Британ империясы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш TheRebelBrit (т) өңдемелерінен Anchuhu соңғы нұсқасына қайтарды Тег: Rollback |
Өңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit Mobile web edit |
||
| 2-жол: | 2-жол: | ||
|атауы = Британ империясы |
|атауы = Британ империясы |
||
|өз атауы = {{lang-en|British Empire}} |
|өз атауы = {{lang-en|British Empire}} |
||
|статусы = |
|статусы = Отарлық империя |
||
|құрылуы = [[1497 жыл|1497]] |
|құрылуы = [[1497 жыл|1497]] |
||
|ыдырауы = [[ |
|ыдырауы = [[1948 жыл|1948]] |
||
|байрақ = Flag of the United Kingdom.svg |
|байрақ = Flag of the United Kingdom.svg |
||
|байрақ_сипаттамасы = |
|байрақ_сипаттамасы = |
||
|елтаңбасы = Royal Coat of Arms of the United Kingdom.svg |
|елтаңбасы = Royal Coat of Arms of the United Kingdom.svg |
||
|елтаңба_сипаттамасы = |
|елтаңба_сипаттамасы = |
||
|ұраны = «Dieu et mon droit»<br>{{lang-kk|Құдайым және құқұғым}} |
|||
|ұраны = |
|||
|карта = The British Empire.png |
|карта = The British Empire.png |
||
|сипаттамасы = Британ империясының |
|сипаттамасы = Британ империясының бөлігі болған аумақтар. |
||
|p1 = |
|||
|p1 = Англия Корольдігі |
|||
|flag_p1 = |
|flag_p1 = |
||
|p2 = |
|||
|p2 = Шотландия Корольдігі |
|||
|flag_p2 = |
|flag_p2 = |
||
|p3 = |
|p3 = |
||
|flag_p3 = |
|flag_p3 = |
||
|p4 = |
|||
|p4 = Ирландия Корольдігі |
|||
|flag_p4 = |
|flag_p4 = |
||
|s1 = |
|s1 = |
||
|flag_s1 = |
|flag_s1 = |
||
|s2 = |
|s2 = |
||
|flag_s2 = |
|flag_s2 = |
||
| 29-жол: | 29-жол: | ||
|діні = |
|діні = |
||
|аумағы = 31,878,965 км² |
|аумағы = 31,878,965 км² |
||
|халқы = 480 000 000 адам |
|халқы = 480 000 000 адам (24%) |
||
|басқару_формасы = [[Монархия]] |
|басқару_формасы = [[Монархия]] |
||
|династиясы = |
|династиясы = |
||
|басқарушылар_титулы = |
|басқарушылар_титулы = |
||
|басқарушы1 = |
|||
|басқарушы1 = [[Ұлыбритания патшаларының тізімі|Британ империясының билеушілер тізімі]] |
|||
|басқарушы_жылы1 = |
|басқарушы_жылы1 = |
||
|басқарушылар_титулы2 = |
|басқарушылар_титулы2 = |
||
| 67-жол: | 67-жол: | ||
|Уақыт1 = |
|Уақыт1 = |
||
|Жыл1 = |
|Жыл1 = |
||
|валютасы = [[фунт |
|валютасы = [[фунт стерлинг]] |
||
|дейін = |
|дейін = |
||
|д1 = |
|д1 = |
||
| 85-жол: | 85-жол: | ||
|ескерту = |
|ескерту = |
||
}} |
}} |
||
[[Сурет:BritishEmpire1919.png |thumb|right|400px|1919 ж. Британдық империясының аймақтары]] |
[[Сурет:BritishEmpire1919.png |thumb|right|400px|1919 ж. Британдық империясының аймақтары]] |
||
'''Британ империясы''' ({{lang-en|Brіtіch Empіre}}) — [[Ұлыбритания]] мен оның отар иеліктерінің жалпы атауы. Термин ретінде 19 ғ-дың 70-жылдарынан бастап қолданыла бастады. [[Англия]] ең алдымен [[Ирландия]]ны басып алды. 16 — 17 ғасырларда теңізде үстемдік жүргізу үшін алдымен [[Испания]]ның, кейіннен [[Голландия]]ның соғыс флотын талқандап, [[Португалия]] мен оның отарларын өзіне тәуелді етті. 1607 жылы [[Солтүстік Америка]]да тұңғыш ағылшын иелігі пайда болды. Жетіжылдық соғыста (1756 — 63) ол Францияға күйрете соққы беріп, Испанияның отарлық қуатын жойды. Көп ұзамай француздар билеген Канаданы басып алып, Солтүстік Америкада өз үстемдіктерін орнатты. 1757 жылы Үндістан түбегіндегі [[Бенгалия]]ны басып алды. |
'''Британ империясы''' ({{lang-en|Brіtіch Empіre}}) — [[Ұлыбритания]] мен оның отар иеліктерінің жалпы атауы. Термин ретінде 19 ғ-дың 70-жылдарынан бастап қолданыла бастады. [[Англия]] ең алдымен [[Ирландия]]ны басып алды. 16 — 17 ғасырларда теңізде үстемдік жүргізу үшін алдымен [[Испания]]ның, кейіннен [[Голландия]]ның соғыс флотын талқандап, [[Португалия]] мен оның отарларын өзіне тәуелді етті. 1607 жылы [[Солтүстік Америка]]да тұңғыш ағылшын иелігі пайда болды. Жетіжылдық соғыста (1756 — 63) ол Францияға күйрете соққы беріп, Испанияның отарлық қуатын жойды. Көп ұзамай француздар билеген Канаданы басып алып, Солтүстік Америкада өз үстемдіктерін орнатты. 1757 жылы Үндістан түбегіндегі [[Бенгалия]]ны басып алды. |
||
14:57, 2020 ж. мамырдың 4 кезіндегі нұсқа
| Британ империясы ағылш. British Empire Отарлық империя | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Ұраны «Dieu et mon droit» қаз. Құдайым және құқұғым | |||||||||
 Британ империясының бөлігі болған аумақтар. | |||||||||
| Астанасы | Лондон | ||||||||
| Ірі қалалары | Лондон, Дели, Калькутта, Сидней, Монреаль | ||||||||
| Тіл(дер)і | ағылшынша | ||||||||
| Ақша бірлігі | фунт стерлинг | ||||||||
| Аумағы | 31,878,965 км² | ||||||||
| Халқы | 480 000 000 адам (24%) | ||||||||
| Басқару формасы | Монархия | ||||||||
.svg)
.svg)
Британ империясы (ағылш. Brіtіch Empіre) — Ұлыбритания мен оның отар иеліктерінің жалпы атауы. Термин ретінде 19 ғ-дың 70-жылдарынан бастап қолданыла бастады. Англия ең алдымен Ирландияны басып алды. 16 — 17 ғасырларда теңізде үстемдік жүргізу үшін алдымен Испанияның, кейіннен Голландияның соғыс флотын талқандап, Португалия мен оның отарларын өзіне тәуелді етті. 1607 жылы Солтүстік Америкада тұңғыш ағылшын иелігі пайда болды. Жетіжылдық соғыста (1756 — 63) ол Францияға күйрете соққы беріп, Испанияның отарлық қуатын жойды. Көп ұзамай француздар билеген Канаданы басып алып, Солтүстік Америкада өз үстемдіктерін орнатты. 1757 жылы Үндістан түбегіндегі Бенгалияны басып алды.
Отар елдерді тонау есебінен Англияда үлкен ақша қоры пайда болып, өнеркәсіп төңкерісі жасалынды. Бірақ 18 ғасырдың аяғында Британ империясы дағдарысқа ұшырап, Солтүстік Америкада 13 отарынан айрылды. Соған қарамастан 19 ғасырдың 1-жартысында Үндістанды толығымен, Австралияны, Жаңа Зеландияны, Оңтүстік Африканы жаулап алды, апиын соғыстарынан кейін Қытайды Сянган (Гонконг) аралын жалға беруге көндірді. Ал 19 ғасырдың 80 — 90-жылдары Африканың батыс және шығыс жағалауларын басып алып, Кипр аралына, Египетке, Бирма мен Ауғанстанға бақылау орнатты. 20 ғасырдың бас кезінде Иранға, Иракқа, Осман сұлтандығынан бөлініп шыққан араб мемлекеттеріне үстемдік етті. 19 ғасырдың аяқ кезінен бастап Ұлыбритания дүние жүзінде өз позициясын жоғалта бастады да кейбір отарларына (Канада, Австралия, Жаңа Зеландия) өзін-өзі басқару құқығын беріп, Британия доминионына айналдырды. 1-дүниежүзілік соғыстан кейінгі Британ империясының экономикалық дағдарысқа ұшырауын пайдаланып, доминиондар сыртқы саясатта да тәуелсіздікке қол жеткізді. Отарларда ұлт-азаттық қозғалыс күшейіп, Ауғанстан, кейіннен Ирак пен Египет тәуелсіздік алды.
2-дүниежүзілік соғыс Британ империясына күйрете соққы берді. Жапониямен соғыс нәтижесінде Англияның Оңтүстік-Шығыс Азиядағы отарларында ұлт-азаттық соғыс қатты күшейіп, соғыстан кейін іле-шала Үндістан мен Пәкстан, Бирма мен Цейлон тәуелсіздікке қол жеткізді. 50 — 60-жылдары күрт күшейген ұлт-азаттық қозғалыстар нәтижесінде Британ империясына кіретін Азия мен Африка елдері түгелге жуық тәуелсіздік алды. Бірақ, бұрыннан қалыптасқан саяси-экономикалық байланыстардың үзілуі, жаңадан тәуелсіздік алған елдерді өз ішінде дағдарысқа ұшыратты. Діни қақтығыстар, тайпалар арасында қақтығыстар күшейді. Бөлініп шыққан елдермен өзара байланысты үзіп алмас үшін әрі саяси-экономикалық үстемдікті сақтау мақсатында Британ Достастығы құрылды. Өз ішіндегі қақтығыстарды өршітпеу үшін және экономикалық байланыстарды үзіп алып, елді дағдарысқа ұшыратпас үшін бұрынғы отарлардың көпшілігі өз еріктерімен досдастыққа мүше болды. Бұл достастыққа кіретін елдер сөз жүзінде болса да Ұлыбритания королевасын ел басшысы ретінде мойындайды және өзара тығыз экономикалық байланыстар орнатқан.[1]
Дереккөздер
- ↑ “Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том