Тянь-Шань арқары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Zhuka iitu (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
'''Тянь-шань арқары'''(Ovіs ammon karelіnі) – [[қуысмүйізділер]] тұқымдасына жататын аша тұяқты аң. Денесі ірі, құлжасының басы үлкен және орала біткен қошқар мүйіздері бар, саулықтарының денесі жинақы, мүйіздері жіңішке, қысқа, сәл артқа қарай иілген. Тянь-Шань, Шу-Қле, Жетісу (Жоңғар) Алатауында таралған. Таулы жерлерде теңіз деңгейінен 2000 – 4000 м биіктікте мекендейді. Көбіне жотаның ашық беткейлеріне жайылады, маусымдық қоныс аударады. Қыс айларында қары аз тау етегіне қарай жылжыса, жазда таудың биік жоталарына көтеріледі. Тянь-шань арқары 2,5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Қазан – қараша айларында күйекке түсіп, сәуір – мамырда жалқы (кейде егіз) қозы табады. Әр түрлі шөптесін өсімдіктермен қоректенеді. Қорегін іздеуге негізінен түнде, қыс айларында күндіз де де шығады. Арқарлардың негізгі жауы – қасқырлар. Кезінде өте көп ауланған, саны жылдан жылға азайып барады. 20 ғ-дың 70 – 90-жылдары 650, Шу-Қле Алатауында – 280, Жетісу (Жоңғар) Алатауында – 300-дей, Теріскей Алатауында – 300-дей, “Алтынемел” ұлттық табиғи саябағында – 100 шақты басы болған. Қазір бұлардың 1,6 – 1,8 мыңдайы ғана қалды. Ақсу-Жабағылы қорығында, “[[Алтынемел]]” ұлттық табиғи саябағында, [[Алматы]], [[Андасай]], [[Көксу]] және [[Тоқты ]]қорықшаларында қорғалады. Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> |
|||
Тянь-шань арқары - сирек, таралу аймағы тарылып, саны қысқаруда. [[Тянь-Шань]], Шу-Іле таулары мен [[Жоңғар Алатауы]]нда таралған, таудың жатық келген жазықты учаскелерін мекендейді. Қазақстандағы жалпы саны -1,6 мың бас; санының қысқаруының негізгі себептері - қасақылық пен олардың мекендейтін жерлерінде малды (әсіресе қойды) шектен тыс жаю. [[Ақсу-Жабағылы қорығын]]да, [[Алтынемел ұлттық паркі]]нде және төрт қорықшада қорғалады. Жоңғар қорығын ұйымдастыру, қазірде олар мекендейтін жерлерде қорғау жұмыстарын жақсарту қажет. |
|||
==Сілтемелер== |
|||
[[Санат:Сүтқоректілер]] |
|||
<references /> |
|||
{{stub}} |
|||
{{wikify}} |
|||
04:20, 2011 ж. маусымның 24 кезіндегі нұсқа
Тянь-шань арқары(Ovіs ammon karelіnі) – қуысмүйізділер тұқымдасына жататын аша тұяқты аң. Денесі ірі, құлжасының басы үлкен және орала біткен қошқар мүйіздері бар, саулықтарының денесі жинақы, мүйіздері жіңішке, қысқа, сәл артқа қарай иілген. Тянь-Шань, Шу-Қле, Жетісу (Жоңғар) Алатауында таралған. Таулы жерлерде теңіз деңгейінен 2000 – 4000 м биіктікте мекендейді. Көбіне жотаның ашық беткейлеріне жайылады, маусымдық қоныс аударады. Қыс айларында қары аз тау етегіне қарай жылжыса, жазда таудың биік жоталарына көтеріледі. Тянь-шань арқары 2,5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Қазан – қараша айларында күйекке түсіп, сәуір – мамырда жалқы (кейде егіз) қозы табады. Әр түрлі шөптесін өсімдіктермен қоректенеді. Қорегін іздеуге негізінен түнде, қыс айларында күндіз де де шығады. Арқарлардың негізгі жауы – қасқырлар. Кезінде өте көп ауланған, саны жылдан жылға азайып барады. 20 ғ-дың 70 – 90-жылдары 650, Шу-Қле Алатауында – 280, Жетісу (Жоңғар) Алатауында – 300-дей, Теріскей Алатауында – 300-дей, “Алтынемел” ұлттық табиғи саябағында – 100 шақты басы болған. Қазір бұлардың 1,6 – 1,8 мыңдайы ғана қалды. Ақсу-Жабағылы қорығында, “Алтынемел” ұлттық табиғи саябағында, Алматы, Андасай, Көксу және Тоқты қорықшаларында қорғалады. Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.[1]
Сілтемелер
- ↑ "Қазақ Энциклопедиясы", 8 том
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |