Құтандар

)9nfy.

Құтан(Ardeіdae) – дегелек тәрізділер отрядының бір тұқымдасы. Ежелгі түрлері — олигоцен дәуірінен, ал осы күнгілері — орта миоценнен белгілі. Дүние жүзінде (Антарктидадан басқа) барлық материкте таралған, 32 туысы, 66 түрі бар. Қазақстанда 7 туысқа бірігетін 9 түрі кездеседі. Құтандардың тұмсығы ұзын, ұшы сүйірленіп келеді. Тұмсығының жиектерінде ұсақ “тісшелері” болады, сол арқылы су түбіндегі ұсақ омыртқасыздарды сүзіп алып қоректенеді. Құйымшақ бездері (қауырсындарын судан қорғайды), ұсақ мамықтары және кеуде-арқа тұсында өте майда мамықты қауырсындары болады. Топтанып тіршілік етеді. Қазақстанда Каспий теңізінің солтүстік жағалауында, Еділ мен Жайық өзендерінің бойында, Маңғыстау өңірінің сулы-батпақты жерлерінде кіші аққұтан (Egretta garzetta) мен сары Құтан (А. ralloіdes) кеңінен таралған. Бұлардың қанаттарының ұзындығы 23 — 30 см, салм. 345 — 500 г-дай. Кіші аққұтанның түсі ақ, ал сары Құтанның басы мен мойны сары, бауыры ақ түсті, басында ұзын қауырсындардан тұратын айдаршасы болады. Құтан — жыл құсы. Наурыздың аяғында ұшып келіп, ұяларына 4 — 6 жұмыртқа салып, оны мекиені мен қоразы кезектесіп 20 — 22 күндей басады. Сары Құтанның бір ерекшелігі — ұясына адамдардың келгенін көрсе, ұясын тастап басқа жерге ұшып кетеді. Ұсақ балық шабақтарымен, ұлулармен, су жәндіктері және ұсақ кемірушілермен қоректенеді. Соңғы мәлімет бойынша кіші аққұтанның саны 500, ал сары Құтан 1 мыңға жуық (2003). Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Ал Құтанның Корея мен Қытайда ғана кездесетін, тіршілігі әлі толық зерттелмеген — сарытұмсық Құтан — Халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына” енгізілген.