Тянь-Шань арқары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
1-жол: | 1-жол: | ||
'''Тянь-Шань арқары''' ({{lang-la|Ovis ammon karelini}}) – [[қуысмүйізділер]] тұқымдасына жататын аша тұяқты аң. |
|||
⚫ | |||
Денесі ірі, [[құлжа]]сының басы үлкен және орала біткен қошқар мүйіздері бар, саулықтарының денесі жинақы, мүйіздері жіңішке, қысқа, сәл артқа қарай иілген. [[Тянь-Шань]], [[Шу-Іле таулары|Шу-Іле]], [[Жетісу Алатауы|Жетісу]] (Жоңғар) Алатауында таралған. Таулы жерлерде теңіз деңгейінен 2000 – 4000 м биіктікте мекендейді. Көбіне жотаның ашық беткейлеріне жайылады, маусымдық қоныс аударады. Қыс айларында қары аз тау етегіне қарай жылжыса, жазда таудың биік жоталарына көтеріледі. |
|||
⚫ | Тянь-шань арқары 2,5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Қазан – қараша айларында күйекке түсіп, сәуір – мамырда жалқы (кейде егіз) қозы табады. Әр түрлі шөптесін өсімдіктермен қоректенеді. Қорегін іздеуге негізінен түнде, қыс айларында күндіз де де шығады. Арқарлардың негізгі жауы – қасқырлар. Кезінде өте көп ауланған, саны жылдан жылға азайып барады. 20 ғ-дың 70 – 90-жылдары 650, Шу-Іле Алатауында – 280, Жетісу (Жоңғар) Алатауында – 300-дей, Теріскей Алатауында – 300-дей, “[[Алтынемел мемлекеттік ұлттық саябағы|Алтынемел]]” ұлттық табиғи саябағында – 100 шақты басы болған. Қазір бұлардың 1,6 – 1,8 мыңдайы ғана қалды. [[Ақсу-Жабағылы қорығы]]нда, “Алтынемел” ұлттық табиғи саябағында, [[Алматы қорықшасы|Алматы]], [[Аңдасай қорықшасы|Аңдасай]], Көксу және [[Тоқты қорықшасы|Тоқты]] қорықшаларында қорғалады. Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref> |
||
==Дереккөздер== |
==Дереккөздер== |
||
<references/> |
<references/> |
||
{{wikify}} |
|||
{{Суретсіз мақала}} |
{{Суретсіз мақала}} |
||
10-жол: | 14-жол: | ||
[[Санат:Қуысмүйізділер]] |
[[Санат:Қуысмүйізділер]] |
||
[[Санат:Қазақстанның Қызыл кітабына енген сүтқоректілер]] |
[[Санат:Қазақстанның Қызыл кітабына енген сүтқоректілер]] |
||
{{stub}} |
16:22, 2016 ж. сәуірдің 3 кезіндегі нұсқа
Тянь-Шань арқары (лат. Ovis ammon karelini) – қуысмүйізділер тұқымдасына жататын аша тұяқты аң.
Денесі ірі, құлжасының басы үлкен және орала біткен қошқар мүйіздері бар, саулықтарының денесі жинақы, мүйіздері жіңішке, қысқа, сәл артқа қарай иілген. Тянь-Шань, Шу-Іле, Жетісу (Жоңғар) Алатауында таралған. Таулы жерлерде теңіз деңгейінен 2000 – 4000 м биіктікте мекендейді. Көбіне жотаның ашық беткейлеріне жайылады, маусымдық қоныс аударады. Қыс айларында қары аз тау етегіне қарай жылжыса, жазда таудың биік жоталарына көтеріледі.
Тянь-шань арқары 2,5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Қазан – қараша айларында күйекке түсіп, сәуір – мамырда жалқы (кейде егіз) қозы табады. Әр түрлі шөптесін өсімдіктермен қоректенеді. Қорегін іздеуге негізінен түнде, қыс айларында күндіз де де шығады. Арқарлардың негізгі жауы – қасқырлар. Кезінде өте көп ауланған, саны жылдан жылға азайып барады. 20 ғ-дың 70 – 90-жылдары 650, Шу-Іле Алатауында – 280, Жетісу (Жоңғар) Алатауында – 300-дей, Теріскей Алатауында – 300-дей, “Алтынемел” ұлттық табиғи саябағында – 100 шақты басы болған. Қазір бұлардың 1,6 – 1,8 мыңдайы ғана қалды. Ақсу-Жабағылы қорығында, “Алтынемел” ұлттық табиғи саябағында, Алматы, Аңдасай, Көксу және Тоқты қорықшаларында қорғалады. Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.[1]
Дереккөздер
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|