Кивилер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш Кивитәрізділер дегенді Киви дегенге жылжытты
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол: 1-жол:
{{Taxobox
[[Сурет:Киви.jpg|thumb|200px| right|Киви]]
| name = Кивилер
'''Кивитәрізділер''' – түйеқұстардың ішіндегі ең кішкентайы. Олардың денесінің ұз. 50 – 80 см, салм. 2 – 4 кг. Денесі біркелкі шаш тәрізді қауырсынмен жабылған, құйрығы болмайды, аяқтары қысқа, өте мықты келеді, аяқтарындағы башайларының саны – үшеу, тырнақтары өткір. Тұмсығы жіңішке әрі ұзын, оның ұшында танау тістері орналасқан. Көздері кішкентай. Қорегін көбінесе, иіс сезу арқылы табады. Басқа түйеқұстардан басты ерекшелігі – Кивитәрізділер түнде белсенді тіршілік етеді. Олар қалың ағаштар мен бұталардың арасын мекендейді. Қуысты жерлерге салған ұясында 1 – 2 өте ірі (салм. 450 г-ға дейін) жұмыртқасы болады. Жұмыртқасын қораздары 6 – 7 аптадай шайқайды. Балапандарына да қамқорлықты қораздары жасайды. Кивитәрізділер жыныстық жағынан 3 – 5 жаста жетіледі. Олар құрттармен, жәндіктермен және жидектермен қоректенеді. Кивитәрізділер дің қазіргі кезде 1 туысқа (кәдімгі киви) жататын [[жолақты киви]] және [[кіші киви]] деген түрлері бар. Олардың ішінде кәдімгі киви (''Apteryx australіs'') – [[Стьюарт]] аралының солт. және оңт. бөліктерінде, қалған 2 түрі [[Жаңа Зеландия]]ның оңт-нде таралған. Кіші кивидің 500 – 600-дей данасы тіркелген (2001). Орман алқаптарының азаюы мен Кивитәрізділер ді қауырсындары үшін аулау – олардың санының күрт азаюына әкелді. 1921 жылдан бері қатаң қорғауға алынған, Халықар. табиғат қорғау одағының [[“Қызыл кітабына”]] тіркелген. Киви – Жаңа Зеландияның ұлттық символы. <ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref>
| image = Apteryx_mantelli_-Rotorua,_North_Island,_New_Zealand-8a.jpg
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
| image_width = 300px
| image_caption = ''Apteryx mantelli''
| regnum = [[Жануарлар]]
| phylum = [[Хордалылар]]
| classis = [[Құстар]]
| ordo = [[Түйеқұстәрізділер]] (немесе Кивитәрізділер)
| familia = '''Apterygidae'''
| familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840<ref name="SN">Brands, S. (2008)</ref>
| genus = '''''Apteryx'''''
| genus_authority = [[George Shaw|Shaw]], 1813<ref name="SN" />
| subdivision_ranks = Түрлері
| subdivision =
''[[Apteryx haastii]]''<br>
''[[Apteryx owenii]]''<br>
''[[Apteryx rowi]]''<br>
''[[Apteryx australis]]''<br>
''[[Apteryx mantelli]]''
| synonyms =
''Apternyx'' [''sic''] <small>Swainson 1837</small><br>
''Stictapteryx'' <small>Iredale & Mathews 1926</small><br>
''Kiwi'' <small>Verheyen 1960</small>
}}
'''Кивилер''' ({{lang-la|Apteryx}})[[төсқырынсыз құстар]] туысы. Киви – [[Жаңа Зеландия]]ның ұлттық символы. Олардың денесінің ұзындығы 50 – 80 см, салмағы 2 – 4 кг. Денесі біркелкі шаш тәрізді қауырсынмен жабылған, құйрығы болмайды, аяқтары қысқа, өте мықты келеді, аяқтарындағы башайларының саны – үшеу, тырнақтары өткір. Тұмсығы жіңішке әрі ұзын, оның ұшында танау тістері орналасқан. Көздері кішкентай. Қорегін көбінесе, иіс сезу арқылы табады. Басқа түйеқұстардан басты ерекшелігі – Кивитәрізділер түнде белсенді тіршілік етеді. Олар қалың ағаштар мен бұталардың арасын мекендейді. Қуысты жерлерге салған ұясында 1 – 2 өте ірі (салм. 450 г-ға дейін) жұмыртқасы болады. Жұмыртқасын қораздары 6 – 7 аптадай шайқайды. Балапандарына да қамқорлықты қораздары жасайды. Кивитәрізділер жыныстық жағынан 3 – 5 жаста жетіледі. Олар құрттармен, жәндіктермен және жидектермен қоректенеді. Кивитәрізділердің қазіргі кезде 5 түрі бар. Кіші кивидің 500 – 600-дей данасы тіркелген (2001). Орман алқаптарының азаюы мен кивитәрізділерді қауырсындары үшін аулау – олардың санының күрт азаюына әкелді. 1921 жылдан бері қатаң қорғауға алынған, Халықаралық табиғат қорғау одағының Қызыл кітабына тіркелген.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref>


== Пайдаланылған әдебиет ==
<references/>
<references/>


{{stub}}
{{ornitology-stub}}
{{wikify}}
{{wikify}}


[[Санат:Қазақстан табиғаты]]
[[Санат:Түйеқұстәрізділер]]

[[Санат:К]]
[[en:Kiwi]]

08:46, 2011 ж. қыркүйектің 8 кезіндегі нұсқа

Кивилер
Apteryx mantelli
Apteryx mantelli
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Хордалылар
Табы: Құстар
Сабы: Түйеқұстәрізділер (немесе Кивитәрізділер)
Тұқымдасы: Apterygidae
Gray, 1840[1]
Тегі: Apteryx
Shaw, 1813[1]
Түрлері

Apteryx haastii
Apteryx owenii
Apteryx rowi
Apteryx australis
Apteryx mantelli

Синонимдері

Apternyx [sic] Swainson 1837
Stictapteryx Iredale & Mathews 1926
Kiwi Verheyen 1960

Кивилер (лат. Apteryx) – төсқырынсыз құстар туысы. Киви – Жаңа Зеландияның ұлттық символы. Олардың денесінің ұзындығы 50 – 80 см, салмағы 2 – 4 кг. Денесі біркелкі шаш тәрізді қауырсынмен жабылған, құйрығы болмайды, аяқтары қысқа, өте мықты келеді, аяқтарындағы башайларының саны – үшеу, тырнақтары өткір. Тұмсығы жіңішке әрі ұзын, оның ұшында танау тістері орналасқан. Көздері кішкентай. Қорегін көбінесе, иіс сезу арқылы табады. Басқа түйеқұстардан басты ерекшелігі – Кивитәрізділер түнде белсенді тіршілік етеді. Олар қалың ағаштар мен бұталардың арасын мекендейді. Қуысты жерлерге салған ұясында 1 – 2 өте ірі (салм. 450 г-ға дейін) жұмыртқасы болады. Жұмыртқасын қораздары 6 – 7 аптадай шайқайды. Балапандарына да қамқорлықты қораздары жасайды. Кивитәрізділер жыныстық жағынан 3 – 5 жаста жетіледі. Олар құрттармен, жәндіктермен және жидектермен қоректенеді. Кивитәрізділердің қазіргі кезде 5 түрі бар. Кіші кивидің 500 – 600-дей данасы тіркелген (2001). Орман алқаптарының азаюы мен кивитәрізділерді қауырсындары үшін аулау – олардың санының күрт азаюына әкелді. 1921 жылдан бері қатаң қорғауға алынған, Халықаралық табиғат қорғау одағының Қызыл кітабына тіркелген.[2]

Пайдаланылған әдебиет

  1. a b Brands, S. (2008)
  2. Қазақ Энциклопедиясы