Табын: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш Бот: Мәтінді өздікті алмастырды: (-почта +пошта, -Почта +Пошта)
ш BolatbekBot (талқылауы) өңдемелерінен 88.204.170.210 соңғы нұсқасына қайтарды
1-жол: 1-жол:
{{Infobox Kazakh Clan
{{ЕМ-Ресей
|статусы = ауыл
| атауы = Табын
| лақап_атауы = [[Ноқта ағасы]]
|қазақша атауы = Табын
|шынайы атауы =
| таңбасы = ?
| таңба_сипаттамасы = Тарақ, тостаған, шөміш, косеу
|елтаңба =
|ту =
| ұраны = Тостаған, Сәрке
| шығу_тегі = Алтай өңірі
|lat_deg = |lat_min = |lat_sec =
| жүзі = [[Кіші жүз]]
|lon_deg = |lon_min = |lon_sec =
|CoordAddon =
| тайпасы = [[Жетіру]]
| бөлімдері = Шөмішті (Бозым), Тарақты, Көсеу (Тартулы)
|CoordScale =
| тараулары = ?
|аймақ картасының өлшемi =
| ақсақалы = ?
|аудан картасының өлшемi =
| қыстаулары = ?
|аймағы = Башқұртстан
| жайлаулары = ?
|кестедегі аймақ = Башқұртстан
|аудан түрі =
| торабы = ?
|ауданы = Гафурий ауданы (Башқұртстан){{!}}Гафурий
|кестедегі аудан =
|мекен түрі = Ауылдық кеңес
|мекені = Табын ауылдық кеңесі (Гафурий ауданы){{!}} Табын
|кестедегі мекен =
|ішкі бөлінісі =
|басшысы =
|құрылған уақыты =
|алғашқы дерек =
|бұрынғы атаулары =
|статус алуы =
|жер аумағы =
|биiктiктiң түрi =
|тұрғыны = 2171
|санақ жылы = 2009
|тығыздығы =
|шоғырлануы =
|ұлттық құрамы = [[башқұрттар]]
|конфессионалдық құрамы =
|этнохороним =
|пошта индексі = 453071
|пошта индекстері =
|телефон коды =
|сандық идентификаторы = 80221831001
|ортаққордағы санаты =
|сайты =
}}
}}
'''Табын''' — ({{lang-mn|табын}} — бес) [[Кіші жүз]]дің [[Жетіру]] бірлестігіне кіреді. [[Ақтобе облысы]]ның Солтүстік-Шығысында, [[Қарақалпақстан]]да тұрады.
Cондай-ақ [[Башқұрттар|башқұрт]] руы аты.
'''Табын''' — [[Башқұртстан]]ның [[Гафурий ауданы]]ндағы ауыл, Табын ауылдық кеңесіне жатады. [[2009 жыл]]дың 1 қаңтарында тұрғыны 2171 адамды құрады.<ref name='анықтамы'>Башқұртстан Республикасының муниципалдық аудандарының бiртұтас электрондық анықтамасы — [http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls қосымша Excel документі]{{ref-ru}}.</ref>
Пошта индексі — 453071, ОКАТО коды<ref>[[:ru:ОКАТО|Общероссийский классификатор объектов административно-территориального деления]] (''қысқ.'' ОКАТО){{ref-ru}}</ref> — 80221831001.
== Демографиясы ==
Тұрғындардың динамикасы:


Негізгі таңбасы — тарақ — атбегі маңсабын бейнелейді. [[Орда-Ежен]] ұрпақтары — [[төре]] руының таңбасына ұқсас. [[Кіші жүз]]де табындарды «[[Ноқта ағасы]]» деп төрелерден соң екінші дәрежелі санап [[төр]]ге отырғызған.
{| class='standard' style='text-align: center;'
Табын руы - белгісіне қарай үшке бөлінеді: тарақты, шөмішті, найзалы болып. Шөміштілер Ақтөбенікі және аштық кезінде Қарақалпақстанды паналаған, сол жақты мекендеп кеткен, қазіргі күнде Ақтөбеде тұрады. Қазір Қарақалпақстанға кеткен Табындардың 80 пайызы отанға қайтып көшіп келді. Қызылорда өңірінде де Табындар бар, олар не найзалы не тарақтылар. Қазір негізінен Табындарды батыс өңірлерде - Орал мен Ақтобеде көптеп кездестіруге болады.
| colspan=6 | '''Ортақ демографиялық көрсеткiштері'''<ref name='анықтамы' />


|--- class='bright'
| colspan=2 | Тұрғындары || colspan=2 | 2002—2009 жж. тұрғындар санының өзгерісі
|--- class='shadow'
| 2002 || 2009 || адам || %
|---
| 2134 || 2171 || +37 || +1,73
|}


== Дереккөздер ==
== Шығу тегі ==
Аңыз бойынша [[Тәуке хан]] [[Орта жүз]]дегі аз халықты [[Жетіру]]ды [[алшындар]]ға (бұрыңғы ноғайлыларды) қосып [[Кіші жүз]] құрған.
{{reflist}}


Тарихи деректер бойынша табындар [[Шыңғысхан]]ды ақ киізге көтерген 24 моңғол тайпасының арасында болыпты. Аңыздар бойынша табындардың көсемі [[Майқы би]] [[Шыңғысхан]]мен ант ішкен.
== Сыртқы cілтемелер ==
* [http://www.asmo-rb.ru Башқұртстан Республикасының муниципалдық бiлiмдерiнiң кеңесi.]


[[Көнетүркі тілі]]нде қазіргі [[Тибет]] жері ''Тобот'', ''Тобон'', ''Табын'' деп аталған.
{{Bashkir-geo-stub}}


Ал қытай мемлекетін ''Табғач'' деп атаған. Табғачтар, немесе қытайдың тарихи деректерінде ''тоба'', ''туба'' тұнғыс-манзу тайпалары арасынан шыққан қазіргі Ішкі Моңғолияда көшкен халық. Тобалар көсемі [[Тоба Гуй]] Солтүстік Қытайды иелеп Солтүстік Вей (386-535) әулетін құрған.
[[Санат:Башқұртстан елді мекендері]]


Табын деген рулар [[ноғайлар]], [[өзбектер]], [[башқұрттар]] (журттың үштің екісіне таман) арасында бар. [[Сібі]]рдегі [[Көшім хан]]ның мемлекетінде табындар атажұрт болған, бас қаласы Чинги-Тура (қазіргі [[Түмен]]). [[Ресей]]дегі [[Красноярск өлкесі]]нің оңтүстігі 19 ғ. аяғына дейін [[Табын ұлысы]] деп аталған.
[[ru:Табынское]]

Табын-Богдо-Ола деген жерде [[Моңғолия]], [[Ресей]], [[Қытай]] елдерінің шекаралары бітісіп тұр.


Осының алдындағы ру сияқты, ол туралы да алғашқы деректерді біз А. Тевкелевтен ғана кездестіреміз. Ел арасынан жинаған мәліметтер мен Тынышбаев келтірген табын руының жаманкерей, бозым, бегім және қайырқожа деген төрт тармағы бар. Табындардың таңба белгілері әр түрлі. Жалпы ру таңбасы (тостаған); сонымен бірге табындарда тағы да (шөміш, шөміштітабын тармағында), (тарақ, тарақтытабын тармағында)және (әліп) таңбалары бар. Жалпы рудың таңба белгісін салғастыру бізді тағы да дулаттарға (Ұлы жүз) әкеледі, оларда да жалпы тайпалық белгі дәл осындай, ал және белгілерідулаттардың кейбір руларының таңбалары мен албан тайпасьшың таңбасынан еш айырмасы жоқ. Табын руы Ұлы жузден шыққан деп жорамалдауға болады. Бұған дәлел ретінде табын руында да, албан тайпасында да бозым руы бар екенін көреміз. | (көсеу) таңбасы қаңлы тайпасының (Ұлы жүз) таңбасына, ал (тарақ) таңбасы нақ сол жүздегі жалайыр тайпасының таңбасына ұқсайды және тарақ таңбасының жалайыр тайпасынан шыққанын табын руы шежіресі нұсқаларының бірі көрсетеді.

Табындардың тегі аралас екенін оларда бірнеше ұран болуы да көрсетеді. Гродековте бар мәліметтер бойыпша, Сырдария табындарының ұрандары «Сәрке» және «Тостаған», ал ел арасынан жинағап мәліметтер бойынша, батыс табындарыпың ұраны «Алаш». С. И. Руденко өз еңбектерінің бірінде монғолдарға дейінгі уақытта, аңыз бойынша, башқұрттар он екі руға бөлінген деп жазады. Бұдан әрі ол осы рулар, ішінде табындар да болған деп көрсетеді.

Жоғарыда айтылғандардың бәрін, сондай-ақ С. И. Руденконың деректемесін ескере келгенде, табын руьның тарихын былайша негіздеуге болады. Монғолдардың шапқыншылығынан көп бұрын қазіргі Батыс Қазақстан мен Оралдың арғы жағындағы далаларда басқа тайпалар мен рулар арасында сол кезде-ақ жергілікті табын тайпасы болып, ол саяси немесе экономикалық сипаттағы әлдебір жағдайлардың әсерінен бөлініп кетуі ықтимал. Оның бір бөлігі солтүстікке, қазіргі Башқұртстан аумағына барып, Ибн Фадман айтқан Башқұрт халқының құрамына енген.
Монғолдарға дейінгі уақыттың өзінде-ақ башқұрттар құрамына табындардың енгенін біз бұдан бұрын көрсеткенбіз. Алайда табындардың көпшілік бөлігі өз жерінде калын, монғолдардан кейінгі кезеңде руының атын сақтап қала отырып, Ұлы жүз тайпаларынан шыққандарды өз құрамына қабылдаған болуы мүмкін. Ал ұлыжүздіктердің қосылған бөлігі олардың ру атын қабылдап, оларға өз таңбаларын берген. Табын руының едәуір бөлігі, атап айтқанда, бозым (төртұл) Орта жүздің керей, найман және арғын сияқты ірі тайпаларының құрамына енген, олардың арасында төртұл және өзбектер құрамына енген (локайлар) да аталады.
{{stub}}

{{Қазақ рулары}}

[[ba:Табын]]
Белгілі табындар:
Әйгілі әнші, "А-Студио" тобының бұрынғы солисі Батырхан Шөкенов Қызылорда облысының тумасы. Табын руынан.
Белгілі саясаткер Нұрлан Ерімбетов - Қызылорда облысы, Тереңөзек ауданының тумасы, руы - Бес Есенбай - Жақап табын.
Сенатор Қожахмет Баймаханов - Барлыбай табын руынан.
Қызылорда облысының Солтүстүгінде орналасқан Жалағаш және Тереңөзек ауданының бірнеше ауылында, атап айтқанда - М.Шәменов атындағы ауылы, Бұхарбай батыр ауылы, Таң ауылы, Қаракеткен және басқа ауылдарында табындар көптеп шоғырланған.
Қызылорда облысы Жалағаш және Тереңөзек аудандарында Бес Есенбай атты ру бірлестігі мекен етеді. Бес Есенбай бірлестігінің құрамына бес ру енген. Олар: 1. Жәментік 2. Дуана. 3. Жақап. 4. Қырық. 5. Өмірқұл. Бұл ру мүшелері бір-бірімен қыз алыспайды. Бірақ, осы кезде бұл ру мүшелері арасындағы туысқандық жеті атадан асып бара жатқан жағдай байқалады. Өкінішке орай бұл мәселелерді реттейтін ақсақал кісілер жоқтың қасы немесе бұл жағдайды қалай реттестіру керек екенін білмейді. Сондықтан, қазіргі табын ұрпақтарының міндеті осы мәселелердің шешімін тауып, дұрыс шешім қабылдау.
[[ru:Табын]]

23:02, 2011 ж. қарашаның 15 кезіндегі нұсқа

Табын
Тарақ, тостаған, шөміш, косеу
Ұраны Тостаған, Сәрке
Лақап атауы Ноқта ағасы
Шығу тегі Алтай өңірі
Жүзі Кіші жүз
Тайпасы  Жетіру
Бөлімдері   Шөмішті (Бозым), Тарақты, Көсеу (Тартулы)
Тараулары    ?
Ақсақалы ?
Қыстаулары ?
Жайлаулары ?
Веб-торабы ?

Табын — (моңғ. табын — бес) Кіші жүздің Жетіру бірлестігіне кіреді. Ақтобе облысының Солтүстік-Шығысында, Қарақалпақстанда тұрады. Cондай-ақ башқұрт руы аты.

Негізгі таңбасы — тарақ — атбегі маңсабын бейнелейді. Орда-Ежен ұрпақтары — төре руының таңбасына ұқсас. Кіші жүзде табындарды «Ноқта ағасы» деп төрелерден соң екінші дәрежелі санап төрге отырғызған. Табын руы - белгісіне қарай үшке бөлінеді: тарақты, шөмішті, найзалы болып. Шөміштілер Ақтөбенікі және аштық кезінде Қарақалпақстанды паналаған, сол жақты мекендеп кеткен, қазіргі күнде Ақтөбеде тұрады. Қазір Қарақалпақстанға кеткен Табындардың 80 пайызы отанға қайтып көшіп келді. Қызылорда өңірінде де Табындар бар, олар не найзалы не тарақтылар. Қазір негізінен Табындарды батыс өңірлерде - Орал мен Ақтобеде көптеп кездестіруге болады.


Шығу тегі

Аңыз бойынша Тәуке хан Орта жүздегі аз халықты Жетіруды алшындарға (бұрыңғы ноғайлыларды) қосып Кіші жүз құрған.

Тарихи деректер бойынша табындар Шыңғысханды ақ киізге көтерген 24 моңғол тайпасының арасында болыпты. Аңыздар бойынша табындардың көсемі Майқы би Шыңғысханмен ант ішкен.

Көнетүркі тілінде қазіргі Тибет жері Тобот, Тобон, Табын деп аталған.

Ал қытай мемлекетін Табғач деп атаған. Табғачтар, немесе қытайдың тарихи деректерінде тоба, туба тұнғыс-манзу тайпалары арасынан шыққан қазіргі Ішкі Моңғолияда көшкен халық. Тобалар көсемі Тоба Гуй Солтүстік Қытайды иелеп Солтүстік Вей (386-535) әулетін құрған.

Табын деген рулар ноғайлар, өзбектер, башқұрттар (журттың үштің екісіне таман) арасында бар. Сібірдегі Көшім ханның мемлекетінде табындар атажұрт болған, бас қаласы Чинги-Тура (қазіргі Түмен). Ресейдегі Красноярск өлкесінің оңтүстігі 19 ғ. аяғына дейін Табын ұлысы деп аталған.

Табын-Богдо-Ола деген жерде Моңғолия, Ресей, Қытай елдерінің шекаралары бітісіп тұр.


Осының алдындағы ру сияқты, ол туралы да алғашқы деректерді біз А. Тевкелевтен ғана кездестіреміз. Ел арасынан жинаған мәліметтер мен Тынышбаев келтірген табын руының жаманкерей, бозым, бегім және қайырқожа деген төрт тармағы бар. Табындардың таңба белгілері әр түрлі. Жалпы ру таңбасы (тостаған); сонымен бірге табындарда тағы да (шөміш, шөміштітабын тармағында), (тарақ, тарақтытабын тармағында)және (әліп) таңбалары бар. Жалпы рудың таңба белгісін салғастыру бізді тағы да дулаттарға (Ұлы жүз) әкеледі, оларда да жалпы тайпалық белгі дәл осындай, ал және белгілерідулаттардың кейбір руларының таңбалары мен албан тайпасьшың таңбасынан еш айырмасы жоқ. Табын руы Ұлы жузден шыққан деп жорамалдауға болады. Бұған дәлел ретінде табын руында да, албан тайпасында да бозым руы бар екенін көреміз. | (көсеу) таңбасы қаңлы тайпасының (Ұлы жүз) таңбасына, ал (тарақ) таңбасы нақ сол жүздегі жалайыр тайпасының таңбасына ұқсайды және тарақ таңбасының жалайыр тайпасынан шыққанын табын руы шежіресі нұсқаларының бірі көрсетеді.

Табындардың тегі аралас екенін оларда бірнеше ұран болуы да көрсетеді. Гродековте бар мәліметтер бойыпша, Сырдария табындарының ұрандары «Сәрке» және «Тостаған», ал ел арасынан жинағап мәліметтер бойынша, батыс табындарыпың ұраны «Алаш». С. И. Руденко өз еңбектерінің бірінде монғолдарға дейінгі уақытта, аңыз бойынша, башқұрттар он екі руға бөлінген деп жазады. Бұдан әрі ол осы рулар, ішінде табындар да болған деп көрсетеді.

Жоғарыда айтылғандардың бәрін, сондай-ақ С. И. Руденконың деректемесін ескере келгенде, табын руьның тарихын былайша негіздеуге болады. Монғолдардың шапқыншылығынан көп бұрын қазіргі Батыс Қазақстан мен Оралдың арғы жағындағы далаларда басқа тайпалар мен рулар арасында сол кезде-ақ жергілікті табын тайпасы болып, ол саяси немесе экономикалық сипаттағы әлдебір жағдайлардың әсерінен бөлініп кетуі ықтимал. Оның бір бөлігі солтүстікке, қазіргі Башқұртстан аумағына барып, Ибн Фадман айтқан Башқұрт халқының құрамына енген. Монғолдарға дейінгі уақыттың өзінде-ақ башқұрттар құрамына табындардың енгенін біз бұдан бұрын көрсеткенбіз. Алайда табындардың көпшілік бөлігі өз жерінде калын, монғолдардан кейінгі кезеңде руының атын сақтап қала отырып, Ұлы жүз тайпаларынан шыққандарды өз құрамына қабылдаған болуы мүмкін. Ал ұлыжүздіктердің қосылған бөлігі олардың ру атын қабылдап, оларға өз таңбаларын берген. Табын руының едәуір бөлігі, атап айтқанда, бозым (төртұл) Орта жүздің керей, найман және арғын сияқты ірі тайпаларының құрамына енген, олардың арасында төртұл және өзбектер құрамына енген (локайлар) да аталады.

Белгілі табындар: Әйгілі әнші, "А-Студио" тобының бұрынғы солисі Батырхан Шөкенов Қызылорда облысының тумасы. Табын руынан. Белгілі саясаткер Нұрлан Ерімбетов - Қызылорда облысы, Тереңөзек ауданының тумасы, руы - Бес Есенбай - Жақап табын. Сенатор Қожахмет Баймаханов - Барлыбай табын руынан. Қызылорда облысының Солтүстүгінде орналасқан Жалағаш және Тереңөзек ауданының бірнеше ауылында, атап айтқанда - М.Шәменов атындағы ауылы, Бұхарбай батыр ауылы, Таң ауылы, Қаракеткен және басқа ауылдарында табындар көптеп шоғырланған. Қызылорда облысы Жалағаш және Тереңөзек аудандарында Бес Есенбай атты ру бірлестігі мекен етеді. Бес Есенбай бірлестігінің құрамына бес ру енген. Олар: 1. Жәментік 2. Дуана. 3. Жақап. 4. Қырық. 5. Өмірқұл. Бұл ру мүшелері бір-бірімен қыз алыспайды. Бірақ, осы кезде бұл ру мүшелері арасындағы туысқандық жеті атадан асып бара жатқан жағдай байқалады. Өкінішке орай бұл мәселелерді реттейтін ақсақал кісілер жоқтың қасы немесе бұл жағдайды қалай реттестіру керек екенін білмейді. Сондықтан, қазіргі табын ұрпақтарының міндеті осы мәселелердің шешімін тауып, дұрыс шешім қабылдау.