Халықаралық бірліктер жүйесі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш r2.7.3) (Боттың үстегені: frr:SI-Süsteem; косметические изменения
ш r2.7.2+) (Боттың түзеткені: frr:SI-süsteem
168-жол: 168-жол:
[[fi:Kansainvälinen yksikköjärjestelmä]]
[[fi:Kansainvälinen yksikköjärjestelmä]]
[[fr:Système international d'unités]]
[[fr:Système international d'unités]]
[[frr:SI-Süsteem]]
[[frr:SI-süsteem]]
[[fur:Sisteme internazionâl di unitâts]]
[[fur:Sisteme internazionâl di unitâts]]
[[fy:Ynternasjonaal Systeem fan Ienheden]]
[[fy:Ynternasjonaal Systeem fan Ienheden]]

16:00, 2012 ж. мамырдың 12 кезіндегі нұсқа

Өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесі (фр. Système International d'unités, SI) — өлшемдердің халықаралық қалыпы, метрикалық жүйесінің заманауи нұсқасы.

SI күнделікті өмірмен қатар ғылым және техникада әлемдегі ең көп пайдаланатын бірліктер жүйесі болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көп елдерінде SI заңды түрдегі бірліктер жүйесі ретінде қабылданған және тіпті күнделікті өмірде дәстүрлі бірліктерді қолданатын елдердің өзі осы жүйе бірліктерін ғылымда әрқашан дерлік пайдаланады. Осы аздаған елдер (мысалы, АҚШ) дәстүрлі бірліктердің өзін SI бірліктерне ауыстырған

Бұл жүйе мына өлшемдерге негізделінеді: ұзындық, алыстық және жылжым үшін — метр, масса үшін — килограм, уақыт үшін — секунда.

Кесте 1 — SI негізгі бірліктері[1][2]
Атауы Халықаралық
белгілеуі
Өлшемі
метр m ұзындық
килограм kg масса
секунд s уақыт
ампер A ток күші
келвин K термодинамикалық температура
мол mol заттегі мөлшері
кандела cd жарық қарқыны

Метр, килограм, секунда бірі-бірімен үйлестіріліп қолдануы мүмкін. Бұл әртүрлі өлшемдер жасайды. Мысалы, көлем, қуат, қысым, жылдамдық дегендер үшін.

Кей уақытта үлкендеу мен кішілеу өлшеу мағыналарын айтқанда, өлшем атаулары алдына арнайы префикс қосылады. Мысалы, кило — «1000», милли — «0,001». Сонда километр — 1000 метр болады, миллиграм — 1/1000 грам бөлшегі. Осы арнайы префикстер үшін төменгі кестені қараңыз.

Кесте 2 — SI префикстері
Атауы йотта- зетта- екса- пета- тера- гига- мега- кило- һекто- дека-
Халықаралық
белгілеуі
Y Z E P T G M k h da
Еселігі 1024 1021 1018 1015 1012 109 106 103 102 101
Атауы деси- сенти- милли- микро- нано- пико- фемто- атто- зепто- йокто-
Халықаралық
белгілеуі
d c m µ n p f a z y
Еселігі 10-1 10-2 10-3 10-6 10-9 10-12 10-15 10-18 10-21 10-24

Пайдаланған әдебиет

  1. Barry N. Taylor, Ed. The International System of Units (SI) — Gaithersburg, MD: National Institute of Standards and Technology. — P. 9.
  2. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0


Үлгі:Link FA Үлгі:Link FA Үлгі:Link FA