Нидерланд: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

	Нидерланд Патшалығы; Koninkrijk der Nederlanden
Байрақ	Елтаңба
	Ұран: «Je Maintiendrai»
	Әнұран: «Het Wilhelmus»
	Нидерландтың орналасуы (қара-жасыл):; — Еуропада (ашық-жасыл және қара-сұр); — Еуропалық одақта (ашық жасыл)
Тарихы
Құрылды	* 1581 жыл Мемлекеттіліктің бастауы Біріккен Провинциялар республикасы 1815 жыл Нидерланды Корольдігі;
Тәуелсіздік күні	26 шілде 1581 жылы жарияланды; 30 қаңтар 1648 жылы мойындалды (Испаниядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілі	нидерландша батысфризский (аудандық)
Елорда	Амстердам
Ірі қалалары	Амстердам, Гаага, Роттердам, Утрехт
Үкімет түрі	Конституциялық монархия
Патша; Премьер-министрі	Виллем-Александр; Марк Рютте
Географиясы
Жер аумағы; • Барлығы; • % су беті	Әлем бойынша 131-ші орын; 41 526 км²; 7,605
Жұрты; • Сарап (2017); • Тығыздығы	; ▲17 208 088 адам (66-ші); 405 адам/км²
Экономикасы
ЖІӨ; • Қорытынды (2015); • Жан басына шаққанда	; ▲0,924 млрд. $ (7-ші); 51 657 $
ЖІӨ (номинал); • Қорытынды (2005); • Жан басына шаққанда	; $625.271 млрд $; $38,618 $ (10-ші)
АДИ (2011)	▬ 0,910 (өте жоғары) (3-ші)
Этнохороним	Нидерландтық
Валютасы	Еуро (€)5
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі	.nl, .eu
ISO коды	NL
ХОК коды	NED
Телефон коды	+31
Уақыт белдеулері	CET (UTC+1, жазда UTC+2)

Тарихын шолу

← Ескірек өңдеме Жаңарақ өңдеме →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

12:20, 2018 ж. тамыздың 28 кезіндегі нұсқа

Координаттар: 52°04′00″ с. е. 21°52′00″ ш. б. / 52.06667° с. е. 21.86667° ш. б. ^(G) ^(O) ^(Я)

Нидерланд, Нидерланд Патшалығы (нидер. Nederland, Koninkrijk der Nederlanden) (бейресми атауы Голландия) — Батыс Еуропадағы мемлекет. Нидерландның солтүстік және батыс бөлігі Солтүстік теңіздің жағалауында орналасқан. Жер аумағы 41532 км². Халқы 16,9 млн. (2015). Тұрғындарының 96%-ы голландықтар. Ресми тілі – нидерланд (голланд) тілі. Халқының 50%-ға жуығы – католиктер, 40%-ға жуығы – протестанттар. Нидерланд – король (патшайым) басқаратын конституциялық монархия - Атадан балаға мұра болып қалған билік иесінің мемлекеттің сайланып қойылатын басқару органдарымен біте қайнасып, демократиялық ұстанымдарымен үйлесім тауып басқаруы. Жоғары заң шығарушы органы екі палатадан (бірінші және екінші) тұратын Бас Штаттар. Астанасы – Амстердам қаласы (үкімет резиденциясы Гаага қаласында орналасқан). Әкімшілік жағынан 12 провинцияға бөлінеді. Ақша бірлігі – еуро (2002). Ұлттық мейрамы – Патша күні (патша Виллем Александрдың туған күні) – 27 сәуір. Нидерланд БҰҰ-ға (1945), Еуроодаққа (1957), НАТО-ға (1949) мүше.

Этимология

Нидерланды жиі «Голландия» деп аталады, бұл дұрыс емес, себебі Оңтүстік және Солтүстік Голландия қазіргі Нидерландтан тыс тарихтың ең дамыған және сондықтан ең танымал болған қазіргі Нидерландының он екі провинциясының екеуі ғана. Осы себепті көптеген басқа елдерде Голландия («Голландия») жиі бүкіл ел деп аталды. олар Голландия провинциясында орналасқан көп бөлігі Нидерландта болып ресейлік мүдделерін шеңбер, көзқарасы техникалық тұрғыдан ең озық патша орындарды енгізілген ретінде аты Ұлы Петр I^[3]. Елшілігінің кейін таралған айналды орыс, бұл оған болды және Гран Елшілігінде болып; Нидерландыға барғаны туралы үйлерге айтып, елшіліктің мүшелері жиі мемлекеттің атын атап өтпеген Голландияны жиі атады.

атауы «Нидерланды» «төменгі жер» дегенді білдіреді, бірақ ол сөзбе дұрыс аударуға, өйткені тарихи терминдер үшін бұл термин әдетте қазіргі Нидерландыға, Бельгияға және Люксембургке (Бенилюкс) сәйкес келетін аумақ деп аталады. Орта ғасырдың соңында, солтүстік теңіз жағалауы бойындағы Рейн, Меусе, Шельдт төменгі шекарасында орналасқан аймақ «Литальды аңғарлар» немесе «Төменгі жер» (де Лаге Лэнден бич де Зи, Нидерланд) деп аталды. «Голландия» деген атауды қолданудың алғашқы ресми айтылуы XIV-XV ғасырларға жатады^[4].

Табиғаты

Нидерланд аумағының көпшілік бөлігін ойпатты жазықтар (40%) алып жатыр. Оңтүстік-батысында Арденн сілемдері орналасқан (ең биік нүктесі – Ваалсберг тауы – 321 м), қысы мен жазы жылы, жұмсақ теңіздік климат. Қаңтардағы орташа температурасы 1 – 3°С, шілдеде – 16 – 17°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері 650 – 750 мм-ге тең. Нидерландда өте тығыз өзен тораптары (Рейн, Маас, Шельда өзендерінің атыраулары) бар. Аумағының 70%-ын мәдени жер бедері (егіндіктер, қолмен егілген шабындықтар), 9%-ын ормандар (қылқан жапырақты, ірі жапырақты) алып жатыр. Ормандарын ақ тиін, сусар, күзен, қоян, елік, тағы басқа аңдар, құстардың 180-дей түрі мекендейді. Кен байлықтарынан мұнай, табиғи газ, шымтезек, ас тұзы, каолин кездеседі.

Тарихы

Нидерланд аумағын адамдар жаңа тас дәуірінен мекендей бастады. Б.з.б. 1-мыңжылдықтың 2-жартысынан мұнда негізінен кельт тайпалары өмір сүріп, оларды біздің заманымыз басталар кезде герман тайпалары ығыстырды. Б.з.б. 1 ғасырда Нидерланд аумағының бір бөлігін римдіктер басып алды. 3 – 4 ғасырларда оңтүстік Нидерландны франктер, шығыс Нидерландны сакстер, солтүстік Нидерландны фриздер мекендеді. 5 ғасырдан бастап франк мемлекетінің құрамына еніп, ол ыдырағаннан кейін елде бірқатар ұсақ иеліктер (Голландия, Гелдерн, тағы басқа графтықтар) құрылды. 11 – 16 ғасырларда Нидерланд жерлері (Голландия, Зеландия, Фрисландия, тағы басқа) Бельгия, Люксембург, Франция, Испанияның құрамында болды. 16 ғасырдағы Нидерланд революциясының (1566 – 1609) нәтижесінде испан үстемдігінен азаттық алған жерлерде Біріккен провинциялар Республикасы құрылды. 17 ғасырда Нидерланд сауда-саттық пен теңіз саудасы жақсы дамыған алдыңғы қатарлы еур. державаға айналды. Оңтүстік-Шығыс Азияда Индонезия, Америкада Гвиана, Кіші Антиль аралдары, Африкада Кап жерлері Нидерландның отарына айналды. 1810 – 13 ж. елді Наполеон басып алды. 1815 ж. Бельгиямен біріктіріліп, Нидерланд корольдігі (1830 жылға дейін) құрылды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары Нидерландны немістер басып алды. Соғыстан соң Нидерланд отарлық империясы ыдырай бастады. Нидерландда 70-тен астам саяси партиялар тіркелген. 1989 жылдан бастап өкімет билігін христиан-демокр. партия мен Еңбек партиясынан құрылған коалицалық үкімет жүргізіп келеді.

Әкімшілік бөлімі

Нидерланды провинциясы қауымдастықтар (Gemeente) бөлінеді, 12 провинциялар (Provincie) (мадақтауын бағыттары бойынша 1986 жылы құрылған соңғы провинциясы Фрисландия) бөлінеді, кейбір қауымдар коммуналдық салаларда (deelgemeente) бөлінеді. Бонэйр, Саба мен Синт-Эстатиус ұқсас: Нидерланды бөлігі ретінде, сондай-ақ Кариб үш арнайы қоғамдастық болып табылады. провинциялар өкiлдi органдар - провинциялық мемлекеттер (Provinciale Staten), облыстардың атқарушы органдар - қызметкерлері (Gedeputeerde Staten), Кинг (Commissaris ван де Koning) және депутаттар (gedeputeerde) комиссары тұратын, қоғамдастықтың өкiлдi органдар - қоғамдастық кеңестер (Gemeenteraad), атқарушы орган - бургомистра және заңды тұлғалар колледжі (College van burgemeester en wethouders), бургомистра (burgemeester) тұратын және заңды тұлғалар (Wethouder), коммуналдық аудандардың өкілді органдар - аудандық кеңестердің (deelraad), атқарушы органдар - қала бастаған басқарма (dagelijks bestuur), аудандық төрағалар (стендтеэлворцитер).

Жергілікті өзін-өзі басқарудың негізгі бөлімшелері - муниципалитеттер, олардың саны 647 адам.

№	Провинциялар	Жалпы алаңы, км²	Жер учаскесі, км²	Халқы (2016)^[5], чел.	Астанасы
1	Гелдерланд	5 136,51	4 971,76	2 035 351	Арнем
2	Гронинген	2 960,03	2 333,28	583 721	Гронинген
3	Дренте	2 680,37	2 641,09	488 629	Ассен
4	Зеландия	2 933,89	1 787,13	381 252	Мидделбург
5	Лимбург	2 209,22	2 150,87	1 116 260	Маастрихт
6	Оверэйсел	3 420,86	3 325,62	1 144 280	Зволле
7	Солтүстік Брабант	5 081,76	4 916,49	2 498 749	Хертогенбос
8	Солтүстік Голландия	4 091,76	2 671,03	2 784 854	Харлем
9	Утрехт	1 449,12	1 385,02	1 273 613	Утрехт
10	Флеволанд	2 412,30	1 417,50	404 068	Лелистад
11	Фрисландия	5 748,74	3 341,70	646 040	Леуварден
12	Оңтүстік Голландия	3 418,50	2 814,69	3 622 303	Гаага
	Барлығы	41 543,06	33 756,18	16 979 120

Халқы

2017 жылғы шілде айындағы халық саны 17 084 719 адамды құрайды. Нидерланды тұрғындарының саны бойынша елдер тізімінде 66 орын алады^[6]. Өткен ғасырда Нидерландының халқы басқа еуропалық елдермен салыстырғанда өте жылдам өсті: 1850 жылы 3 миллион адам, 2000 жылы - 1900 және 16 миллион адам. 3 миллион тұрғыны, 2000 жылмен салыстыра отырып, Бельгия халқы сол кезеңде шамамен екі есе өсті: 1850 жылы 4,5 млн. тұрғындармен 2000 жылы 10 млн.

Көлемі 41,543 км² болатын, 2016 жылға қарай Нидерланды халықтың тығыздығы бір квадрат километрге 405 адамды құрайды. Осылайша, Нидерланды Әлемдегі ең беделді 15-ші мемлекет. Аумақтың көлемі мен халқы бойынша Патшалықты Мәскеу облысының, оның ішінде Мәскеумен салыстыруға болады. Көптеген жолмен Нидерланды ең дамыған көлік және ақпараттық инфрақұрылымы бар елдердің бірі болып табылады. Интернетті әлемде 15,778 миллион адам немесе ел халқының 93,1 пайызы пайдаланады - әлемдегі 34-ші көрсеткіш. Нидерландыда 2002-2003 жылдары 10 миллион стационарлық және 12,5 миллион ұялы телефон бар. Елде 250-ден астам радиостанция және 21 телевизиялық станция (26 қайталаушы) бар.

Нидерландыда, екі байырғы топтарға үй - Нидерланд Фриздер мен планкаларды, сондай-ақ иммигранттар саны көп. этникалық құрамы: 80,7% - Нидерланд, 2,4% - немістер, 2,4% - индонезиялық, 2,2% - түріктер, 2% - Суринам, 2% - Мороккалық, 1,5% - үнділер 0 , 8% - антилилиандар мен арубалықтар, 6,0% - басқа этникалық топтар. Халықтың құрамы - 33% протестанттар^[7] (Protestantse Kerk in Nederland), 31,27% католиктер, 6% мұсылман, 0,6% индус, 0,5% Буддистер^[8],, 2,2% басқа діндерге сенеді. Нидерланды халық әлемде ең жоғары болып табылады: ересек ерлер орташа биіктігі - 1,83 метр, ересек аналық - 1,70 метр.

2011 жылы 15-65 жас аралығындағы білімді адамдардың саны 10 994 000 адамды құрайды. Нидерландыда 16 жасқа толмаған балалар мен жасөспірімдерді міндетті түрде тегін оқыту. Бастауыш мектепте 5 жастан асқан балалар (ата-анасының өтініші бойынша 4 жастан 12 жасқа дейін). Ол көптеген оқу жоспарларымен ерекшеленеді. Орта мектепте 12-16 жас аралығындағы әрбір бала үшін оқу-жаттығу процесінде біркелкі болу міндетті. Жоғары білімді колледжде (hogescholen), университетте немесе ашық университетде (кешкі немесе сырттай оқу) алуға болады. Елдің 13 университеті (Нидерландыдағы ең ескі университет - Лейден, 1575 жылы құрылған) және Ересектерге арналған ашық университеті бар. Жоғары білім әдетте алты жылдық оқу курсына арналған.

Экономикасы

Нидерланд – экспортқа бейімделген жоғары өнімді ауыл шаруашылығы бар, дамыған өнеркәсіпті ел. Экономикасында сыртқа капитал шығару, сыртқы сауда, теңіз транспорты маңызды орын алады. Мұнай, табиғи газ (жылына 90 млрд. м3 шамасында) өндіріледі. Өнеркәсіптің жетекші салалары: мұнай өңдеу (органикалық химия өнімдерін өндіру), мұнай-химия, машина жасау, кеме және ұшақ, газ және химия өнеркәсібіне қажетті құрал-жабдықтар, дәрі-дәрмектер жасау, металлургия мен металл өңдеу, электротехника (Нидерланд – дүние жүзіндегі бейне және дыбыс аппаратураларын шетке шығаратын ең ірі мемлекеттердің бірі), дәмдік тағамдар шығару. Алмас пен қымбат бағалы тастарды өңдеу бұрыннан жақсы дамыған сала болып есептеледі. Ауыл шаруашылығында етті-сүтті ірі қара өсіру басым. Нидерланд – дүние жүзіндегі сүт пен сүт өнімдерін сыртқа ең көп шығаратын мемлекеттердің бірі (сары майдың дүниежүзілік экспортының 1/5; қоюлатылған сүттің 1/2 ; құрғақ сүттің 1/4; ірімшіктің 1/4 бөліктері Нидерландның үлесіне тиеді). Сондай-ақ сыртқа көп мөлшерде шошқа, құс етін, жұмыртқа, темекі, арақ-шарап пен сыра шығарады. Жылыжайда көкөніс пен жеміс-жидек (жылыжайлардың көлемі жөнінен дүние жүзіндегі алғашқы орындардың бірін иеленеді), гүлдер мен гүл түйнектерін (жылына 2 млрд-тан астам қызғалдақ түйнектерін шет елдерге сатады), саңырауқұлақтар өсіру жақсы дамыған. Негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары – бидай, картоп, қант қызылшасы. Балық аулау, шетелдік туризм де қазынаға елеулі пайда келтіреді. Ұлттық жиынтық өнімнің жан басына шаққандағы жылдық мөлшері 18560 АҚШ долларына тең. Негізгі сауда серіктестері – Еуроодақ елдері.^[9]

Сілтемелер

Әдебиет

Серебрянный Л.Р., Нидерланд, М., 1974;
Бусигин А.В., Побеждающее море: о Голландии и голландцах, М., 1990.

Дереккөздер

↑ {{{тақырыбы}}}. — ISBN 9660338023.
↑ Human Development Report 2016 – "Human Development for Everyone" 198–201. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Тексерілді, 2 қыркүйек 2017.
↑ {{{тақырыбы}}}. — ISBN 9785457501157.
↑ {{{тақырыбы}}}. — ISBN 9785948495521.
↑ Bevolking; geslacht, leeftijd, burgerlijke staat en regio, 1 januari (нид.). StatLine. Centraal Bureau voor de Statistiek (29 сәуір 2016). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 маусым 2016. Тексерілді, 29 сәуір 2016.
↑ CIA — The World Factbook Мұрағатталған 16 тамыздың 2011 жылы. (ағыл.)
↑ Country comparisons: what stat did you mean?. www.nationmaster.com. Тексерілді, 5 қазан 2017.
↑ By Country > Buddhism statistics — countries compared — NationMaster Мұрағатталған 3 қыркүйектің 2011 жылы.
↑ “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9

Үлгі:EU members Үлгі:Еуропа Кеңесі Үлгі:OECD

[1] {{{тақырыбы}}}. — ISBN 9660338023.

[2] Human Development Report 2016 – "Human Development for Everyone" 198–201. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Тексерілді, 2 қыркүйек 2017.

[3] {{{тақырыбы}}}. — ISBN 9785457501157.

[4] {{{тақырыбы}}}. — ISBN 9785948495521.

[5] Bevolking; geslacht, leeftijd, burgerlijke staat en regio, 1 januari (нид.). StatLine. Centraal Bureau voor de Statistiek (29 сәуір 2016). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 маусым 2016. Тексерілді, 29 сәуір 2016.

[6] CIA — The World Factbook Мұрағатталған 16 тамыздың 2011 жылы. (ағыл.)

[7] Country comparisons: what stat did you mean?. www.nationmaster.com. Тексерілді, 5 қазан 2017.

[8] By Country > Buddhism statistics — countries compared — NationMaster Мұрағатталған 3 қыркүйектің 2011 жылы.

[9] “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ 16-жол: / 16-жол: @@
  |Картада2               =
  |Үкімет түрі             = Конституциялық монархия
+ |Құрылды                 = * [[1581 жыл]] Мемлекеттіліктің бастауы [[Біріккен Провинциялар республикасы]]<ref>
- |Құрылды                 =
+{{кітап|сілтеме=https://books.google.ru/books?id=Y4naCQAAQBAJ&pg=PT216&dq=United+Kingdom+of+the+Netherlands+1815&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjXusWduvjWAhUlIpoKHaEXDAwQ6AEIajAJ#v=onepage&q=United%20Kingdom%20of%20the%20Netherlands%201815&f=false|автор=[[Карнацевич, Владислав Леонидович|Карнацевич В. Л]]|заглавие=500 знаменитых исторических событий|место=М.|издательство=[[Directmedia]]|год=2014|серия=Архив|isbn=9660338023|страница=261|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171018013353/https://books.google.ru/books?id=Y4naCQAAQBAJ&pg=PT216&dq=United+Kingdom+of+the+Netherlands+1815&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjXusWduvjWAhUlIpoKHaEXDAwQ6AEIajAJ#v=onepage&q=United%20Kingdom%20of%20the%20Netherlands%201815&f=false|archivedate=2017-10-18}}</ref>
+* [[1815 жыл]] [[Нидерланды Корольдігі]]
  |Тәуелсіздік күні        =[[26 шілде]] [[1581 жыл]]ы жарияланды<br />[[30 қаңтар]] [[1648 жыл]]ы мойындалды
  |Тәуелсіздігін алды      = [[Испания]]дан
- |Тілі                    = [[Нидерланд тілі|нидерландша]]
+ |Тілі                    = [[Нидерланд тілі|нидерландша]] батысфризский (аудандық)
 <!-- |Тілдері             = -->
  |Мемлекеттік діні        =
  |Астанасы                = [[Амстердам]]
- |Ірі қалалары            = [[Амстердам]], [[Гаага]], [[Роттердам]]
+ |Ірі қалалары            = [[Амстердам]], [[Гаага]], [[Роттердам]], [[Утрехт]]
 <!-- |Ірі қаласы          = -->
- |Басшы қызметі           = [[Нидерланд монархиясы|Патшайым]]<br />[[Нидерланд премьер-министрлерінің тізімі|Премьер-министрі]]
+ |Басшы қызметі           = [[Нидерланд патшаларының тізімі|Патша]]<br />[[Нидерланд премьер-министрлерінің тізімі|Премьер-министрі]]
  |Басшылары               = [[Виллем-Александр]]<br />[[Марк Рютте]]
  |Жер аумағы              = 41 526
  |Жер аумағы бойынша орны = 131-ші
- |Судың үлесі             = 18,41
+ |Судың үлесі             = 7,605
  |Этнохороним             = Нидерландтық
+  |Жұрты                  = {{profit}}17 208 088
-  |Жұрты                  = 16 971 452(2015) <ref>[http://statline.cbs.nl/StatWeb/table.asp?STB=G1&LA=en&DM=SLEN&PA=37943eng&D1=0-3,5-7&D2=a,!0-169,!173,!177,!181,!185,!190&HDR=T CBS StatLine — Population and population dynamics; month, quarter and year]</ref>
-  |Халық саны бойынша орны     = 61-ші
+  |Халық саны бойынша орны     = 66-ші
-  |Сарап жылы             =
+  |Сарап жылы             =2017
   |Санақ бойынша халық саны    =
   |Санақ жылы             = 2011
-  |Халық тығыздығы        = 394
+  |Халық тығыздығы        = 405
   |Тығыздық бойынша орны       =
+ |ЖІӨ                     =  {{profit}}0,924 млрд.<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf |title= Human Development Report 2016 – "Human Development for Everyone"|publisher=[[Human Development Report|HDRO (Human Development Report Office)]] [[United Nations Development Programme]]|pages=198–201 |accessdate=2 September 2017}}</ref>
- |ЖІӨ                     =  862,9 млрд.<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=138&s=NGDPD%2CNGDPDPC&grp=0&a=&pr.x=113&pr.y=2 Халықаралық валюта қоры (сәуір 2008)]</ref>
- |ЖІӨ сараптаған жылы     =2008
+ |ЖІӨ сараптаған жылы     =2015
- |ЖІӨ бойынша орны         =  15-ші
+ |ЖІӨ бойынша орны         =  7-ші
- |Жан басына шаққандағы ЖІӨ       =  51&nbsp;657 <ref name="IMF"/>
+ |Жан басына шаққандағы ЖІӨ       =  51&nbsp;657
  |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны   =
  |ЖІӨ (АҚТ)               =
@@ 63-жол: / 65-жол: @@
  |ISO                     =
  |Телефон коды            =  31
- |Уақыт белдеуі           = +1
+ |Уақыт белдеуі           = CET ([[UTC+1:00|UTC+1]], [[Жазғы уақыт|жазда]] [[UTC+2:00|UTC+2]])
 <!-- |Уақыт белдеулері    = -->
  |Түсініктемелер          =
@@ 71-жол: / 73-жол: @@
 '''Нидерланд''', '''Нидерланд Патшалығы''' ({{lang-nl|Nederland, Koninkrijk der Nederlanden}}) (бейресми атауы [[Голландия]]) — Батыс Еуропадағы мемлекет. Нидерландның солтүстік және батыс бөлігі [[Солтүстік теңізі|Солтүстік теңіздің]] жағалауында орналасқан. Жер аумағы 41532 км². Халқы 16,9 млн. (2015). Тұрғындарының 96%-ы голландықтар. Ресми тілі – нидерланд (голланд) тілі. Халқының 50%-ға жуығы – католиктер, 40%-ға жуығы – протестанттар. Нидерланд – король (патшайым) басқаратын конституциялық монархия - Атадан балаға мұра болып қалған билік иесінің мемлекеттің сайланып қойылатын басқару органдарымен біте қайнасып, демократиялық ұстанымдарымен үйлесім тауып басқаруы. Жоғары заң шығарушы органы екі палатадан (бірінші және екінші) тұратын Бас Штаттар. Астанасы – [[Амстердам]] қаласы (үкімет резиденциясы [[Гаага]] қаласында орналасқан). Әкімшілік жағынан 12 провинцияға бөлінеді. Ақша бірлігі – еуро (2002). Ұлттық мейрамы – Патша күні (патша Виллем Александрдың туған күні) – 27 сәуір. Нидерланд БҰҰ-ға (1945), Еуроодаққа (1957), [[НАТО]]-ға (1949) мүше.
+== Этимология ==
+Нидерланды жиі «Голландия» деп аталады, бұл дұрыс емес, себебі Оңтүстік және Солтүстік Голландия қазіргі Нидерландтан тыс тарихтың ең дамыған және сондықтан ең танымал болған қазіргі Нидерландының он екі провинциясының екеуі ғана. Осы себепті көптеген басқа елдерде Голландия («Голландия») жиі бүкіл ел деп аталды. олар Голландия провинциясында орналасқан көп бөлігі Нидерландта болып ресейлік мүдделерін шеңбер, көзқарасы техникалық тұрғыдан ең озық патша орындарды енгізілген ретінде аты Ұлы Петр I<ref>{{Кітап|автор=Лара Габриель|заглавие=Учебник по выживанию в новой стране|ссылка=https://books.google.ru/books?id=CM8dAgAAQBAJ&pg=PT227&dq=название+голландия+неверно+для+страны&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjyquSbzovUAhVmJMAKHelxDIQQ6AEIKTAB#v=onepage&q=название%20голландия%20неверно%20для%20страны&f=false|издательство=Litres|год=2017-05-20|страниц=236|isbn=9785457501157|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170716074646/https://books.google.ru/books?id=CM8dAgAAQBAJ&pg=PT227&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%8F+%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE+%D0%B4%D0%BB%D1%8F+%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjyquSbzovUAhVmJMAKHelxDIQQ6AEIKTAB#v=onepage&q=название%20голландия%20неверно%20для%20страны&f=false|archivedate=2017-07-16}}</ref>. Елшілігінің кейін таралған айналды орыс, бұл оған болды және Гран Елшілігінде болып; Нидерландыға барғаны туралы үйлерге айтып, елшіліктің мүшелері жиі мемлекеттің атын атап өтпеген Голландияны жиі атады.
+атауы «Нидерланды» «төменгі жер» дегенді білдіреді, бірақ ол сөзбе дұрыс аударуға, өйткені тарихи терминдер үшін бұл термин әдетте қазіргі Нидерландыға, [[Бельгия]]ға және [[Люксембург]]ке (Бенилюкс) сәйкес келетін аумақ деп аталады. Орта ғасырдың соңында, солтүстік теңіз жағалауы бойындағы [[Рейн]], Меусе, Шельдт төменгі шекарасында орналасқан аймақ «Литальды аңғарлар» немесе «Төменгі жер» (де Лаге Лэнден бич де Зи, Нидерланд) деп аталды. «Голландия» деген атауды қолданудың алғашқы ресми айтылуы XIV-XV ғасырларға жатады<ref>{{Кітап|заглавие=Иллюстрированная энциклопедия «Руссика». История Средних веков|ссылка=https://books.google.ru/books?id=U4P5F6aIwQQC&pg=PA375&dq=название+нидерланды&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwi0wtrtzovUAhXKDcAKHS6pDAgQ6AEIPjAE#v=onepage&q=название%20нидерланды&f=false|издательство=ОЛМА Медиа Групп|страниц=580|isbn=9785948495521|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170716081350/https://books.google.ru/books?id=U4P5F6aIwQQC&pg=PA375&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwi0wtrtzovUAhXKDcAKHS6pDAgQ6AEIPjAE#v=onepage&q=название%20нидерланды&f=false|archivedate=2017-07-16}}</ref>.
 == Табиғаты ==
@@ 76-жол: / 83-жол: @@
 == Тарихы ==
 Нидерланд аумағын адамдар жаңа тас дәуірінен мекендей бастады. Б.з.б. 1-мыңжылдықтың 2-жартысынан мұнда негізінен кельт тайпалары өмір сүріп, оларды біздің заманымыз басталар кезде герман тайпалары ығыстырды. Б.з.б. 1 ғасырда Нидерланд аумағының бір бөлігін римдіктер басып алды. 3 – 4 ғасырларда оңтүстік Нидерландны франктер, шығыс Нидерландны сакстер, солтүстік Нидерландны фриздер мекендеді. 5 ғасырдан бастап франк мемлекетінің құрамына еніп, ол ыдырағаннан кейін елде бірқатар ұсақ иеліктер (Голландия, Гелдерн, тағы басқа графтықтар) құрылды. 11 – 16 ғасырларда Нидерланд жерлері (Голландия, Зеландия, Фрисландия, тағы басқа) [[Бельгия]], [[Люксембург]], [[Франция]], [[Испания]]ның құрамында болды. 16 ғасырдағы Нидерланд революциясының (1566 – 1609) нәтижесінде испан үстемдігінен азаттық алған жерлерде Біріккен провинциялар Республикасы құрылды. 17 ғасырда Нидерланд сауда-саттық пен теңіз саудасы жақсы дамыған алдыңғы қатарлы еур. державаға айналды. Оңтүстік-Шығыс Азияда [[Индонезия]], Америкада [[Гвиана]], Кіші Антиль аралдары, Африкада Кап жерлері Нидерландның отарына айналды. 1810 – 13 ж. елді Наполеон басып алды. 1815 ж. Бельгиямен біріктіріліп, Нидерланд корольдігі (1830 жылға дейін) құрылды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары Нидерландны немістер басып алды. Соғыстан соң Нидерланд отарлық империясы ыдырай бастады. Нидерландда 70-тен астам саяси партиялар тіркелген. 1989 жылдан бастап өкімет билігін христиан-демокр. партия мен Еңбек партиясынан құрылған коалицалық үкімет жүргізіп келеді.
+== Әкімшілік бөлімі ==
+Нидерланды провинциясы қауымдастықтар (Gemeente) бөлінеді, 12 провинциялар (Provincie) (мадақтауын бағыттары бойынша 1986 жылы құрылған соңғы провинциясы Фрисландия) бөлінеді, кейбір қауымдар коммуналдық салаларда (deelgemeente) бөлінеді. [[Бонэйр]], [[Саба (арал)|Саба]] мен [[Синт-Эстатиус]] ұқсас: Нидерланды бөлігі ретінде, сондай-ақ Кариб үш арнайы қоғамдастық болып табылады. провинциялар өкiлдi органдар - провинциялық мемлекеттер (''Provinciale Staten''), облыстардың атқарушы органдар - қызметкерлері (''Gedeputeerde Staten''), Кинг (''Commissaris ван де Koning'') және депутаттар (gedeputeerde) комиссары тұратын, қоғамдастықтың өкiлдi органдар - қоғамдастық кеңестер (Gemeenteraad), атқарушы орган - бургомистра және заңды тұлғалар колледжі (''College van burgemeester en wethouders''), бургомистра (burgemeester) тұратын және заңды тұлғалар (Wethouder), коммуналдық аудандардың өкілді органдар - аудандық кеңестердің (''deelraad''), атқарушы органдар - қала бастаған басқарма (''dagelijks bestuur''), аудандық төрағалар (стендтеэлворцитер).
+Жергілікті өзін-өзі басқарудың негізгі бөлімшелері - муниципалитеттер, олардың саны 647 адам.
+{| class="standard" style="margin:auto; width:600px;"
+! colspan="6" |
+|- align=center
+| colspan="6" |
+<small></small>
+|- align=center
+| style="padding:0; border:none;" align=left |
+{| class="standard sortable collapsible collapsed" width=600px
+|-
+!№
+!Провинциялар
+!Жалпы алаңы, км²
+!Жер учаскесі, км²
+!Халқы (2016)<ref>{{cite web
+ |url         = http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03759ned&D1=0&D2=129&D3=0,5-16,56&D4=l&HDR=T&STB=G2,G3,G1&VW=T
+ |title       = Bevolking; geslacht, leeftijd, burgerlijke staat en regio, 1 januari
+ |date        = 2016-04-29
+ |work        = StatLine
+ |publisher   = Centraal Bureau voor de Statistiek
+ |accessdate  = 2016-04-29
+ |lang        = nl
+ |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20160603130130/http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03759ned&D1=0&D2=129&D3=0,5-16,56&D4=l&HDR=T&STB=G2,G3,G1&VW=T
+ |archivedate = 2016-06-03
+}}</ref>, чел.
+!Астанасы
+|-
+|1
+|[[Гелдерланд]]
+|5 136,51
+|4 971,76
+|2 035 351
+|[[Арнем]]
+|-
+|2
+|[[Гронинген (провинция)|Гронинген]]
+|2 960,03
+|2 333,28
+|583 721
+|[[Гронинген (қала)|Гронинген]]
+|-
+|3
+|[[Дренте]]
+|2 680,37
+|2 641,09
+|488 629
+|[[Ассен]]
+|-
+|4
+|[[Зеландия (провинция)|Зеландия]]
+|2 933,89
+|1 787,13
+|381 252
+|[[Мидделбург]]
+|-
+|5
+|[[Лимбург (Нидерланды)|Лимбург]]
+|2 209,22
+|2 150,87
+|1 116 260
+|[[Маастрихт]]
+|-
+|6
+|[[Оверэйсел]]
+|3 420,86
+|3 325,62
+|1 144 280
+|[[Зволле]]
+|-
+|7
+|[[Солтүстік Брабант]]
+|5 081,76
+|4 916,49
+|2 498 749
+|[[Хертогенбос]]
+|-
+|8
+|[[Солтүстік Голландия]]
+|4 091,76
+|2 671,03
+|2 784 854
+|[[Харлем]]
+|-
+|9
+|[[Утрехт (провинция)|Утрехт]]
+|1 449,12
+|1 385,02
+|1 273 613
+|[[Утрехт]]
+|-
+|10
+|[[Флеволанд]]
+|2 412,30
+|1 417,50
+|404 068
+|[[Лелистад]]
+|-
+|11
+|[[Фрисландия (Нидерланды)|Фрисландия]]
+|5 748,74
+|3 341,70
+|646 040
+|[[Леуварден]]
+|-
+|12
+|[[Оңтүстік Голландия]]
+|3 418,50
+|2 814,69
+|3 622 303
+|[[Гаага]]
+|- style="background: #CCC;"
+| ||Барлығы||41 543,06||33 756,18||16 979 120
+|-
+|}
+|}
+== Халқы ==
+[[Сурет:Netherlands-demography.png|нобай|солға|Нидерланды Халқы (мың. адам). 1961-2003 жылы]]
+[[Сурет:Queensday 2011 Amsterdam 26.jpg|нобай|солға|Патшайым күнін мерекелеу (2011)]]
+жылғы шілде айындағы халық саны 17 084 719 адамды құрайды. Нидерланды тұрғындарының саны бойынша елдер тізімінде 66 орын алады<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html?countryName=Netherlands&countryCode=nl&regionCode=eu&rank=60#nl CIA — The World Factbook] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110816232608/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html?countryName=Netherlands&countryCode=nl&regionCode=eu&rank=60 |date=2011-08-16 }}{{ref-en}}</ref>. Өткен ғасырда Нидерландының халқы басқа еуропалық елдермен салыстырғанда өте жылдам өсті: 1850 жылы 3 миллион адам, 2000 жылы - 1900 және 16 миллион адам. 3 миллион тұрғыны, 2000 жылмен салыстыра отырып, Бельгия халқы сол кезеңде шамамен екі есе өсті: 1850 жылы 4,5 млн. тұрғындармен 2000 жылы 10 млн.
+Көлемі 41,543 км² болатын, 2016 жылға қарай Нидерланды [[Халық тығыздығы|халықтың тығыздығы]] бір квадрат километрге 405 адамды құрайды. Осылайша, Нидерланды [[Халық тығыздығы бойынша елдер тізімі|Әлемдегі ең беделді 15-ші мемлекет]]. Аумақтың көлемі мен халқы бойынша Патшалықты Мәскеу облысының, оның ішінде Мәскеумен салыстыруға болады. Көптеген жолмен Нидерланды ең дамыған көлік және ақпараттық инфрақұрылымы бар елдердің бірі болып табылады. [[Интернет]]ті әлемде 15,778 миллион адам немесе ел халқының 93,1 пайызы пайдаланады - әлемдегі 34-ші көрсеткіш. Нидерландыда 2002-2003 жылдары 10 миллион стационарлық және 12,5 миллион ұялы телефон бар. Елде 250-ден астам радиостанция және 21 телевизиялық станция (26 қайталаушы) бар.
+Нидерландыда, екі байырғы топтарға үй - Нидерланд [[Фриздер]] мен планкаларды, сондай-ақ иммигранттар саны көп. этникалық құрамы: 80,7% - Нидерланд, 2,4% - [[Немістер|немістер]], 2,4% - индонезиялық, 2,2% - [[Түріктер|түріктер]], 2% - Суринам, 2% - Мороккалық, 1,5% - [[Үнділер|үнділер]] 0 , 8% - антилилиандар мен арубалықтар, 6,0% - басқа этникалық топтар. Халықтың құрамы - 33% [[Протестантизм|протестанттар]]<ref>{{Cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/rel_pro_by_cou_pro_pro-religion-protestantism-country-protestants-protestant|title=Country comparisons: what stat did you mean?|publisher=www.nationmaster.com|accessdate=2017-10-05}}</ref> (''Protestantse Kerk in Nederland''), 31,27% [[Католицизм|католиктер]], 6% [[Мұсылман|мұсылман]], 0,6% индус, 0,5% [[Буддизм|Буддистер]]<ref>[http://www.nationmaster.com/graph/rel_bud_by_cou_bud_of_bud-religion-buddhism-country-buddhists By Country > Buddhism statistics — countries compared — NationMaster] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903114910/http://www.nationmaster.com/graph/rel_bud_by_cou_bud_of_bud-religion-buddhism-country-buddhists |date=2011-09-03 }}</ref>,, 2,2% басқа діндерге сенеді. Нидерланды халық әлемде ең жоғары болып табылады: ересек ерлер орташа биіктігі - 1,83 метр, ересек аналық - 1,70 метр.
+жылы 15-65 жас аралығындағы білімді адамдардың саны 10 994 000 адамды құрайды. Нидерландыда 16 жасқа толмаған балалар мен жасөспірімдерді міндетті түрде тегін оқыту. Бастауыш мектепте 5 жастан асқан балалар (ата-анасының өтініші бойынша 4 жастан 12 жасқа дейін). Ол көптеген оқу жоспарларымен ерекшеленеді. Орта мектепте 12-16 жас аралығындағы әрбір бала үшін оқу-жаттығу процесінде біркелкі болу міндетті. Жоғары білімді колледжде (hogescholen), университетте немесе ашық университетде (кешкі немесе сырттай оқу) алуға болады. Елдің 13 университеті (Нидерландыдағы ең ескі университет - Лейден, 1575 жылы құрылған) және Ересектерге арналған ашық университеті бар. Жоғары білім әдетте алты жылдық оқу курсына арналған.
 == Экономикасы ==
 Нидерланд – [[экспорт]]қа бейімделген жоғары өнімді ауыл шаруашылығы бар, дамыған өнеркәсіпті ел. Экономикасында сыртқа капитал шығару, сыртқы сауда, теңіз транспорты маңызды орын алады. Мұнай, табиғи газ (жылына 90 млрд. м3 шамасында) өндіріледі. Өнеркәсіптің жетекші салалары: мұнай өңдеу (органикалық химия өнімдерін өндіру), мұнай-химия, машина жасау, кеме және ұшақ, газ және химия өнеркәсібіне қажетті құрал-жабдықтар, дәрі-дәрмектер жасау, металлургия мен металл өңдеу, электротехника (Нидерланд – дүние жүзіндегі бейне және дыбыс аппаратураларын шетке шығаратын ең ірі мемлекеттердің бірі), дәмдік тағамдар шығару. [[Алмас]] пен қымбат бағалы тастарды өңдеу бұрыннан жақсы дамыған сала болып есептеледі. Ауыл шаруашылығында етті-сүтті ірі қара өсіру басым. Нидерланд – дүние жүзіндегі сүт пен сүт өнімдерін сыртқа ең көп шығаратын мемлекеттердің бірі (сары майдың дүниежүзілік экспортының 1/5; қоюлатылған сүттің 1/2 ; құрғақ сүттің 1/4; ірімшіктің 1/4 бөліктері Нидерландның үлесіне тиеді). Сондай-ақ сыртқа көп мөлшерде шошқа, құс етін, жұмыртқа, темекі, арақ-шарап пен сыра шығарады. Жылыжайда көкөніс пен жеміс-жидек (жылыжайлардың көлемі жөнінен дүние жүзіндегі алғашқы орындардың бірін иеленеді), гүлдер мен гүл түйнектерін (жылына 2 млрд-тан астам қызғалдақ түйнектерін шет елдерге сатады), саңырауқұлақтар өсіру жақсы дамыған. Негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары – бидай, картоп, [[қант қызылшасы]]. Балық аулау, шетелдік туризм де қазынаға елеулі пайда келтіреді. Ұлттық жиынтық өнімнің жан басына шаққандағы жылдық мөлшері 18560 [[АҚШ доллары]]на тең. Негізгі сауда серіктестері – [[Еуроодақ]] елдері.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>

Нидерланд: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

12:20, 2018 ж. тамыздың 28 кезіндегі нұсқа

Мазмұны

Этимология

Табиғаты

Тарихы

Әкімшілік бөлімі

Халқы

Экономикасы

Сілтемелер

Әдебиет

Дереккөздер

Навигация мәзірі

Нидерланд: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

12:20, 2018 ж. тамыздың 28 кезіндегі нұсқа

Этимология

Табиғаты

Тарихы

Әкімшілік бөлімі

Халқы

Экономикасы

Сілтемелер

Әдебиет

Дереккөздер

Навигация мәзірі

Іздеу