасында аяқ басар бос жер болмайды.Әрбір сүйем жер дәнді дақыл егуге, шай және қант құрағын, сондай-ақ жеміс ағаштырын өсіруге пайдаланылады. Көлдете суарылатын жерлерге бенгальдықтардың басты тамағы – күріш егіледі. Жерді өңдеуге буйволдарды көбірек пайдаланады, ал енді күрішті су кешіп жүріп қолмен отырғызады.

Үлгі:Countries of Asia

Үлгі:Countries of South Asia

  1. Constitution of Bangladesh, Part V, Chapter 1, Article 66; University of Minnesota, retrieved: 2010-08-28
  2. Атлас мира. Государства и территории мира. Справочные сведения. — Роскартография, 2010. — С. 14. — ISBN 978-5-85120-295-7
  3. a b ЦРУ (2010)
  4. Human Development Report 2013. UN (2013). Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 мамыр 2013. Тексерілді, 14 наурыз 2013.