Құтандар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш мен құтандарының түрлері туралы ақпарат қостым
Тег: Reverted
ш Маратов Жанасыл Балқанұлы (т) өңдемелерінен Kasymov соңғы нұсқасына қайтарды
Тег: Rollback
 
34-жол: 34-жол:
==Түрлері==
==Түрлері==
Құтандар құтан тұқымдасына жатады, сонымен қатар бұл топқа ашықауыз құтандар мен ябирулар да кіреді. Құтандар Антарктидадан басқа әлемнің барлық аймақтарында кездеседі. Әсіресе, әлемнің тропиктік аймақтарында көп болады. Құтандардың 18 түрі белгілі, олар – сұр құтан, Африка құтаны, үнді құтаны, Америка құтаны, үнді ашықауыз құтаны, ақбауыр құтан, түкті мойынды құтан, ақ мойынды құтан, Африка ашықауыз құтаны, магуари құтаны, азиаттық құтан, ақ құтан, қара құтан, қара тұмсықты құтан, көкқұтан, ябиру, ява марабуы, үлкен үнді марабуы және африкалық марабу.
Құтандар құтан тұқымдасына жатады, сонымен қатар бұл топқа ашықауыз құтандар мен ябирулар да кіреді. Құтандар Антарктидадан басқа әлемнің барлық аймақтарында кездеседі. Әсіресе, әлемнің тропиктік аймақтарында көп болады. Құтандардың 18 түрі белгілі, олар – сұр құтан, Африка құтаны, үнді құтаны, Америка құтаны, үнді ашықауыз құтаны, ақбауыр құтан, түкті мойынды құтан, ақ мойынды құтан, Африка ашықауыз құтаны, магуари құтаны, азиаттық құтан, ақ құтан, қара құтан, қара тұмсықты құтан, көкқұтан, ябиру, ява марабуы, үлкен үнді марабуы және африкалық марабу.

==Көкққұтан==
Бұл құс Еуропа, Азия және Африкада таралған. Қазақстанда Сырдарияда, Балқашта, Зайсанда, Ертісте, Каспийдің солтүстігінде кездеседі. Тұрқы 1 м-дей, тұмсығы ұзын, қызыл түсті. Аяқтары ұзын, қара айдары бар, басы мен мойны ақ, мойнында қара дақ бар.

==Америка құтаны==
Америка құтаны – Солтүстік Америкада кездесетін жалғыз құтан. Олар – ұзын күшті тұмсығы бар, басы түксіз үлкен құтандар. Ересек америкалық құтандардың биіктігі 83­114 см, қанатын жайғанда ұзындығы 147­180 см­ге жетеді. Олар таяз батпақтардың жанын мекендеп, уақыттарының көп бөлігін сонда балықтарды, шаяндарды, құрбақаларды және басқа да кішкентай жануарларды жеумен өткізеді. Ұрпақ әкелу мерзімі кезінде америкалық құтандар 200 кг­ға дейін балық жейді.

==Ақ құтан==
Ақ құтан – басы мен денесі ақ қауырсынды, ал қанаттары қара қауырсынды болып келетін әдемі құс. Олардың ұзын түксіз аяқтары және де қызыл үшкір тұмсықтары болады. Жас ақ құтандардың тұмсығы қара және аяқтары түсті болып келеді. Ақ құтандар – жыл құстары. Қазақстанға наурыз айында ұшып келеді де, қазан айында жылы жаққа ұшып кетеді. Кейбір ақ құтандар Қазақстанның оңтүстігіндегі қатпайтын өзендердің бойында қыстап қалады. Қазір олардың қатары сиреп бара жатқандықтан, оларды тек Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл облыстарынан кездестіруге болады.

==Африка құтаны==
Африка құтандары Замбия, Зимбабве және Мадагаскардың таяз көлдерін, батпақты жерлерін, жағалау мүйістері мен шалғындарын мекендейді. Бұлар сары тұмсықты. Бұл құстар – жартылай орын ауыстырғыш құстар, олар мекен ету орталарын су мен балықтың жеткіліктілігіне байланысты өзгертеді. Бұл құтандар топ болып өмір сүреді. Әдетте, бір топта 10­20 жұп болады. Кейбір топтарға тіпті 50 жұпқа дейін кіреді.

Ақбауыр құтан
Ақбауыр құтан – Африка мен Араб түбегінің жергілікті кішкентай құтаны. Бұл құтандар ашық жайылымдарды, шабындықтарды және алқаптарды мекендеп, сонда шегіртке, тарақан, көк шегіртке және инелік секілді шабындық жәндіктерімен қоректенеді. Ақбауыр құтандар, сонымен қатар, кішкентай сүт қоректілермен, жорғалау шы-лармен қоректене береді. Олар ылғалды жерлерге кел генде балық, шаян және моллюс-каларды да жеуі мүмкін.


== Дереккөздер ==
== Дереккөздер ==

23:41, 2022 ж. наурыздың 21 кезіндегі соңғы нұсқа

Құтандар
Egretta thula
Egretta thula
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Хордалылар
Табы: Құстар
Кіші табы: Желпіқұйрықты құстар
Ықшам табы: Neognathae
Ұлы сабы: Neoaves
Сабы: Ескекаяқты құстар
Тұқымдасы: Ardeidae
Уильям Элфорд Лич, 1820
Туыстары

17

Синонимдері

Cochlearidae

Құтандар (лат. Ardeidae) – Ескекаяқты құстар отрядының бір тұқымдасы.

  • Ежелгі түрлері — олигоцен дәуірінен, ал осы күнгілері — орта миоценнен белгілі. Дүние жүзінде (Антарктидадан басқа) барлық материкте таралған, 32 туысы, 66 түрі бар.
  • Қазақстанда 7 туысқа бірігетін 9 түрі кездеседі. Құтандардың тұмсығы ұзын, ұшы сүйірленіп келеді. Тұмсығының жиектерінде ұсақ “тісшелері” болады, сол арқылы су түбіндегі ұсақ омыртқасыздарды сүзіп алып қоректенеді. Құйымшақ бездері (қауырсындарын судан қорғайды), ұсақ мамықтары және кеуде-арқа тұсында өте майда мамықты қауырсындары болады.
  • Топтанып тіршілік етеді. Қазақстанда Каспий теңізінің солтүстік жағалауында, Еділ мен Жайық өзендерінің бойында, Маңғыстау өңірінің сулы-батпақты жерлерінде кіші аққұтан (Egretta garzetta) мен сары Құтан (А. ralloіdes) кеңінен таралған. Бұлардың қанаттарының ұзындығы 23 — 30 см, салм. 345 — 500 г-дай. Кіші аққұтанның түсі ақ, ал сары Құтанның басы мен мойны сары, бауыры ақ түсті, басында ұзын қауырсындардан тұратын айдаршасы болады.
  • Құтан — жыл құсы. Наурыздың аяғында ұшып келіп, ұяларына 4 — 6 жұмыртқа салып, оны мекиені мен қоразы кезектесіп 20 — 22 күндей басады.
  • Сары Құтанның бір ерекшелігі — ұясына адамдардың келгенін көрсе, ұясын тастап басқа жерге ұшып кетеді. Ұсақ балық шабақтарымен, ұлулармен, су жәндіктері және ұсақ кемірушілермен қоректенеді. Соңғы мәлімет бойынша кіші аққұтанның саны 500, ал сары Құтан 1 мыңға жуық (2003). Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Ал Құтанның Корея мен Қытайда ғана кездесетін, тіршілігі әлі толық зерттелмеген — сарытұмсық Құтан — Халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына” енгізілген.[1][2]

Ұялары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Құтандар үлкен топтармен өмір сүреді. Алайда кейбіреулері жалғыз тұрғанды да қалаулары мүмкін. Бір топ бірнеше жұптан немесе мыңға жуық құстан тұрады. Олар бұтақтар мен таяқшалардан ағаштардың, шатырлардың, мұнара-лардың және түтіндіктердің үстіне үлкен ұялар салады. Олардың ұясының неғұрлым үлкен болғаны олар үшін соғұрлым жақсы. Себебі биік ұядан айналасын жақсы көруге мүмкіндік болады. Сонымен қатар, кейбір құтандар жартастардың жанындағы қуыстарда да өмір сүреді.

Құтандардың қорегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Құтандар – етқоректі құстар. Әдетте, олар су бетімен ұшып, балық, бақа, шаян, су жәндігі және жылан секілді қорек тауып алады. Кейбір түрлері өлекселермен де қоректенеді.

Түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Құтандар құтан тұқымдасына жатады, сонымен қатар бұл топқа ашықауыз құтандар мен ябирулар да кіреді. Құтандар Антарктидадан басқа әлемнің барлық аймақтарында кездеседі. Әсіресе, әлемнің тропиктік аймақтарында көп болады. Құтандардың 18 түрі белгілі, олар – сұр құтан, Африка құтаны, үнді құтаны, Америка құтаны, үнді ашықауыз құтаны, ақбауыр құтан, түкті мойынды құтан, ақ мойынды құтан, Африка ашықауыз құтаны, магуари құтаны, азиаттық құтан, ақ құтан, қара құтан, қара тұмсықты құтан, көкқұтан, ябиру, ява марабуы, үлкен үнді марабуы және африкалық марабу.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. «Красная книга Казахстана», Алматы, 2006;
  2. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, I том
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Ardeidae