Нағыз итбалықтар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Итбалық дегенді Нағыз итбалықтар дегенге жылжытты
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол: 1-жол:
{{Taxobox
[[Сурет:Caspian Seal.jpg|thumb|right|250px|Итбалық]]
| name = Нағыз итбалықтар
'''Итбалық''' (Phocіdae) – ескекаяқтылар отрядының бір тұқымдасы. Бұларды құлақсыз итбалық немесе нағыз итбалық деп те атайды. итбалықтардың бұлай аталуына сыртқы құлақ қалқанының болмауы себеп болған. Олардың артқы аяқтары қысқа, әрі құрлықта қозғалуына қатыспайды. Түгі ірі қылшықты, мамығы болмайды. итбалықтардың жалпы 22 туысының қазіргі кезде 13 туысы 18 түрі Солтүстік мұзды мұхит теңіздерінде, [[Антарктида]] жағалауында және кейбір үлкен ішкі су айдындарында таралған. итбалықтардың негізгі туыстарына: жолақты итбалық, [[Гренландия итбалығы]], кәдімгі итбалықтар, нерпалар, теңіз пілдері, т.б. жатады. итбалықтардың көпшілік түрлері қоныс аударады. итбалықтар ауа-райы күрт өзгерер алдында теңіз жағалауындағы жартастар арасындағы бұғаздарға тығылып, мазасыз күй кешеді. Артқы аяқтары тек суда жақсы жүзу қызметін атқарады. Олар судың терең қабаттарына түсіп, су ішінде ұзақ уақыт бола алады. Солтүстік жартышардағы итбалықтар мұз үстіне шығып тынығады, әрі мұз үстінде күшіктейді, ал Оңтүстік жартышардағы түрлері – тынығу үшін жағалауға шығады. итбалықтардың тері астындағы қалың май қабатының дене темп-расын бірқалыпты ұстаудағы маңызы зор. Итбалықтардың түйсік қабілетінің жоғары дәрежеде дамығаны анықталған. Мысалы, олардың денесіне қатты соққы тиген кезде көздерінен жас ағып “жылайды”, [[музыка]] әуеніне еліктейді. итбалықтың аналығы жылына бір рет күшіктейді. Күшіктерінің көзі ашық, денесі қалың, ақ түсті мамықпен қапталған. Осыған орай оның күшігін “ақүрпек” деп атайды. Күшіктері алғашында суда жүзе де, сүңги де алмайды. Үш аптадан кейін олардың түгі біртегіс, әрі қылшықты күйге ауысады. итбалықтардың негізгі жауы теңізде – касатка дельфині, ал жағалауда – [[ақ аюлар]], ал күшіктеріне ірі жыртқыш [[балықтар]] шабуыл жасайды. [[Қиыр]] Солтүстік тұрғындары итбалықты еті, майы, терісі үшін аулайды. итбалықтар кәсіптік маңызы бар жануар болғандықтан, жылдан-жылға саны азаюда. Сондықтан Халықаралық [[табиғат]] қорғау одағының “[[Қызыл кітабы|Қызыл кітабына]]” 3 түрі және 1 түр тармағы енгізілген. Қазақстанның [[Каспий]] теңізінде – [[каспий итбалығы]] кездеседі.<ref name=”source1”> [[Қазақ тілі терминдер сөздігі]] I том </ref>
| image = Seehund.jpg
| image_caption = [[Кәдімгі итбалық]], ''Phoca vitulina''
| fossil_range = {{Fossil range|15|0}}Middle [[Miocene]] to Recent
⚫
| regnum = [[Жануарлар]]
| phylum = [[Хордалылар]]
| classis = [[Сүтқоректілер]]
| ordo = [[Жыртқыштар]]
| subordo = [[Caniformia]]
| superfamilia = [[Pinnipedia]]
| familia = '''Phocidae'''
| familia_authority = [[John Edward Gray|Gray]], 1821
| subdivision_ranks = Genera
| subdivision =
*''[[Cystophora]]''
*''[[Erignathus]]''
*''[[Halichoerus]]''
*''[[Histriophoca]]''
*''[[Hydrurga]]''
*''[[Leptonychotes]]''
*''[[Lobodon]]''
*''[[Mirounga]]''
*''[[Monachus]]''
*''[[Ommatophoca]]''
*''[[Pagophilus]]''
*''[[Phoca]]''
*''[[Pusa]]''
}}
'''Нағыз итбалықтар''' ({{lang-la|Phocidae}}) – [[ескекаяқтылар]] отрядының бір тұқымдасы. Бұларды құлақсыз итбалық деп те атайды. Итбалықтардың бұлай аталуына сыртқы құлақ қалқанының болмауы себеп болған. Олардың артқы аяқтары қысқа, әрі құрлықта қозғалуына қатыспайды. Түгі ірі қылшықты, мамығы болмайды. итбалықтардың жалпы 22 туысының қазіргі кезде 13 туысы 18 түрі [[Солтүстік Мұзды мұхит]] теңіздерінде, [[Антарктида]] жағалауында және кейбір үлкен ішкі су айдындарында таралған. Итбалықтардың негізгі туыстарына: [[жолақты итбалық]], [[Гренландия итбалығы]], [[кәдімгі итбалықтар]], [[нерпалар]], [[теңіз пілдері]], т.б. жатады.


Итбалықтардың көпшілік түрлері қоныс аударады. Итбалықтар ауа-райы күрт өзгерер алдында теңіз жағалауындағы жартастар арасындағы бұғаздарға тығылып, мазасыз күй кешеді. Артқы аяқтары тек суда жақсы жүзу қызметін атқарады. Олар судың терең қабаттарына түсіп, су ішінде ұзақ уақыт бола алады. Солтүстік жартышардағы итбалықтар мұз үстіне шығып тынығады, әрі мұз үстінде күшіктейді, ал Оңтүстік жартышардағы түрлері – тынығу үшін жағалауға шығады. итбалықтардың тері астындағы қалың май қабатының дене темп-расын бірқалыпты ұстаудағы маңызы зор. Итбалықтардың түйсік қабілетінің жоғары дәрежеде дамығаны анықталған. Мысалы, олардың денесіне қатты соққы тиген кезде көздерінен жас ағып “жылайды”, [[музыка]] әуеніне еліктейді.
==Тағы қара==

* [[Жыланбас_балық]]
Итбалықтың аналығы жылына бір рет күшіктейді. Күшіктерінің көзі ашық, денесі қалың, ақ түсті мамықпен қапталған. Осыған орай оның күшігін “ақүрпек” деп атайды. Күшіктері алғашында суда жүзе де, сүңги де алмайды. Үш аптадан кейін олардың түгі біртегіс, әрі қылшықты күйге ауысады. Итбалықтардың негізгі жауы теңізде – касатка дельфині, ал жағалауда – [[ақ аю]], ал күшіктеріне ірі жыртқыш [[балықтар]] шабуыл жасайды.
* [[Жұмыр ақ балық]]

* [[Балық]]
[[Қиыр Солтүстік]] тұрғындары итбалықты еті, майы, терісі үшін аулайды. Итбалықтар кәсіптік маңызы бар жануар болғандықтан, жылдан-жылға саны азаюда. Сондықтан Халықаралық табиғат қорғау одағының “[[Қызыл кітабы|Қызыл кітабына]]” 3 түрі және 1 түр тармағы енгізілген. Қазақстанның [[Каспий]] теңізінде – [[каспий итбалығы]] кездеседі.<ref name=”source1”> [[Қазақ тілі терминдер сөздігі]] I том </ref>
* [[Жылтыр тұқы]]

* [[Жылан балықтар]]
==Пайдаланылған әдебиет</span>==
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
<references/>

{{stub}}
{{stub:Биология}}
{{wikify}}
{{wikify}}

[[Санат:И]]
[[Санат:Нағыз итбалықтар| ]]
⚫
[[санат:Жануарлар]]

[[en:Earless seal]]

12:43, 2011 ж. тамыздың 8 кезіндегі нұсқа

Нағыз итбалықтар
Қазбалық ауқымы: 15–0 Ma Middle Miocene to Recent
Кәдімгі итбалық, Phoca vitulina
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Хордалылар
Табы: Сүтқоректілер
Сабы: Жыртқыштар
Кіші сабы: Caniformia
Ұлы тұқымдасы: Pinnipedia
Тұқымдасы: Phocidae
Gray, 1821
Genera

Нағыз итбалықтар (лат. Phocidae) – ескекаяқтылар отрядының бір тұқымдасы. Бұларды құлақсыз итбалық деп те атайды. Итбалықтардың бұлай аталуына сыртқы құлақ қалқанының болмауы себеп болған. Олардың артқы аяқтары қысқа, әрі құрлықта қозғалуына қатыспайды. Түгі ірі қылшықты, мамығы болмайды. итбалықтардың жалпы 22 туысының қазіргі кезде 13 туысы 18 түрі Солтүстік Мұзды мұхит теңіздерінде, Антарктида жағалауында және кейбір үлкен ішкі су айдындарында таралған. Итбалықтардың негізгі туыстарына: жолақты итбалық, Гренландия итбалығы, кәдімгі итбалықтар, нерпалар, теңіз пілдері, т.б. жатады.

Итбалықтардың көпшілік түрлері қоныс аударады. Итбалықтар ауа-райы күрт өзгерер алдында теңіз жағалауындағы жартастар арасындағы бұғаздарға тығылып, мазасыз күй кешеді. Артқы аяқтары тек суда жақсы жүзу қызметін атқарады. Олар судың терең қабаттарына түсіп, су ішінде ұзақ уақыт бола алады. Солтүстік жартышардағы итбалықтар мұз үстіне шығып тынығады, әрі мұз үстінде күшіктейді, ал Оңтүстік жартышардағы түрлері – тынығу үшін жағалауға шығады. итбалықтардың тері астындағы қалың май қабатының дене темп-расын бірқалыпты ұстаудағы маңызы зор. Итбалықтардың түйсік қабілетінің жоғары дәрежеде дамығаны анықталған. Мысалы, олардың денесіне қатты соққы тиген кезде көздерінен жас ағып “жылайды”, музыка әуеніне еліктейді.

Итбалықтың аналығы жылына бір рет күшіктейді. Күшіктерінің көзі ашық, денесі қалың, ақ түсті мамықпен қапталған. Осыған орай оның күшігін “ақүрпек” деп атайды. Күшіктері алғашында суда жүзе де, сүңги де алмайды. Үш аптадан кейін олардың түгі біртегіс, әрі қылшықты күйге ауысады. Итбалықтардың негізгі жауы теңізде – касатка дельфині, ал жағалауда – ақ аю, ал күшіктеріне ірі жыртқыш балықтар шабуыл жасайды.

Қиыр Солтүстік тұрғындары итбалықты еті, майы, терісі үшін аулайды. Итбалықтар кәсіптік маңызы бар жануар болғандықтан, жылдан-жылға саны азаюда. Сондықтан Халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына” 3 түрі және 1 түр тармағы енгізілген. Қазақстанның Каспий теңізінде – каспий итбалығы кездеседі.[1]

Пайдаланған әдебиет

  1. ↑ Қазақ тілі терминдер сөздігі I том

Үлгі:Stub:Биология

«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Нағыз_итбалықтар&oldid=395746» бетінен алынған