Бор (элемент): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш Hbsh nis UALIBEK (т) өңдемелерінен Kasymbot соңғы нұсқасына қайтарды
Тег: Rollback
1-жол: 1-жол:
[[Сурет:Boron mNACTEC.jpg|thumb|alt=A.|left|Қарақошқыл немесе қара зат]]
[[Сурет:Boron mNACTEC.jpg|thumb|alt=A.|left|Қарақошқыл немесе қара зат]]
[[Сурет:Бор (элемент).jpg|thumb|Бор (элемент)]]
[[Сурет:Бор (элемент).jpg|thumb|Бор (элемент)]]
'''Бор''' (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфтық зат (өте таза Бор түссіз).Бұл элемент химиялық тұрғыда өте маңызды. Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: <sup>10</sup>В (19%) және <sup>11</sup>В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. [[Гей-Люссак]] пен Л. [[Тенар]] бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H<sub>3</sub>BO<sub>3</sub>, бура Na<sub>2</sub>B<sub>4</sub>O10H<sub>2</sub>O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, [[ашарит]], [[борацит]], [[гидроборацит]], [[пандермит]], т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/см<sup>і</sup>, балқу t 2075<sup>о</sup>C, қайнау t 3860<sup>о</sup>C, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н<sub>3</sub>ВО<sub>3</sub>) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900<sup>о</sup>С-тан жоғары қыздырғанда Бор [[азот]]пен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В<sub>4</sub>С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады.
'''Бор''' (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: <sup>10</sup>В (19%) және <sup>11</sup>В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. [[Гей-Люссак]] пен Л. [[Тенар]] бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H<sub>3</sub>BO<sub>3</sub>, бура Na<sub>2</sub>B<sub>4</sub>O10H<sub>2</sub>O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, [[ашарит]], [[борацит]], [[гидроборацит]], [[пандермит]], т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/см<sup>і</sup>, балқу t 2075<sup>о</sup>C, қайнау t 3860<sup>о</sup>C, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н<sub>3</sub>ВО<sub>3</sub>) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900<sup>о</sup>С-тан жоғары қыздырғанда Бор [[азот]]пен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В<sub>4</sub>С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады.


== Дереккөздер</span> ==
== Дереккөздер</span> ==

23:35, 2020 ж. мамырдың 17 кезіндегі нұсқа

A.
Қарақошқыл немесе қара зат
Бор (элемент)

Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: 10В (19%) және 11В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. Гей-Люссак пен Л. Тенар бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H3BO3, бура Na2B4O10H2O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, ашарит, борацит, гидроборацит, пандермит, т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/смі, балқу t 2075оC, қайнау t 3860оC, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800оС-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700оС-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В2О3), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н3ВО3) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900оС-тан жоғары қыздырғанда Бор азотпен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В4С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В2О3) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады.

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том