Аюлар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Аюлар; Қазбалық ауқымы: Үлгі:Geological rangeLate Eocene - Recent
	; Барибал, Ursus americanus
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Жануарлар;
Жамағаты:	Хордалылар;
Табы:	Сүтқоректілер;
Сабы:	Жыртқыштар;
Кіші сабы:	Caniformia;
Тұқымдасы:	Ursidae; G. Fischer de Waldheim, 1817
Genera
	Ailuropoda; Helarctos; Melursus; Ursus; Tremarctos;

Тарихын шолу

← Ескірек өңдеме Жаңарақ өңдеме →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

02:23, 2012 ж. мамырдың 4 кезіндегі нұсқа

Аюлар^[1] (лат. Ursidae) — жыртқыштар отрядына жататын аң. Олардың денесі шомбал, басы үлкен, құлағы кішкентай, құйрығы қысқа (қалың жүнінен көрінбейді). Жүні бір түсті, қоңыр, қара не ақ, аяғы бес саусақты, тырнақты болады. Иіс сезу қабілеті жақсы жетілген. Қазір олардың ақ аю, ақтөсті аю, қоңыр аю, барибал, ерінді аю, малай аюы, көзілдірікті аю және үлкен панда деген 8 түрі кездеседі. Ақ аю Солтүстік Мұзды мұхит жағалауында тіршілік етеді. Оның дене тұрқы 3 м-дей, салмағы 400 – 700 кг-дай. Суда өте жақсы жүзеді, сүңгиді, табаны жүнді болғандықтан мұз үстінде таймайды. Ит балықпен, әсіресе каспий итбалығымен (нерпа) қоректенеді. Ақ аю екі жылда бір балалайды, қонжықтары енесімен 1,5 жылға дейін жүреді. Ақ аю Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабына» енгізілген (1976 жылы). Ал Қазақстанда Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Сауыр және Алтай тауларында аюдың 2 түр тармағы (қоңыр аю, Тянь-Шань қоңыр аюы) мекендейді. Қоңыр аюдың дене тұрқы 2 м-дей, салмағы 150 – 200 кг-дай, түсі қоңыр, қара қоңыр болады. Өзінің мінез құлқы жағынан бейқам, момын, қорқақтау келеді, орман ішінде адам көзіне көрінбейді. Ол адамның өмірі үшін қауіпті емес. Қорек талғамайды. Аюлар үш жасында жыныстық жағынан жетіледі. Ұйығуынан 7 ай өткен соң, 2 – 4 қонжық табады. Қаңтар, ақпан айларында жаңа туған қонжығының салмағы 300 – 600 г болады. Енесінің сүтімен 4,5 – 5,5 айға жуық қоректенеді, бір-екі жыл енесімен бірге жүреді. Аюлар 30 – 40 жылдай тіршілік етеді. Буаз аю жеке жүреді, қыста үңгірінде жалғыз жатады. Күзге таман бойына 50 кг-ға жуық май жинап, қатты семіреді де, қысқа қарай ұйқыға кетеді. Егер қажетті май қорын жинай алмаса, ұйқыға жатпайды. Аю – бағалы аң. Ол майы және шипалық қасиеті бар өті үшін ауланады. Семіз аюдан 120 кг ет, 50 кг-дай витамині мол май алуға болады. Аю жабайы тұяқты аңдарға, үй малдарына, сондай-ақ адамға да шабуыл жасайды. Бал омартасына түсуді жақсы көреді. Қоңыр аюлар кәсіптік аң ретінде ауланып келді. Қазір оларды аулауға тыйым салынған.

Пайдаланған әдебиет

↑ Қазақ энциклопедиясы

Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

Үлгі:Link GA Үлгі:Link GA

[source1-1] Қазақ энциклопедиясы

[1]

@@ 21-жол: / 21-жол: @@
 * ''[[Tremarctos]]''
 }}
-'''Аюлар'''<ref name="source1>Қазақ энциклопедиясы</ref> ({{lang-la|Ursidae}}) — [[жыртқыш|жыртқыштар]] [[отряд|отрядына]] жататын [[аң]]. Олардың денесі шомбал, басы үлкен, құлағы кішкентай, құйрығы қысқа (қалың жүнінен көрінбейді). Жүні бір түсті, қоңыр, қара не ақ, аяғы бес саусақты, тырнақты болады. Иіс сезу қабілеті жақсы жетілген. Қазір олардың [[ақ аю]], [[ақтөсті аю]], [[қоңыр аю]], [[барибал]], [[ерінді аю]], [[малай аюы]], [[көзілдірікті аю]] және [[үлкен панда]] деген 8 түрі кездеседі. Ақ аю [[Солтүстік Мұзды мұхит]] жағалауында тіршілік етеді. Оның дене тұрқы 3 м-дей, салмағы 400 – 700 кг-дай. Суда өте жақсы жүзеді, сүңгиді, табаны жүнді болғандықтан мұз үстінде таймайды. Ит балықпен, әсіресе [[каспий итбалығы|каспий итбалығымен]] (нерпа) қоректенеді. Ақ аю екі жылда бір балалайды, [[қонжық|қонжықтары]] енесімен ''1,5 жылға'' дейін жүреді. Ақ аю Халықаралық табиғат қорғау одағының «[[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]]» енгізілген (1976 жылы). Ал Қазақстанда [[Тянь-Шань]], [[Жоңғар Алатауы]], [[Тарбағатай]], Сауыр және [[Алтай тауы|Алтай тауларында]] аюдың 2 түр тармағы ([[қоңыр аю]], [[Тянь-Шань қоңыр аюы]]) мекендейді. Қоңыр аюдың дене тұрқы 2 м-дей, салмағы 150 – 200 кг-дай, түсі қоңыр, қара қоңыр болады. Өзінің мінез құлқы жағынан бейқам, момын, қорқақтау келеді, [[орман]] ішінде адам көзіне көрінбейді. Ол адамның өмірі үшін қауіпті емес. Қорек талғамайды. Аюлар үш жасында жыныстық жағынан жетіледі. Ұйығуынан 7 ай өткен соң, 2 – 4 қонжық табады. Қаңтар, ақпан айларында жаңа туған қонжығының салмағы 300 – 600 г болады. Енесінің сүтімен ''4,5 – 5,5 айға'' жуық қоректенеді, бір-екі жыл енесімен бірге жүреді. Аюлар 30 – 40 жылдай тіршілік етеді. Буаз аю жеке жүреді, қыста үңгірінде жалғыз жатады. Күзге таман бойына 50 кг-ға жуық май жинап, қатты семіреді де, қысқа қарай ұйқыға кетеді. Егер қажетті май қорын жинай алмаса, ұйқыға жатпайды. Аю – бағалы аң. Ол [[май|майы]] және [[шипа|шипалық]] қасиеті бар [[өт|өті]] үшін ауланады. Семіз аюдан 120 кг ет, 50 кг-дай витамині мол май алуға болады. Аю жабайы [[тұяқ|тұяқты]] аңдарға, үй малдарына, сондай-ақ адамға да шабуыл жасайды. [[Бал омартасы|Бал омартасына]] түсуді жақсы көреді. Қоңыр аюлар кәсіптік аң ретінде ауланып келді. Қазір оларды аулауға тыйым салынған.
+'''Аюлар'''<ref name="source1>Қазақ энциклопедиясы</ref> ({{lang-la|Ursidae}}) — [[жыртқыш]]тар [[отряд]]ына жататын [[аң]]. Олардың денесі шомбал, басы үлкен, құлағы кішкентай, құйрығы қысқа (қалың жүнінен көрінбейді). Жүні бір түсті, қоңыр, қара не ақ, аяғы бес саусақты, тырнақты болады. Иіс сезу қабілеті жақсы жетілген. Қазір олардың [[ақ аю]], [[ақтөсті аю]], [[қоңыр аю]], [[барибал]], [[ерінді аю]], [[малай аюы]], [[көзілдірікті аю]] және [[үлкен панда]] деген 8 түрі кездеседі. Ақ аю [[Солтүстік Мұзды мұхит]] жағалауында тіршілік етеді. Оның дене тұрқы 3 м-дей, салмағы 400 – 700 кг-дай. Суда өте жақсы жүзеді, сүңгиді, табаны жүнді болғандықтан мұз үстінде таймайды. Ит балықпен, әсіресе [[каспий итбалығы]]мен (нерпа) қоректенеді. Ақ аю екі жылда бір балалайды, [[қонжық]]тары енесімен ''1,5 жылға'' дейін жүреді. Ақ аю Халықаралық табиғат қорғау одағының «[[Қызыл кітап|Қызыл кітабына»]] енгізілген (1976 жылы). Ал Қазақстанда [[Тянь-Шань]], [[Жоңғар Алатауы]], [[Тарбағатай]], Сауыр және [[Алтай тауы|Алтай тауларында]] аюдың 2 түр тармағы ([[қоңыр аю]], [[Тянь-Шань қоңыр аюы]]) мекендейді. Қоңыр аюдың дене тұрқы 2 м-дей, салмағы 150 – 200 кг-дай, түсі қоңыр, қара қоңыр болады. Өзінің мінез құлқы жағынан бейқам, момын, қорқақтау келеді, [[орман]] ішінде адам көзіне көрінбейді. Ол адамның өмірі үшін қауіпті емес. Қорек талғамайды. Аюлар үш жасында жыныстық жағынан жетіледі. Ұйығуынан 7 ай өткен соң, 2 – 4 қонжық табады. Қаңтар, ақпан айларында жаңа туған қонжығының салмағы 300 – 600 г болады. Енесінің сүтімен ''4,5 – 5,5 айға'' жуық қоректенеді, бір-екі жыл енесімен бірге жүреді. Аюлар 30 – 40 жылдай тіршілік етеді. Буаз аю жеке жүреді, қыста үңгірінде жалғыз жатады. Күзге таман бойына 50 кг-ға жуық май жинап, қатты семіреді де, қысқа қарай ұйқыға кетеді. Егер қажетті май қорын жинай алмаса, ұйқыға жатпайды. Аю – бағалы аң. Ол [[май]]ы және [[шипа]]лық қасиеті бар [[өт]]і үшін ауланады. Семіз аюдан 120 кг ет, 50 кг-дай витамині мол май алуға болады. Аю жабайы [[тұяқ]]ты аңдарға, үй малдарына, сондай-ақ адамға да шабуыл жасайды. [[Бал омартасы]]на түсуді жақсы көреді. Қоңыр аюлар кәсіптік аң ретінде ауланып келді. Қазір оларды аулауға тыйым салынған.
 [[Сурет:Ursus maritinus.jpg|thumb|left|200px|[[Ақ аю]]]]
-== Пайдаланған әдебиет==
+== Пайдаланған әдебиет ==
 <references/>
@@ 31-жол: / 31-жол: @@
 [[Санат:Аюлар| ]]
 {{Link GA|no}}
 {{Link GA|uk}}
@@ 63-жол: / 64-жол: @@
 [[diq:Heş]]
 [[dsb:Mjadwjeźe]]
-[[el:Αρκούδα]]
+[[el:Αρκούδες]]
 [[en:Bear]]
 [[eo:Urso]]

Аюлар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

02:23, 2012 ж. мамырдың 4 кезіндегі нұсқа

Пайдаланған әдебиет

Навигация мәзірі

Іздеу