Бұқтырма (бөген): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол: | 1-жол: | ||
'''Бұқтырма бөгені''' , [[Ертіс]] өзенінде, [[Шығыс Қазақстан облысы]] аумағында, [[Қалба]], [[Нарын]], [[Күршім]] жоталары аралығында орналасқан. [[Қазақстан|Қазақстандағы]] ең ірі [[бөген]]. Су айдыны 5940 км2, ұз. 600 км, ені 40 км, ең терең жері 80 м. Суының көл. 49,6 км3. Бөгеннің құрамына Қара Ертіс өзенінің атырауы, [[Зайсан]] көлі, [[Ақ Ертіс]] өзенінің бір бөлігі (бастауынан [[Серебрянск]] қаласына дейін), [[Бұқтырма]], [[Нарын]] өзендерінің төменгі ағысы кіреді. Бұқтырма бөгенін толтыру 1960 жылдың сәуір айында басталып, 1962 ж. [[Ертіс]] өзенінің суы Зайсан көлімен қосылған соң біртұтас су айдынына айналды. Бұқтырма бөгенін су түбінің морфометриялық ерекшеліктеріне байланысты шартты түрде үшке бөлуге болады: жоғарғы (көлдік), орта (таулы-аңғарлық) және төменгі (таулық) бөліктер. Су деңгейі мамыр айының бас кезінде көтеріле бастайды да, тамызда ең жоғарғы биіктігіне жетеді. [[Қыркүйек]] айынан сәуірге дейінгі мерзімде су деңгейінің көп жылдық ауытқуы 5,0 м-ге жетсе, маусымдық тербелісі – 1,3 – 3,8 м аралығында болады. Суы тұщы. Минералдылығы 0,05 – 0,14 г/л, жұмсақ, хим. құрамы – гидрокарбонатты кальцийлі. Бөгенде [[фитопланктон|фитопланктонның]] 280, [[зоопланктон|зоопланктонның]] 260 түрі кездеседі. [[Сазан]], [[табан]], [[көксерке]], [[омуль]], [[шармай]], [[ақ амур]], [[бахтах]], т.б. [[балықтар]] өседі. Жылына орта есеппен 8 – 9 мың т балық ауланады. Бұқтырма бөгеніндегі [[Өскемен]], Бұқтырма [[СЭС]]-тері Шығыс Қазақстан облысының аудандарын электр энергиясымен қамтамасыз етеді. Көктемде бөгеннен жіберілген су [[Павлодар]], Шығыс Қазақстан облыстарының жүздеген мың га егісі мен шабындықтарын суландырады. |
|||
[[Санат:Б]] |
|||
[[Санат:Қазақстан табиғаты]] |
|||
⚫ | |||
“Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[санат:география]] |
[[санат:география]] |
||
[[Санат:Бөген]] |
[[Санат:Бөген]] |
||
<ref name="source1">Қазақ Энциклопедиясы</ref> |
|||
⚫ | |||
<references/> |
|||
⚫ | |||
⚫ |
19:55, 2011 ж. маусымның 19 кезіндегі нұсқа
Бұқтырма бөгені , Ертіс өзенінде, Шығыс Қазақстан облысы аумағында, Қалба, Нарын, Күршім жоталары аралығында орналасқан. Қазақстандағы ең ірі бөген. Су айдыны 5940 км2, ұз. 600 км, ені 40 км, ең терең жері 80 м. Суының көл. 49,6 км3. Бөгеннің құрамына Қара Ертіс өзенінің атырауы, Зайсан көлі, Ақ Ертіс өзенінің бір бөлігі (бастауынан Серебрянск қаласына дейін), Бұқтырма, Нарын өзендерінің төменгі ағысы кіреді. Бұқтырма бөгенін толтыру 1960 жылдың сәуір айында басталып, 1962 ж. Ертіс өзенінің суы Зайсан көлімен қосылған соң біртұтас су айдынына айналды. Бұқтырма бөгенін су түбінің морфометриялық ерекшеліктеріне байланысты шартты түрде үшке бөлуге болады: жоғарғы (көлдік), орта (таулы-аңғарлық) және төменгі (таулық) бөліктер. Су деңгейі мамыр айының бас кезінде көтеріле бастайды да, тамызда ең жоғарғы биіктігіне жетеді. Қыркүйек айынан сәуірге дейінгі мерзімде су деңгейінің көп жылдық ауытқуы 5,0 м-ге жетсе, маусымдық тербелісі – 1,3 – 3,8 м аралығында болады. Суы тұщы. Минералдылығы 0,05 – 0,14 г/л, жұмсақ, хим. құрамы – гидрокарбонатты кальцийлі. Бөгенде фитопланктонның 280, зоопланктонның 260 түрі кездеседі. Сазан, табан, көксерке, омуль, шармай, ақ амур, бахтах, т.б. балықтар өседі. Жылына орта есеппен 8 – 9 мың т балық ауланады. Бұқтырма бөгеніндегі Өскемен, Бұқтырма СЭС-тері Шығыс Қазақстан облысының аудандарын электр энергиясымен қамтамасыз етеді. Көктемде бөгеннен жіберілген су Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстарының жүздеген мың га егісі мен шабындықтарын суландырады.
Пайдаланған әдебиет
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |