Молекула: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Automated import of articles
 
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол: 1-жол:
[[Сурет:Imidazol-3d.JPG|thumb|alt=A.| ''молекула моделі'']]
'''Молекула'''(лат. moles – масса) – жай немесе күрделі заттың негізгі химиялық қасиеттерін сақтайтын және өздігінен өмір сүретін ең кіші бөлшек. М. құрамында бір (инертті газдар), екі (H2, O2, N2, CO, т.б.), үш (O3, N2O), сондай-ақ жүздеген, мыңдаған, тіпті одан да кө [[Санат:М]]
'''Молекула''' (лат. moles – масса) – жай немесе күрделі заттың негізгі химиялық қасиеттерін сақтайтын және өздігінен өмір сүретін ең кіші бөлшек. Молекула ұғымы ғылымға 1860 жылы енгізілген. Молекуланың бар екендігін тәжірибе ар-қылы француз ғалымы Ж.Б. Перрен (1870 – 1942) броундық қозғалысты зерттеу кезінде 1906 ж. дәлелдеген. Молекула құрамында бір (инертті газдар), екі (H2, O2, N2, CO, т.б.), үш (O3, N2O), сондай-ақ жүздеген, мыңдаған, тіпті одан да көп атомдар (полимер, белок, т.б.) болады (қ. [[Макромолекула]]). Молекулалары бір атомнан тұратын заттар үшін (мыс., инертті газдар) Молекула ұғымы мен атом ұғымы сәйкес келеді. Молекула құрамы брутто-формула (Н2O, CH4, HNO3) арқылы көрсетіледі. Органикалық қосылыстардың классикалық құрылыс теориясы (А.М. Бутлеров, Ф.А. Кекуле, А. Купер, т.б.) Молекуланың құрылысын атомдар арасындағы тізбектікті және байланыс тәртібін көрсететін құрылымдық формуламен өрнектеуге мүмкіндік берді. Эмпирикалық формулалары бірдей Молекулалардың құрылысы әр түрлі және түрлі қасиеттерге ие болуы мүмкін (қ. [[Изомерия]]). Молекуланың орнын басушыларының кеңістікте орналасу сипатына қарай молекула әр түрлі стереохим. конфигурацияларға ие болуы мүмкін; оптик. және геом. изомерия құбылыстары осыған байланысты. Молекуланың жекеленген бөліктерінің бір-біріне қатысты кеңістікте түрліше бағдарлану мүмкіндігіне байланысты конформация туралы ұғым пайда болды. Молекуланың көптеген қасиеттері оның симметриясына тікелей байланысты болады. Молекула энергиясы ондаған және жүздеген кДж/мольмен есептелетін квантталған құраушылардан – электрон қозғалысының энергиясынан, атом ядроларының тербелмелі қозғалысының, сондай-ақ бүтіндей Молекуланың кеңістікте ілгерілемелі және айналмалы қозғалысының энергияларынан құралады. Қандай да бір электрондық күйдегі Молекуланың орнықтылығы ядролардың тербелмелі қозғалысының потенциалдық энергиясы минимумының болуына байланысты анықталады. Молекуланың мұндай минимумдары бір немесе қатты емес молекулалар үшін бірнешеу болуы мүмкін. Молекула электрбейтарап жүйе. Егер Молекулада оң және теріс зарядтардың “ауырлық центрі” сәйкес келмесе, онда молекула полюсті және олардың меншікті эл. дипольдік моменті болады. Молекула сыртқы электр өрісінде дипольдік моментке ие болу (поляризацияланғыштық) қасиетімен сипатталады. Молекулалардың басым көпшілігі диамагнитті, яғни тұрақты магн. моменті болмайды; олардың магн. алғырлығы теріс (қ. [[Диамагнетик]]). Парамагнитті молекула тұрақты магн. моментінің болуымен сипатталады. Парамагн. қасиет молекуланың құрамында жұпталмаған электрондардың болуымен байланысты; олардың магн. алғырлығы оң болады. Молекула туралы көптеген ақпарат оптик., молек., мессбауэрлік, фотоэлектрондық, ядр. магн. резонанс, ядр. квадрупольдік резонанс спектроскопиялары, сонымен қатар кванттық химия және хим. (кинетик. әдіс) әдістер көмегімен алынады. Молекуланың құрылысы мен қасиеттерін зерттеу жалпы жаратылыстану ғылымы үшін аса маңызды.
Қ. Бекішев
== Пайдаланған Әдебиет ==
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:М]]

15:54, 2011 ж. маусымның 15 кезіндегі нұсқа

A.
молекула моделі

Молекула (лат. moles – масса) – жай немесе күрделі заттың негізгі химиялық қасиеттерін сақтайтын және өздігінен өмір сүретін ең кіші бөлшек. Молекула ұғымы ғылымға 1860 жылы енгізілген. Молекуланың бар екендігін тәжірибе ар-қылы француз ғалымы Ж.Б. Перрен (1870 – 1942) броундық қозғалысты зерттеу кезінде 1906 ж. дәлелдеген. Молекула құрамында бір (инертті газдар), екі (H2, O2, N2, CO, т.б.), үш (O3, N2O), сондай-ақ жүздеген, мыңдаған, тіпті одан да көп атомдар (полимер, белок, т.б.) болады (қ. Макромолекула). Молекулалары бір атомнан тұратын заттар үшін (мыс., инертті газдар) Молекула ұғымы мен атом ұғымы сәйкес келеді. Молекула құрамы брутто-формула (Н2O, CH4, HNO3) арқылы көрсетіледі. Органикалық қосылыстардың классикалық құрылыс теориясы (А.М. Бутлеров, Ф.А. Кекуле, А. Купер, т.б.) Молекуланың құрылысын атомдар арасындағы тізбектікті және байланыс тәртібін көрсететін құрылымдық формуламен өрнектеуге мүмкіндік берді. Эмпирикалық формулалары бірдей Молекулалардың құрылысы әр түрлі және түрлі қасиеттерге ие болуы мүмкін (қ. Изомерия). Молекуланың орнын басушыларының кеңістікте орналасу сипатына қарай молекула әр түрлі стереохим. конфигурацияларға ие болуы мүмкін; оптик. және геом. изомерия құбылыстары осыған байланысты. Молекуланың жекеленген бөліктерінің бір-біріне қатысты кеңістікте түрліше бағдарлану мүмкіндігіне байланысты конформация туралы ұғым пайда болды. Молекуланың көптеген қасиеттері оның симметриясына тікелей байланысты болады. Молекула энергиясы ондаған және жүздеген кДж/мольмен есептелетін квантталған құраушылардан – электрон қозғалысының энергиясынан, атом ядроларының тербелмелі қозғалысының, сондай-ақ бүтіндей Молекуланың кеңістікте ілгерілемелі және айналмалы қозғалысының энергияларынан құралады. Қандай да бір электрондық күйдегі Молекуланың орнықтылығы ядролардың тербелмелі қозғалысының потенциалдық энергиясы минимумының болуына байланысты анықталады. Молекуланың мұндай минимумдары бір немесе қатты емес молекулалар үшін бірнешеу болуы мүмкін. Молекула электрбейтарап жүйе. Егер Молекулада оң және теріс зарядтардың “ауырлық центрі” сәйкес келмесе, онда молекула полюсті және олардың меншікті эл. дипольдік моменті болады. Молекула сыртқы электр өрісінде дипольдік моментке ие болу (поляризацияланғыштық) қасиетімен сипатталады. Молекулалардың басым көпшілігі диамагнитті, яғни тұрақты магн. моменті болмайды; олардың магн. алғырлығы теріс (қ. Диамагнетик). Парамагнитті молекула тұрақты магн. моментінің болуымен сипатталады. Парамагн. қасиет молекуланың құрамында жұпталмаған электрондардың болуымен байланысты; олардың магн. алғырлығы оң болады. Молекула туралы көптеген ақпарат оптик., молек., мессбауэрлік, фотоэлектрондық, ядр. магн. резонанс, ядр. квадрупольдік резонанс спектроскопиялары, сонымен қатар кванттық химия және хим. (кинетик. әдіс) әдістер көмегімен алынады. Молекуланың құрылысы мен қасиеттерін зерттеу жалпы жаратылыстану ғылымы үшін аса маңызды.

Қ. Бекішев

Пайдаланған Әдебиет