Селбесу: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш Дильназ Тулегенова (т) өңдемелерінен Ayna Nurmukanova соңғы нұсқасына қайтарды Тег: Rollback |
|||
| 8-жол: | 8-жол: | ||
Бұл кезде екі организм де ([[симбионт]]) немесе олардың біреуі сыртқы ортамен қатынаста артықшылық алаңы. Селбесу — кең үғым, бұған өзара көмек көрсететін қатынасты да ([[мутуализм]], [[комменсализм]]) және иесі мен [[паразит]] үзақ уақыт бірге тіршілік ететін паразитизмді де жатқызады. Бұл терминді А.де Бари ұсынды (1879).<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref> |
Бұл кезде екі организм де ([[симбионт]]) немесе олардың біреуі сыртқы ортамен қатынаста артықшылық алаңы. Селбесу — кең үғым, бұған өзара көмек көрсететін қатынасты да ([[мутуализм]], [[комменсализм]]) және иесі мен [[паразит]] үзақ уақыт бірге тіршілік ететін паразитизмді де жатқызады. Бұл терминді А.де Бари ұсынды (1879).<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5</ref> |
||
Симбионт-симбиозға қатысатын организм. |
|||
Табиғатта өзара тиімді симбиоз (мутуализм) мысалдарының кең ауқымы бар. Ас қорыту мүмкін емес асқазан және ішек бактерияларынан өсімдіктерге дейін (мысалы, кейбір орхидеялар, оның шаңы жәндіктердің бір ғана белгілі бір түрін тарата алады). Мұндай қарым-қатынастар әрқашан табысты, олар екі серіктес өмір сүру мүмкіндігін арттырады. Симбиоз барысында жүзеге асырылатын әрекеттер немесе өндірілетін заттар серіктестер үшін маңызды және алмастырылмайтын болып табылады. Мұндай симбиоз — өзара әрекеттесу мен бірігу арасындағы аралық буын. |
|||
Екі жақты тиімді, симбиоздың міндетті түрі мутуализм деп аталады. Комменсализм деп бір-біріне пайдалы, бірақ басқа симбионтқа немқұрайлылық аменсализм деп аталады. Ал кооперацияға міндетті емес - өзара тиімді қатынастар деп аталады. Бір организм (паразит) екіншісін (иесі) қоректену көзі немесе/және тіршілік ету ортасы ретінде пайдаланатын симбиоз нысаны паразитизм деп аталады. |
|||
<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Симбиоз</ref> |
|||
== Жануарлардағы симбиоз == |
== Жануарлардағы симбиоз == |
||
00:11, 2020 ж. маусымның 11 кезіндегі нұсқа
Селбесу (Симбиоз; грек, symbiosis — бірге тұрушылық) — әр түрлі екі немесе бірнеше организмдердің тұрақты бірге тіршілік етуі.
Бұл кезде екі организм де (симбионт) немесе олардың біреуі сыртқы ортамен қатынаста артықшылық алаңы. Селбесу — кең үғым, бұған өзара көмек көрсететін қатынасты да (мутуализм, комменсализм) және иесі мен паразит үзақ уақыт бірге тіршілік ететін паразитизмді де жатқызады. Бұл терминді А.де Бари ұсынды (1879).[1]
Жануарлардағы симбиоз
Жануарлардағы симбиозға мысал – шаян мен актинияның бірігіп тіршілік етуі жатады. Актиния шаянның арқасына бекініп оны атпа жасушаларының көмегімен қорғайды, ал актиния шаяннан қалған тамақ қалдықтарымен қоректенеді және оны қозғалыс құралы ретінде пайдаланады. Жоғары дәрежеде дамыған симбиозға термиттер мысал бола алады; Олардың ас қорыту жолдарында талшықтылар мекендейді. Термиттер целлюлозаны гидролиздеуші ферменттерінің болмауына қарамай ағашпен қоректенуге қабілетті. Мұны олардың орнына талшықтылар жүзеге асырады. Ал нәтижеде түзілетін қантты термиттер пайдаланады. Термиттер осы ішек фаунасынсыз тіршілік ете алмайды.
Өсімдіктердің арасындағы симбиоз
Өсімдіктердің арасындағы симбиозға жақсы мысал – қыналар. Қыналар, балдырлар мен саңырауқұлақтар - селбесіп тіршілік етуі нәтижесінде түзіледі.
Дереккөздер
- ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5
|
Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |