Ұлттар Лигасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Жаңа бетте: {{Infobox Geopolitical organization |native_name= {{Collapsible list |title = <center> Ұлттар Лигасы </center>}} |image_flag = Symbol_of_the_League_of_Nations.svg |l... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 18-жол: | 18-жол: | ||
}} |
}} |
||
'''Ұлттар Лигасы''' |
'''Ұлттар Лигасы''' - [The League of Nations] - [[1919]] — 46 жыл жұмыс істеген халықаралық [[ұйым]]. [[Париж]] бітім конференциясының ([[1919]] - [[1920]]) нәтижесінде құрылды. Ұлттар Лигасының жарғысын [[Т.В. Вильсон]] бастаған арнайы комиссия жасады. Лига әлем халықтары арасында ынтымақтастықты дамытуға, бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тиісті болды. Ұлттар Лигасының құрылуы халықар. қатынастардың жаңа қағидаларының қалыптасуына негіз салды. Жарғы бойынша мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді соғысқа жүгінбей, бейбіт келіссөздер арқылы шешу белгіленді. Жарғыға алғашқыда 44 мемлекет қол қойды. [[АҚШ]] Ұлттар Лигасы. жарғысын қабылдамай оған мүшелікке енген жоқ. Ұлттар Лигасының дербес қарулы күштері болмады, сондықтан басқыншы мемлекеттерге қарсы дипломатиялық, экономикалық санкциялар ғана қолдана алды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары — Жиналыс ([[Ассамблея]]), [[Кеңес]], тұрақты хатшылық және оның жанындағы халықаралық сот палатасы, халықаралық еңбек ұйымы болды. Ассамблея сессиясы жылына бір рет (қыркүйекте) шақырылды. Жарғы бойынша [[Ассамблея]] шешімдері бірауыздан қабылдануға тиіс болды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары Женевада орналасты. [[Антанта]] елдерінің [[Германия]] мен [[Осман]] сұлтандығының отарларын бөлісіп алу ниетіне орай, Ұлттар Лигасының жарғысына мандаттық жүйені бекіткен бап енгізілді. Антанта елдері жаңа отарларды билеуге белгілі бір мерзімге Ұлттар Лигасынан мандат алатын болды. [[Мандат]] бойынша бағындырылған ел дамудың белгілі бір дәрежесіне жеткен кезде, мандаттың күші жойылып, оған тәуелсіздік беріледі. Алайда 2-дүниежүзілік соғысқа дейін мандаттың күші жойылып, тәуелсіздік алған ел болған жоқ. 1-дүниежүзілік соғыстан кейін Еуропада бірқатар жаңа мемлекеттер пайда болды. [[Польша]] тәуелсіздік алды және ол өзін 3 рет бөліске салғанда айрылып қалған жерлерінің біразын қайтарып алды. [[Габсбургтер]] империясының ыдырауы нәтижесінде [[Чехия]] мен [[Словакия]] тәуелсіздік алып, [[Чехословакия]] республикасы құрылды. Оңтүстік славян жерлері бірігіп, [[1918]] ж. Серб, хорват, словен корольдігін құрды (ол [[1929]] жылдан бастап [[Югославия]] деп аталды). [[1917]] — [[1920]] жылдары [[Ресей]] империясынан бөлініп шығып, [[Финляндия]], [[Эстония]], [[Литва]], [[Латвия]] тәуелсіз мемлекеттерге айналды. Алғашқы жылдары Ұлттар Лигасы. Кеңес мемлекетін мойындамай, оған қарсы күрес жүргізді. Дегенмен, Ұлттар Лигасы мемлекеттер арасындағы көптеген келіспеушіліктерді шешуге ат салысты. Локарно конференциясының шешімі бойынша 1926 жылы Ұлттар Лигасына Германия қабылданды. 1928 жылы Бразилия Ұлттар Лигасынан шықты. [[1931]] — [[1933]] жылы [[Жапония]] Солтүстік-Шығыс Қытайды ([[Маньчжурия]]) басып алды да, “[[Маньчжоу-Го]]” деп аталған “қуыршақ” мемлекет құрды. Осыған байланысты Қытай Ұлттар Лигасына арыз жолдады. 1933 жылы Ұлттар Лигасы. Маньчжоу-Го мемлекетін мойындамау және Жапонияның халықаралық шарттарды сақтауға тиісті екендігі туралы қарар қабылдады. Бұған жауап ретінде [[1933]] жылы 27 наурызда Жапония Ұлттар Лигасынан шығып кетті. Германияда өкімет басына келген фашистік партия бүкіл Еуропаны басып алу және дүние жүзіне үстемдік орнату мақсатын қойды. Бұған Ұлттар Лигасы бөгет болатындықтан, [[1933]] жылы 19 қазанда Германия мүшеліктен шықты. [[1934]] жылы 18 қыркүйекте Ұлттар Лигасына КСРО қабылданды. [[1935]] жылы Эфиопияға шабуыл жасағаннан кейін Италия да Ұлттар Лигасынан шығарылды. [[1939]] жылы 30 қарашада Кеңес Одағының Финляндияға шабуыл жасауына байланысты Ұлттар Лигасы оны 14 желтоқсанда Лига қатарынан шығарып тастады. Алайда Ұлттар Лигасының арқылы 2-дүниежүзілік соғысты болдырмау әрекеті жүзеге аспады. Соғыстан кейін 1946 жылы сәуірде арнайы шақырылған Ассамблеяның шешімімен Ұлттар Лигасы өз қызметін тоқтатты. Ұлттар Лигасы жарғысы негізінде [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] құрылып, өз қызметін бастады. |
||
== Ескертпелер== |
== Ескертпелер== |
||
10:15, 2011 ж. шілденің 5 кезіндегі нұсқа
Үлгі:Infobox Geopolitical organization
Ұлттар Лигасы - [The League of Nations] - 1919 — 46 жыл жұмыс істеген халықаралық ұйым. Париж бітім конференциясының (1919 - 1920) нәтижесінде құрылды. Ұлттар Лигасының жарғысын Т.В. Вильсон бастаған арнайы комиссия жасады. Лига әлем халықтары арасында ынтымақтастықты дамытуға, бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тиісті болды. Ұлттар Лигасының құрылуы халықар. қатынастардың жаңа қағидаларының қалыптасуына негіз салды. Жарғы бойынша мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді соғысқа жүгінбей, бейбіт келіссөздер арқылы шешу белгіленді. Жарғыға алғашқыда 44 мемлекет қол қойды. АҚШ Ұлттар Лигасы. жарғысын қабылдамай оған мүшелікке енген жоқ. Ұлттар Лигасының дербес қарулы күштері болмады, сондықтан басқыншы мемлекеттерге қарсы дипломатиялық, экономикалық санкциялар ғана қолдана алды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары — Жиналыс (Ассамблея), Кеңес, тұрақты хатшылық және оның жанындағы халықаралық сот палатасы, халықаралық еңбек ұйымы болды. Ассамблея сессиясы жылына бір рет (қыркүйекте) шақырылды. Жарғы бойынша Ассамблея шешімдері бірауыздан қабылдануға тиіс болды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары Женевада орналасты. Антанта елдерінің Германия мен Осман сұлтандығының отарларын бөлісіп алу ниетіне орай, Ұлттар Лигасының жарғысына мандаттық жүйені бекіткен бап енгізілді. Антанта елдері жаңа отарларды билеуге белгілі бір мерзімге Ұлттар Лигасынан мандат алатын болды. Мандат бойынша бағындырылған ел дамудың белгілі бір дәрежесіне жеткен кезде, мандаттың күші жойылып, оған тәуелсіздік беріледі. Алайда 2-дүниежүзілік соғысқа дейін мандаттың күші жойылып, тәуелсіздік алған ел болған жоқ. 1-дүниежүзілік соғыстан кейін Еуропада бірқатар жаңа мемлекеттер пайда болды. Польша тәуелсіздік алды және ол өзін 3 рет бөліске салғанда айрылып қалған жерлерінің біразын қайтарып алды. Габсбургтер империясының ыдырауы нәтижесінде Чехия мен Словакия тәуелсіздік алып, Чехословакия республикасы құрылды. Оңтүстік славян жерлері бірігіп, 1918 ж. Серб, хорват, словен корольдігін құрды (ол 1929 жылдан бастап Югославия деп аталды). 1917 — 1920 жылдары Ресей империясынан бөлініп шығып, Финляндия, Эстония, Литва, Латвия тәуелсіз мемлекеттерге айналды. Алғашқы жылдары Ұлттар Лигасы. Кеңес мемлекетін мойындамай, оған қарсы күрес жүргізді. Дегенмен, Ұлттар Лигасы мемлекеттер арасындағы көптеген келіспеушіліктерді шешуге ат салысты. Локарно конференциясының шешімі бойынша 1926 жылы Ұлттар Лигасына Германия қабылданды. 1928 жылы Бразилия Ұлттар Лигасынан шықты. 1931 — 1933 жылы Жапония Солтүстік-Шығыс Қытайды (Маньчжурия) басып алды да, “Маньчжоу-Го” деп аталған “қуыршақ” мемлекет құрды. Осыған байланысты Қытай Ұлттар Лигасына арыз жолдады. 1933 жылы Ұлттар Лигасы. Маньчжоу-Го мемлекетін мойындамау және Жапонияның халықаралық шарттарды сақтауға тиісті екендігі туралы қарар қабылдады. Бұған жауап ретінде 1933 жылы 27 наурызда Жапония Ұлттар Лигасынан шығып кетті. Германияда өкімет басына келген фашистік партия бүкіл Еуропаны басып алу және дүние жүзіне үстемдік орнату мақсатын қойды. Бұған Ұлттар Лигасы бөгет болатындықтан, 1933 жылы 19 қазанда Германия мүшеліктен шықты. 1934 жылы 18 қыркүйекте Ұлттар Лигасына КСРО қабылданды. 1935 жылы Эфиопияға шабуыл жасағаннан кейін Италия да Ұлттар Лигасынан шығарылды. 1939 жылы 30 қарашада Кеңес Одағының Финляндияға шабуыл жасауына байланысты Ұлттар Лигасы оны 14 желтоқсанда Лига қатарынан шығарып тастады. Алайда Ұлттар Лигасының арқылы 2-дүниежүзілік соғысты болдырмау әрекеті жүзеге аспады. Соғыстан кейін 1946 жылы сәуірде арнайы шақырылған Ассамблеяның шешімімен Ұлттар Лигасы өз қызметін тоқтатты. Ұлттар Лигасы жарғысы негізінде Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылып, өз қызметін бастады.
Ескертпелер
Тағы қараңыз
Пайдаланған әдебиет
Илюхина Р.М., Лига нации. 1919 — 1934, М., 1982; История новейшего времени стран Европы и Америки 1918 — 1945, М., 1989; Каирбекова Р.Р., Кокебаева Г.К., Всемирная история в новое и новейшее время, А., 1997.