Ұзын

Ұзын, Ұзын Қыпшақ — қыпшақ тайпасынан тараған ру, бес таңбалы қыпшақтың бірі. Ұзын туралы алғашқы деректер Константин Багрянородныйдың “Мемлекетті басқару хақында” деген тарихи еңбегінде кездеседі (10 ғ-дың ортасы). Оған қарағанда Ұзындар 9 ғ-да Еділ мен Жайық арасын жайлаған печенегтерден шығысқа қарай мекендеген. Араб саяхатшысы Масуди 10 ғ-да оларды Жайықтың оң жақ бетінен кездестіргенін жазады. Қыпшақ мемлекетінің құрамында болған бұл ру кейіннен өсіп-өнді. Қазақтың шежіре дерегі бойынша Ұзын Алтыбас, Алтыс болып екі тармаққа бөлінеді. Алтыбастан — Күлеке, Құлшын; Алтыстан — Қаз, Келел, Кенжебай ұрпақтары өрбиді. 19 ғ-дың аяғы мен 20 ғ-дың басында Ұ-дар Торғай обл. аумағындағы Обаған, Торғай өзендері бойын қоныстанған. Н.А. Аристов 1887 жылғы деректер бойынша Ұзындардың 2 мыңға тарта отбасы болғанын жазады. Ал Ы.Алтынсариннің 1869 жылғы деректеріне қарағанда Торғай у-нің Қарақоға, Сарықопа, Қараторғай болыстарында шамамен 1600 түтін болған. Ұзындардың таңбасы жалпы қыпшақ таңбасымен бірдей — (қос әліп), ұраны — “Ойбас”.

Y-ДНК анализі

Алтыбас (N=2) тармағының Y-ДНК гаплогруппасы R1b1a1 (N=2)

Тұлғалар

1. Жүрсін Молдашұлы Ерманов
2. Ыбырай Алтынсарин
3. Балғожа Жаңбыршыұлы
4. Қажымұқан Мұңайтпасұлы
5. Аманкелді Үдербайұлы Иманов
6. Шәбден Әбділғапарұлы Балғожин
7. Мәриям Хакімжанова
8. Иман Дулатұлы
9. Нұржан Наушабаев
10. Қалмақан Әбдіқадыров алтыбас

Пайдаланылған әдебиеттер

"Қазақ Энциклопедиясы", 8 том