Деванагари: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
 
1-жол: 1-жол:
[[Сурет:JanaSanskritSans ddhrya.svg|thumb|Лигатура ''ddhrya'']]
[[Сурет:JanaSanskritSans ddhrya.svg|thumb|Лигатура ''ddhrya'']]
'''Деванагари''' ({{lang-sa|देवनागरी}} {{IAST|devanāgarī}}) — шығу тегінің оратқтығымен алфавиттің бірыңғай фонетикалық принципіне, сол сияқты аумақта [[будда]] діні мен әдебиеттің таралуына байланысты [[Үндістан]]ның өз аумағынан басқа [[Бангладеш]]те, [[Пәкістан]]да, [[Непал]]да, [[Шри-Ланқа]]да, [[Тибет]]те, [[Орталық Азия]]да, [[Бирма]]да, [[Үндікытай тұбегі]]нде, [[Индонезия]]да тараған Үндістанлық буынды жазу түрі. Әр әрпі жалғыз дауыстыдан, не ''«а»'' дауыстысы ілесетін дауыссыздан тұратын буынды білдіреді. [[Дауыссыз]]дан кейінгі өзге [[дауыстылар]] оған қосақталган (үстінен, астынан немесе бүйірлерінен) қосымша белгілерді білдіреді. Дауыссызды ''ң'' жанында дауыстының болмау жол асты «''[[вирама]]''» белгісімен белгіленеді, ол дауыссыздардың тіркесін беру кезінде қолданы- луы мүмкін тіркестің (алғашқы әрпінің жанынан қойылады); дауыссыздардың үйлесу көбіне әріптердің үйлесуіне енетін өзіне тән элементтерді біріктіретін күрделі белгілер-лигатуралармен беріледі.
'''Деванагари''' ({{lang-sa|देवनागरी}} {{IAST|devanāgarī}}) — шығу тегінің оратқтығымен алфавиттің бірыңғай фонетикалық принципіне, сол сияқты аумақта [[будда]] діні мен әдебиеттің таралуына байланысты [[Үндістан]]ның өз аумағынан басқа [[Бангладеш]]те, [[Пәкістан]]да, [[Непал]]да, [[Шри-Ланка]]да, [[Тибет]]те, [[Орталық Азия]]да, [[Бирма]]да, [[Үндікытай тұбегі]]нде, [[Индонезия]]да тараған Үндістанлық буынды жазу түрі. Әр әрпі жалғыз дауыстыдан, не ''«а»'' дауыстысы ілесетін дауыссыздан тұратын буынды білдіреді. [[Дауыссыз]]дан кейінгі өзге [[дауыстылар]] оған қосақталган (үстінен, астынан немесе бүйірлерінен) қосымша белгілерді білдіреді. Дауыссызды ''ң'' жанында дауыстының болмау жол асты «''[[вирама]]''» белгісімен белгіленеді, ол дауыссыздардың тіркесін беру кезінде қолданы- луы мүмкін тіркестің (алғашқы әрпінің жанынан қойылады); дауыссыздардың үйлесу көбіне әріптердің үйлесуіне енетін өзіне тән элементтерді біріктіретін күрделі белгілер-лигатуралармен беріледі.
==Графикті құру принципі==
==Графикті құру принципі==
Деванагариде әрбір дауыссыз дыбыс белгісі бірдей дауысты (а) дыбыстың болуымен ерекшеленеді. Дауысты дыбыссыз дауыссызбы белгілеу үшін артайы таңба - халант (вирама) қосу қажет. Басқа дауыстыларды белгілеу үшін семиттік жазу жүйесіндегідей арнайы диакритикалық белгілер қолданылады. Дауыстыларға қатысты арнайы белгілер сөз ьасында қойылады. Дауыссыздар дауысты дыбыстарсыз сөз тіркестерін құрай алады.
Деванагариде әрбір дауыссыз дыбыс белгісі бірдей дауысты (а) дыбыстың болуымен ерекшеленеді. Дауысты дыбыссыз дауыссызбы белгілеу үшін артайы таңба - халант (вирама) қосу қажет. Басқа дауыстыларды белгілеу үшін семиттік жазу жүйесіндегідей арнайы диакритикалық белгілер қолданылады. Дауыстыларға қатысты арнайы белгілер сөз ьасында қойылады. Дауыссыздар дауысты дыбыстарсыз сөз тіркестерін құрай алады.

14:42, 2019 ж. қазанның 28 кезіндегі соңғы нұсқа

Лигатура ddhrya

Деванагари (санскрит देवनागरी devanāgarī IAST) — шығу тегінің оратқтығымен алфавиттің бірыңғай фонетикалық принципіне, сол сияқты аумақта будда діні мен әдебиеттің таралуына байланысты Үндістанның өз аумағынан басқа Бангладеште, Пәкістанда, Непалда, Шри-Ланкада, Тибетте, Орталық Азияда, Бирмада, Үндікытай тұбегінде, Индонезияда тараған Үндістанлық буынды жазу түрі. Әр әрпі жалғыз дауыстыдан, не «а» дауыстысы ілесетін дауыссыздан тұратын буынды білдіреді. Дауыссыздан кейінгі өзге дауыстылар оған қосақталган (үстінен, астынан немесе бүйірлерінен) қосымша белгілерді білдіреді. Дауыссызды ң жанында дауыстының болмау жол асты «вирама» белгісімен белгіленеді, ол дауыссыздардың тіркесін беру кезінде қолданы- луы мүмкін тіркестің (алғашқы әрпінің жанынан қойылады); дауыссыздардың үйлесу көбіне әріптердің үйлесуіне енетін өзіне тән элементтерді біріктіретін күрделі белгілер-лигатуралармен беріледі.

Графикті құру принципі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Деванагариде әрбір дауыссыз дыбыс белгісі бірдей дауысты (а) дыбыстың болуымен ерекшеленеді. Дауысты дыбыссыз дауыссызбы белгілеу үшін артайы таңба - халант (вирама) қосу қажет. Басқа дауыстыларды белгілеу үшін семиттік жазу жүйесіндегідей арнайы диакритикалық белгілер қолданылады. Дауыстыларға қатысты арнайы белгілер сөз ьасында қойылады. Дауыссыздар дауысты дыбыстарсыз сөз тіркестерін құрай алады.

Дауыссыздар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

ka /kə/ kha /kʰə/ ga /gə/ gha /gʱə/ ṅa /ŋə/
ca /cə/ cha /cʰə/ ja /ɟə/ jha /ɟʱə/ ña /ɲə/
ṭa /ʈə/ ṭha /ʈʰə/ ḍa /ɖə/ ḍha /ɖʱə/ ṇa /ɳə/
ta /t̪ə/ tha /t̪ʰə/ da /d̪ə/ dha /d̪ʱə/ na /nə/
pa /pə/ pha /pʰə/ ba /bə/ bha /bʱə/ ma /mə/
ya /jə/ ra /ɾə/ la /lə/ va /ʋə/
śa /ʃə/ ṣa /ʂə/ sa /sə/ ha /ɦə/
क़ ख़ ग़ ज़ य़ ड़ ढ़ फ़
qa /qə/ k͟ha /xə/ ġa /ɣə/ za /zə/ zha /ʒə/ ṛa /ɽə/ ṛha /ɽʱə/ fa /fə/

Дауыстылар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

a /ə/ или /ä/ ka
ā /ä:/ का
ि i /i/ कि ki
ī /i:/ की
u /u/ कु ku
ū /u:/ कू
ṛ /ṛ/ कृ kṛ
ṝ /ṛ:/ कॄ kṝ
ḷ /ḷ/ कॢ kḷ
ḹ /ḷ:/ कॣ kḹ
e /e:/ के ke
ai /əi/ или /ai/ कै kai
o /o:/ को ko
au /əu/ или /au/ कौ kau

Басқа белгілер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

am̩ कँ kam̩
an̩ कं kan̩
ah̩ कः kah̩
क् k
? ?

Сандар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Юникодталған Деванагари[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бұның кейбiр ұяшықтар анықталмаған - оларды кестеде боз белгiлелген

  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+090x  
U+091x
U+092x
U+093x     ि
U+094x    
U+095x       क़ ख़ ग़ ज़ ड़ ढ़ फ़ य़
U+096x
U+097x                              

Деванагариның клавиатурасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

400px [1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Лингвистика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. ISBN 9965-08-235-9