Карл Линней: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш r2.7.2) (Боттың үстегені: sa:केरोलस् लीनियस् |
ш r2.7.1) (Боттың түзеткені: eu:Lineo |
||
81-жол: | 81-жол: | ||
[[es:Carlos Linneo]] |
[[es:Carlos Linneo]] |
||
[[et:Carl von Linné]] |
[[et:Carl von Linné]] |
||
[[eu: |
[[eu:Lineo]] |
||
[[ext:Carl von Linné]] |
[[ext:Carl von Linné]] |
||
[[fa:کارل لینه]] |
[[fa:کارل لینه]] |
14:00, 2012 ж. қаңтардың 11 кезіндегі нұсқа
Carl Linnaeus (Carl von Linné) | |
---|---|
| |
Туған күні, жері |
1707 ж. мамырдың 23[a 1] Råshult, Stenbrohult parish (now within Älmhult Municipality), Sweden |
Қайтыс болған күні, жері |
1778 ж. қаңтардың 10 (70 жаста) Hammarby (estate), Danmark parish (outside Uppsala), Sweden |
Тұратын жері | Sweden |
Ұлты | Swedish |
Зерттеу салалары |
Botany Biology Zoology |
Alma mater |
Lund University Uppsala University University of Harderwijk |
Еңбегі үшін әйгілі |
Taxonomy Ecology Botany |
Author abbreviation (botany) | L. |
Қолы | |
Тірі табиғатты жүйелеуде аса зор еңбек сіңірген швед ғалымы Карл Линней (1707-1778) болды. Ол түрдің табиғи жан-жақтылығын және ақиқат барлығын айта келіп, түр-құрылысы жағынан ұқсас, көбеюі кезінде өздеріне ұқсас ұрпақ беретін көптеген туыстас ағзалар жиынтығы деді. Линней түрді латын тілінде қос атпен атауды (биноминальдық номенклатура) тәжірибе енгізіп, оны жүйелеуге негіз етіп пайдаланды. Жақын түрлер туысқа, туыстар отрядқа, отрядтар класқа біріктірілді. Линней барлық өсімдіктерді гүліндегі аталықтары мен аналығының саны, пішіні, көлемі және құрылысына қарай 24 класқа, ал жануарларды тыныс алу және қанайналым мүшелерінің құрылысына қарай 6 класқа топтастырды. Жануарлар кластарына: сүтқоректілер, құстар, сұмпайылар, балықтар, бунақденелілер және құрттарды жатқызды.
Ең соңғы құрттар класына Линней қарапайымдарды, тікентерілілерді, тіпті дөңгелекауыздыларды да енгізді. Линнейдің құрастырған жүйесі жасанды деп аталады, өйткені бұл жүйе түрлер арасындағы туыстықты емес, ұқсастықты ғана көрсететін жүйе болды. Линней табиғат туралы метафизикалық, көзқараста бола отырып (түр өзгермейді деп есептегенімен) адамның жануарлар дүниесіндегі орнын дәл тауып, оны адам тәрізді маймылдармен қатар бір отрядқа орналастырылды. Тірі табиғатты жүйелеуде жіберген бірқатар кемшіліктеріне қарамастан Линней еңбектері орасан зор бағаланады. Ол өзіне дейінгі ғалымдардың барлығынан да өзгеше, жануарлармен өсімдіктердің ерекше жүйесін ұсынып, түрлердің шығу тегін анықтауға, жүйелеудің одан әрі дұрыс дамуына жол ашты.
Түрлерді қосарынан латынша атауды енгізді; 8000-ға жуық өсімдіктер мен 4500-ге жуық жануарларды сипаттап, 1000-ға жуық биологиялық терминдер ұсынды. Өмірінің соңғы кезінде Линней түрлердің тұрақты еместігін мойындады.
1749 жылы Ж.Бюффон «Табиғи тарих» атты көп томдық еңбегінде «бейорганикалық заттардан тірі ағзалар (алдымен өсімдіктер, одан кейін жануарлар мен адам) пайда болды дей отырып, түрдің өзгергіштігі жайлы ілімді қолдады. Органикалық дүниенің эволюциясы жөніндегі дұрыс ой-пікірлер Д.Дудроның, Ч.Дарвиннің атасы Эразм Дарвиннің, И.Канттың еңбектерінде де жазылған».
Үлгі:Link GA
Үлгі:Link FA
Үлгі:Link FA
Үлгі:Link FA
Үлгі:Link FA
Дереккөз қатесі: "a" деп аталған дереккөз тобында <ref>
тегі бар, бірақ тиісті <references group="a"/>
тегі табылмады, немесе </ref>
жабу тегін қажет етеді