Ұлттар Лигасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
17-жол: 17-жол:
|established_date1 = 1919 жылы
|established_date1 = 1919 жылы
}}
}}
'''Ұлттар Лигасы'''<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.
ISBN 9965-32-491-3 </ref> - [The League of Nations] - "халықтар арасында әріптестікті дамытып, олардың бейбітшілігі мен қауіпсіздігінің кепілі" болуды мақсат тұтатын халықаралық ұйым. [[1919]]-[[1920]] жылдары [[Париж]] бейбіт конференциясында құрылған ''''Ұлттар Лигасының Жарғысы'''' бастапқыда 44 мемлекетпен, оның ішінде соғыста Антанта жағында болған 31 мемлекетпен және соғыста бейтараптық ұстанған 13 мемлекетпен бекітілді. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасының]] Жарғысын бекітпей, оның құрамына кірмей қалды.
[[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасының]] негізгі органдары [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасының]] [[Ассамблея]] және [[Кеңес|Кеңесі]] болды. [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасында]] дербес ұйымдар дәрежесінде халықаралық әділ соттың Тұрақты палатасы, Халықаралық еңбек ұйымы және тағы басқаны құрылды. [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасының]] негізгі органдары [[Женева|Женевада]] ([[Швейцария]]) орналасты.
Мұндай ауқымдағы халықаралық ұйымның құрылуының негізгі алғышарттары Бүкіләлемдік пошта одағы (1874 жылы негізі қаланған), [[ҚЫЗЫЛ КРЕСТ ЖӘНЕ ҚЫЗЫЛ АЙ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫСЫ|Қызыл Крест]], [[Гаага]] конференциялары және Тұрақты арбитражды сот ([[Гаага|Гаагалық]] [[трибунал]]) сияқты [[ұйым|ұйымдар]] болды. [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасы]] I дүниежүзілік соғыстың аяқ шенінде [[Ян Шмутц]], лорд [[Роберт Сесил]], [[Леон Буржуа]] сынды көрнекті саясаткерлер, қоғам қайраткерлерінің идеяларының іс жүзіне асуымен болды.
Егер бастапқыда [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасының]] мүшелері I дүниежүзілік соғыста жеңіске жеткен елдер ([[Америка Құрама Штаттары|АҚШтан]] өзге), сондай-ақ бейтарап елдердің көпшілігі болса, кейінірек басқа мемлекеттер де кірді: [[Болгария]] ([[1920]]), [[Австрия]] ([[1920]]), [[Венгрия]] ([[1922]]), [[Германия]] ([[1926]]), [[Мексика]] ([[1931]]), [[Түркия]] ([[1932]]). 1930-шы жылдары ортасында [[Германия]], [[Италия]] және [[Жапония]] тарапынан қауіптің өсуіне байланысты [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасының]] 30 мүшемемлекеті КСРО-ға ұйымға кіруге ұсыныс жасады. [[1934]] жылы 18 қыркүйекте КСРО [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасына]] мүше болып, [[Кеңес|Кеңесте]] тұрақты орын алды (1939-1940 кеңестік-финляндиялық соғыстың басталуынан кейін [[Ұлыбритания]] мен [[Франция|Францияның]] бастамасымен [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасы]] [[Кеңес|Кеңесі]] 1939 жылы 14 желтоқсанда КСРОны құрамынан шығару жөнінде шешім қабылдады).
Қызметінің бастапқы жылдарында [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасы]] бірқатар халықаралық дауларды шешті. [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасы]] босқындарға көмек көрсетіп, құлдар сатуды, опиум сатуды ауыздықтап, алғаш рет қоғамдық денсаулық сақтау жағдайына зерттеу жүргізді, мұқтаж елдерге қаржылай көмек көрсетті, еңбек және жұмыспен қамту саласында халықаралық әріптестікті дамытты.
Алайда уақыт өте келе ұйым қызметінің тиімділігі күн санап төмендей берді. 1940 жылы [[Ұлт|Ұлттар]] [[Лига|Лигасы]] іс жүзінде өз қызметін тоқтатты. Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҮ) Ұлттар Лигасынан дербес қызметін жалғастыра берді, кейіннен [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] жүйесінің арнайы мекемелерінің бірі болды. Ресми түрде Ұлттар Лигасы 1946 жылы сәуірде арнайы шақырылған [[Ассамблея|Ассамблеяның]] шешіміне сәйкес өз жұмысын тоқтатты.
Ұлттар Лигасы - [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] құрылуына негіз болған, егемен мемлекеттердің халықаралық ұйымының алғашқы үлгісі. Ұлттар Лигасын құру тәжірибесі басқа ұйымдарды құруда қолданылды.


'''Ұлттар Лигасы''' - [The League of Nations] - [[1919]] — 46 жыл жұмыс істеген халықаралық [[ұйым]]. [[Париж]] бітім конференциясының ([[1919]] - [[1920]]) нәтижесінде құрылды. Ұлттар Лигасының жарғысын [[Т.В. Вильсон]] бастаған арнайы комиссия жасады. Лига әлем халықтары арасында ынтымақтастықты дамытуға, бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тиісті болды. Ұлттар Лигасының құрылуы халықар. қатынастардың жаңа қағидаларының қалыптасуына негіз салды. Жарғы бойынша мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді соғысқа жүгінбей, бейбіт келіссөздер арқылы шешу белгіленді. Жарғыға алғашқыда 44 мемлекет қол қойды. [[АҚШ]] Ұлттар Лигасы. жарғысын қабылдамай оған мүшелікке енген жоқ. Ұлттар Лигасының дербес қарулы күштері болмады, сондықтан басқыншы мемлекеттерге қарсы дипломатиялық, экономикалық санкциялар ғана қолдана алды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары — Жиналыс ([[Ассамблея]]), [[Кеңес]], тұрақты хатшылық және оның жанындағы халықаралық сот палатасы, халықаралық еңбек ұйымы болды. Ассамблея сессиясы жылына бір рет (қыркүйекте) шақырылды. Жарғы бойынша [[Ассамблея]] шешімдері бірауыздан қабылдануға тиіс болды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары Женевада орналасты. [[Антанта]] елдерінің [[Германия]] мен [[Осман]] сұлтандығының отарларын бөлісіп алу ниетіне орай, Ұлттар Лигасының жарғысына мандаттық жүйені бекіткен бап енгізілді. Антанта елдері жаңа отарларды билеуге белгілі бір мерзімге Ұлттар Лигасынан мандат алатын болды. [[Мандат]] бойынша бағындырылған ел дамудың белгілі бір дәрежесіне жеткен кезде, мандаттың күші жойылып, оған тәуелсіздік беріледі. Алайда 2-дүниежүзілік соғысқа дейін мандаттың күші жойылып, тәуелсіздік алған ел болған жоқ. 1-дүниежүзілік соғыстан кейін Еуропада бірқатар жаңа мемлекеттер пайда болды. [[Польша]] тәуелсіздік алды және ол өзін 3 рет бөліске салғанда айрылып қалған жерлерінің біразын қайтарып алды. [[Габсбургтер]] империясының ыдырауы нәтижесінде [[Чехия]] мен [[Словакия]] тәуелсіздік алып, [[Чехословакия]] республикасы құрылды. Оңтүстік славян жерлері бірігіп, [[1918]] ж. Серб, хорват, словен корольдігін құрды (ол [[1929]] жылдан бастап [[Югославия]] деп аталды). [[1917]] — [[1920]] жылдары [[Ресей]] империясынан бөлініп шығып, [[Финляндия]], [[Эстония]], [[Литва]], [[Латвия]] тәуелсіз мемлекеттерге айналды. Алғашқы жылдары Ұлттар Лигасы. Кеңес мемлекетін мойындамай, оған қарсы күрес жүргізді. Дегенмен, Ұлттар Лигасы мемлекеттер арасындағы көптеген келіспеушіліктерді шешуге ат салысты. Локарно конференциясының шешімі бойынша 1926 жылы Ұлттар Лигасына Германия қабылданды. 1928 жылы Бразилия Ұлттар Лигасынан шықты. [[1931]] — [[1933]] жылы [[Жапония]] Солтүстік-Шығыс Қытайды ([[Маньчжурия]]) басып алды да, “[[Маньчжоу-Го]]” деп аталған “қуыршақ” мемлекет құрды. Осыған байланысты Қытай Ұлттар Лигасына арыз жолдады. 1933 жылы Ұлттар Лигасы. Маньчжоу-Го мемлекетін мойындамау және Жапонияның халықаралық шарттарды сақтауға тиісті екендігі туралы қарар қабылдады. Бұған жауап ретінде [[1933]] жылы 27 наурызда Жапония Ұлттар Лигасынан шығып кетті. Германияда өкімет басына келген фашистік партия бүкіл Еуропаны басып алу және дүние жүзіне үстемдік орнату мақсатын қойды. Бұған Ұлттар Лигасы бөгет болатындықтан, [[1933]] жылы 19 қазанда Германия мүшеліктен шықты. [[1934]] жылы 18 қыркүйекте Ұлттар Лигасына КСРО қабылданды. [[1935]] жылы Эфиопияға шабуыл жасағаннан кейін Италия да Ұлттар Лигасынан шығарылды. [[1939]] жылы 30 қарашада Кеңес Одағының Финляндияға шабуыл жасауына байланысты Ұлттар Лигасы оны 14 желтоқсанда Лига қатарынан шығарып тастады. Алайда Ұлттар Лигасының арқылы 2-дүниежүзілік соғысты болдырмау әрекеті жүзеге аспады. Соғыстан кейін 1946 жылы сәуірде арнайы шақырылған Ассамблеяның шешімімен Ұлттар Лигасы өз қызметін тоқтатты. Ұлттар Лигасы жарғысы негізінде [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] құрылып, өз қызметін бастады.


== Ескертпелер==
{{Ескертпелер}}


== Тағы қараңыз ==
== Тағы қараңыз ==
27-жол: 32-жол:
*[[Саясат]]
*[[Саясат]]
*[[Экономика]]
*[[Экономика]]
⚫
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>

[[Санат: Саясат]]
[[Санат: Ұ]]

{{Stub}}
{{wikify}}



⚫
== Пайдаланған әдебиет ==
Илюхина Р.М., Лига нации. [[1919]] — [[1934]], М., [[1982]]; История новейшего времени стран Европы и Америки [[1918]] — [[1945]], М., [[1989]]; Каирбекова Р.Р., Кокебаева Г.К., Всемирная история в новое и новейшее время, А., [[1997]].


[[ab:Ҟазаҟсҭан]]
[[ab:Ҟазаҟсҭан]]

10:52, 2011 ж. шілденің 5 кезіндегі нұсқа

Үлгі:Infobox Geopolitical organization Ұлттар Лигасы[1] - [The League of Nations] - "халықтар арасында әріптестікті дамытып, олардың бейбітшілігі мен қауіпсіздігінің кепілі" болуды мақсат тұтатын халықаралық ұйым. 1919-1920 жылдары Париж бейбіт конференциясында құрылған 'Ұлттар Лигасының Жарғысы' бастапқыда 44 мемлекетпен, оның ішінде соғыста Антанта жағында болған 31 мемлекетпен және соғыста бейтараптық ұстанған 13 мемлекетпен бекітілді. АҚШ Ұлттар Лигасының Жарғысын бекітпей, оның құрамына кірмей қалды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары Ұлттар Лигасының Ассамблея және Кеңесі болды. Ұлттар Лигасында дербес ұйымдар дәрежесінде халықаралық әділ соттың Тұрақты палатасы, Халықаралық еңбек ұйымы және тағы басқаны құрылды. Ұлттар Лигасының негізгі органдары Женевада (Швейцария) орналасты. Мұндай ауқымдағы халықаралық ұйымның құрылуының негізгі алғышарттары Бүкіләлемдік пошта одағы (1874 жылы негізі қаланған), Қызыл Крест, Гаага конференциялары және Тұрақты арбитражды сот (Гаагалық трибунал) сияқты ұйымдар болды. Ұлттар Лигасы I дүниежүзілік соғыстың аяқ шенінде Ян Шмутц, лорд Роберт Сесил, Леон Буржуа сынды көрнекті саясаткерлер, қоғам қайраткерлерінің идеяларының іс жүзіне асуымен болды. Егер бастапқыда Ұлттар Лигасының мүшелері I дүниежүзілік соғыста жеңіске жеткен елдер (АҚШтан өзге), сондай-ақ бейтарап елдердің көпшілігі болса, кейінірек басқа мемлекеттер де кірді: Болгария (1920), Австрия (1920), Венгрия (1922), Германия (1926), Мексика (1931), Түркия (1932). 1930-шы жылдары ортасында Германия, Италия және Жапония тарапынан қауіптің өсуіне байланысты Ұлттар Лигасының 30 мүшемемлекеті КСРО-ға ұйымға кіруге ұсыныс жасады. 1934 жылы 18 қыркүйекте КСРО Ұлттар Лигасына мүше болып, Кеңесте тұрақты орын алды (1939-1940 кеңестік-финляндиялық соғыстың басталуынан кейін Ұлыбритания мен Францияның бастамасымен Ұлттар Лигасы Кеңесі 1939 жылы 14 желтоқсанда КСРОны құрамынан шығару жөнінде шешім қабылдады). Қызметінің бастапқы жылдарында Ұлттар Лигасы бірқатар халықаралық дауларды шешті. Ұлттар Лигасы босқындарға көмек көрсетіп, құлдар сатуды, опиум сатуды ауыздықтап, алғаш рет қоғамдық денсаулық сақтау жағдайына зерттеу жүргізді, мұқтаж елдерге қаржылай көмек көрсетті, еңбек және жұмыспен қамту саласында халықаралық әріптестікті дамытты. Алайда уақыт өте келе ұйым қызметінің тиімділігі күн санап төмендей берді. 1940 жылы Ұлттар Лигасы іс жүзінде өз қызметін тоқтатты. Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҮ) Ұлттар Лигасынан дербес қызметін жалғастыра берді, кейіннен БҰҰ жүйесінің арнайы мекемелерінің бірі болды. Ресми түрде Ұлттар Лигасы 1946 жылы сәуірде арнайы шақырылған Ассамблеяның шешіміне сәйкес өз жұмысын тоқтатты. Ұлттар Лигасы - БҰҰ құрылуына негіз болған, егемен мемлекеттердің халықаралық ұйымының алғашқы үлгісі. Ұлттар Лигасын құру тәжірибесі басқа ұйымдарды құруда қолданылды.


Тағы қараңыз

Пайдаланған әдебиет

  1. ↑ Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3


Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ұлттар_Лигасы&oldid=312931» бетінен алынған