Қара теңіз: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш r2.6.4) (Боттың түзеткені: xmf:უჩა ზუღა
ш r2.7.1) (Боттың үстегені: ckb:زەریای ڕەش
12-жол: 12-жол:


{{Link FA|sl}}
{{Link FA|sl}}

[[xmf:უჩა ზუღა]]


[[ab:Амшын Еиқәа]]
[[ab:Амшын Еиқәа]]
33-жол: 35-жол:
[[bs:Crno more]]
[[bs:Crno more]]
[[ca:Mar Negra]]
[[ca:Mar Negra]]
[[ckb:زەریای ڕەش]]
[[crh:Qara deñiz]]
[[crh:Qara deñiz]]
[[cs:Černé moře]]
[[cs:Černé moře]]
143-жол: 146-жол:
[[vi:Biển Đen]]
[[vi:Biển Đen]]
[[war:Itom nga Dagat]]
[[war:Itom nga Dagat]]
[[xmf:უჩა ზუღა]]
[[yi:שווארצער ים]]
[[yi:שווארצער ים]]
[[yo:Òkun Dúdú]]
[[yo:Òkun Dúdú]]

03:03, 2011 ж. тамыздың 16 кезіндегі нұсқа

Қара теңіз картасы
Қара теңіз сипаттамасы

Қара теңіз, Қара дениз (грек. Роntos Euxenos — мейірбан теңіз) — Атлант мұхиты алабына жататын теңіз. Кіші Азия мен Еуропа аралығында жатыр. Жағалауында Түркия, Болгария, Румыния, Украина, Ресей, Грузия елдері орналасқан. Батысында Боспор бұғазы арқылы Мәрмәр теңізімен, одан әрі Дарданелл бұғазы арқылы Эгей және Жерорта т-дерімен, солт-нде Керчь бұғазы арқылы Азов (Азау) т-мен жалғасады. Ауд. 420,3 мың км2. Ұз. 1148 км, ені 615 км, ең терең жері 2211 м. Жағасының ұз. 4074 км және аз тілімделген. Батысы мен солт. батысында жағасы жайпақ, кей жерінде жыралы. Шығысы мен солт. бөлігіндегі Қырым түбегінің жағасыны таулы болып келеді. Ірі шығанақтары: Каркинит, Каламат, Днепр-Буг, Днестр. Аралдары (ірілері — Березань, Змеиный) аз. Теңізге Дунай, Днепр, Оңт. Буг, Рионн, Чорох, т.б. өзендер құяды. Қ. т. палеогеннің аяғынан неоген мен антропогенге дейінгі аралықта қалыптасты. Қалыптасуының алғашқы сатысында Каспий теңізімен біртұтас су айдыны болып, төмен плиоценнің аяғында Кауказ жотасының көтерілуінен екіге бөлінген. Қара теңіз құрлық ортасында жатқандықтан климаты континенттік. Ауаның қаңтардағы орташа температурасы: солтүстік-батысында -2.6- 3˚С, оңтүстігінде 6-9˚С, батысында -1.4˚С және солтүстігінде -25 -30˚С-қа жетеді. Жауын-шашынның орташа мөлш. 300 — 2500 мм. Тұзд. ашық бөлі-гінде 17,5 — 18,5%о, өзен-дер сағасы маңында 9 — 2%о, дейін азаяды. Суының шалқып-шегінуінен деңгейінің ауытқуы солт.-батысында 2 м-ге жетеді, Қырым жаға-сында 40 — 60 см. Өсімдік пен жануарлар дүниесі жылы әрі құрамында оттек мол судың беткі қабатында шоғырланған. Теңіз түбіндегі өсімдіктердің құрамында балдырлардың 258 түрі, 125 м тереңдіктегі қабатта фитопланктонның 284 түрі бар. Қ. теңізде жануарлардың 1500-дей түрі тіршілік етеді, соның ішінде балықтың 180 түрі (қортпа, бекіре, шоқыр, хомса, тюлька, кефаль, камбала, устрица, скумбрия, т.б.), акула бар. Қ. т. жағалауындағы елдерді бір-біріме байланыстарын үлкен су жолының бірі.

Ірі порттары

Трабзон, Сино, Самсун (Түркия), Бургас, Варна (Болгария), Констанца (Румыния), Одесса, Ильичевск, Николаев, Севастополь, Керчь (Украина), Новороссийск, Туапсе (Ресей), Поти, Батиму (Грузия). Теңіз жағалауы рекрециялық моқсатқа пайдаланылады.

Iрі курорттары

Варна, Одесса, Еупатория, Ялта, Сочи, Гагра, Сухуми, Батуми, т.б.

Үлгі:Link FA