Бор (элемент): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added

Inline

11:04, 2019 ж. тамыздың 27 кезіндегі нұсқа

Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: ¹⁰В (19%) және ¹¹В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. Гей-Люссак пен Л. Тенар бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H₃BO₃, бура Na₂B₄O10H₂O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, ашарит, борацит, гидроборацит, пандермит, т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/см^і, балқу t 2075^оC, қайнау t 3860^оC, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800^оС-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700^оС-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В₂О₃), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н₃ВО₃) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900^оС-тан жоғары қыздырғанда Бор азотпен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В₄С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В₂О₃) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады.

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том

Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.

@@ 2-жол: / 2-жол: @@
 [[Сурет:Бор (элемент).jpg|thumb|Бор (элемент)]]
 '''Бор''' (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: <sup>10</sup>В (19%) және <sup>11</sup>В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. [[Гей-Люссак]] пен Л. [[Тенар]] бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H<sub>3</sub>BO<sub>3</sub>, бура Na<sub>2</sub>B<sub>4</sub>O10H<sub>2</sub>O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, [[ашарит]], [[борацит]], [[гидроборацит]], [[пандермит]], т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/см<sup>і</sup>, балқу t 2075<sup>о</sup>C, қайнау t 3860<sup>о</sup>C, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н<sub>3</sub>ВО<sub>3</sub>) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900<sup>о</sup>С-тан жоғары қыздырғанда Бор [[азот]]пен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В<sub>4</sub>С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады.
-Көптеген физикалық және химиялық қасиеттері бойынша металл емес бор кремний еске түсіреді.
-Химиялық бор өте инертен және бөлме температурасында тек [[фтор]]мен өзара әрекеттеседі:
-{\\\mathsf {2В+3F_{2}\longrightarrow 2BF_{3}\жоғары көрсеткі}} {\mathsf {2в+3F_{2}\longrightarrow 2bf_{3}\жоғары көрсеткі }}
-Бор қызған кезде тригалогенидтердің пайда болуымен басқа галогендермен әрекет етеді, азотпен бор млрд нитридін, фосформен BP фосфидін және көміртегімен — әртүрлі құрамдағы карбидтерді (B4C, B12C3, B13C2) құрайды. Оттегі атмосферасында немесе ауада қыздыру кезінде бор жылудың үлкен бөлінуімен жанады, B b2o3:
-{\mathsf {4Б+3O_{2}\longrightarrow 2b_{2}О_{3}}}} {\mathsf {4Б+3O_{2}\longrightarrow 2b_{2}О_{3} \ longrightarrow}}}
-Бор сутегімен тікелей өзара әрекеттеспейді, бірақ сілтілі немесе сілтілі жер металдарының боридтерін қышқылмен өңдеу кезінде алынатын әр түрлі құрамдағы бороводоректердің (борандардың) көп саны белгілі болса да:
-{\қасиеттері бейнелеу мәнері {\mathsf {Mg_{3}, {2}+6HCl\longrightarrow, не{2}ХІ{6}\жоғары көрсеткі +3mgcl_{2}}}} {\mathsf {Mg_{3} {2}+6HCl\longrightarrow, не{2}ХІ{6}\жоғары көрсеткі +3mgcl_{2}}}}} {\mathsf {Mg_ {3} \ жоғары көрсеткі}}}
 == Дереккөздер</span> ==

Бор (элемент): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

11:04, 2019 ж. тамыздың 27 кезіндегі нұсқа

Дереккөздер

Навигация мәзірі

Іздеу