Румындар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш r2.7.2+) (Боттың үстегені: gag:Romınlar
ш r2.7.3) (Боттың үстегені: az:Rumınlar; косметические изменения
1-жол: 1-жол:
{{Infobox Ethnic group
{{Infobox Ethnic group
|group = Romanians <br> ''(Români)''
|group = Romanians <br /> ''(Români)''
| caption2 = Romanian National flag
| caption2 = Romanian National flag
|image = [[File:12 Romanians.PNG|300px]]<br/>
|image = [[Сурет:12 Romanians.PNG|300px]]<br />
<small>[[Marthe Bibesco]] • [[Constantin Brâncuşi]] • [[Dimitrie Cantemir]] • [[Henri Coandă]] • [[Mihai Eminescu]] • [[George Enescu]] • [[Avram Iancu]] • [[Nicolae Iorga]] • [[Mihail Kogălniceanu]] • [[Titu Maiorescu]] • [[Inocenţiu Micu-Klein]] • [[Nadia Comăneci]]
<small>[[Marthe Bibesco]] • [[Constantin Brâncuşi]] • [[Dimitrie Cantemir]] • [[Henri Coandă]] • [[Mihai Eminescu]] • [[George Enescu]] • [[Avram Iancu]] • [[Nicolae Iorga]] • [[Mihail Kogălniceanu]] • [[Titu Maiorescu]] • [[Inocenţiu Micu-Klein]] • [[Nadia Comăneci]]
|population = '''23 million'''<ref>http://www.focus-migration.de/index.php?id=2515&L=1</ref> '''to 26 million''' (including [[Moldovans]])
|population = '''23 million'''<ref>http://www.focus-migration.de/index.php?id=2515&L=1</ref> '''to 26 million''' (including [[Moldovans]])
|popplace={{flag|Romania}} 19,409,400{{lower|<ref>[http://www.recensamant.ro/pagini/rezultate.html Romanian Census Results 2002]</ref>}}
|popplace={{flag|Romania}} 19,409,400{{lower|<ref>[http://www.recensamant.ro/pagini/rezultate.html Romanian Census Results 2002]</ref>}}
|region1 = {{flagcountry|Italy}}
|region1 = {{flagcountry|Italy}}
|pop1 = 968,576 - 1,099,524<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|pop1 = 968,576 - 1,099,524<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|ref1 = {{lower|<ref>[http://demo.istat.it/str2010/index_e.html ISTAT - Istituto Nazionale di Statistica ''Indicatori demografici'' (12.2010)]</ref>}}<sup>1</sup>
|ref1 = {{lower|<ref>[http://demo.istat.it/str2010/index_e.html ISTAT - Istituto Nazionale di Statistica ''Indicatori demografici'' (12.2010)]</ref>}}<sup>1</sup>
|region2 = {{flagcountry|Spain}}
|region2 = {{flagcountry|Spain}}
16-жол: 16-жол:
|ref3 = {{lower|<ref>[http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-mt_name=ACS_2009_1YR_G2000_B04003&-CONTEXT=dt&-redoLog=true&-currentselections=ACS_2007_1YR_G2000_B04001&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en].</ref>}}
|ref3 = {{lower|<ref>[http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-mt_name=ACS_2009_1YR_G2000_B04003&-CONTEXT=dt&-redoLog=true&-currentselections=ACS_2007_1YR_G2000_B04001&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en].</ref>}}
|region4 = {{flagcountry|Ukraine}}
|region4 = {{flagcountry|Ukraine}}
|pop4 = 150,989 - 409,608<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|pop4 = 150,989 - 409,608<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|ref4 = {{lower|<ref>As per the [[Ukrainian Census (2001)|2001 Ukrainian National Census]] ([http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/nationality_population/nationality_1/s5/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=80&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20&n_page=5 data-ro]
|ref4 = {{lower|<ref>As per the [[Ukrainian Census (2001)|2001 Ukrainian National Census]] ([http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/nationality_population/nationality_1/s5/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=80&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20&n_page=5 data-ro]
[http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/nationality_population/nationality_1/s5/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=60&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20%20&n_page=4 data-md]).</ref>}}
[http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/nationality_population/nationality_1/s5/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=60&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20%20&n_page=4 data-md]).</ref>}}
|region5 = {{flagcountry|Canada}}
|region5 = {{flagcountry|Canada}}
|pop5 = 79,650 - 192,170<br><small>''(2nd incl. of mixed origin)''</small>
|pop5 = 79,650 - 192,170<br /><small>''(2nd incl. of mixed origin)''</small>
|ref5 = {{lower|<ref>[[Statistics Canada]], [[Canada 2006 Census]]. [http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 target audience - Demographic Information- Sarmis ROMEDIA]</ref>}}
|ref5 = {{lower|<ref>[[Statistics Canada]], [[Canada 2006 Census]]. [http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 target audience - Demographic Information- Sarmis ROMEDIA]</ref>}}
|region6 = {{flagcountry|Moldova}} (incl. [[Transnistria]])
|region6 = {{flagcountry|Moldova}} (incl. [[Transnistria]])
|pop6 = 73,529 - 2,815,760<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|pop6 = 73,529 - 2,815,760<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|ref6 = {{lower|<ref>[http://www.statistica.md/pageview.php?l=en&idc=295&id=2234 Moldovan Census 2004]
|ref6 = {{lower|<ref>[http://www.statistica.md/pageview.php?l=en&idc=295&id=2234 Moldovan Census 2004]
</ref>}}
</ref>}}
30-жол: 30-жол:
|ref7 = {{lower|<ref>[http://www.destatis.de/basis/e/bevoe/bevoetab10.htm Foreign-born population by country of origin, 2004], German Statistical Office. The number for Germany does ''not'' count more than one million [[Banat Swabians|Swabians]] and [[Transylvanian Saxons|Saxons]] whose families historically lived in [[Banat]] and [[Transylvania]], and who migrated to Germany at various times in the 20th century. This group of people still speaks Romanian.</ref><ref>[http://www.evz.ro/dmain/article/161/Comunitatea-romanilor-din-Germania/?id_domain=64 ] Estimated by the Romanian embassy in Germany</ref>}}
|ref7 = {{lower|<ref>[http://www.destatis.de/basis/e/bevoe/bevoetab10.htm Foreign-born population by country of origin, 2004], German Statistical Office. The number for Germany does ''not'' count more than one million [[Banat Swabians|Swabians]] and [[Transylvanian Saxons|Saxons]] whose families historically lived in [[Banat]] and [[Transylvania]], and who migrated to Germany at various times in the 20th century. This group of people still speaks Romanian.</ref><ref>[http://www.evz.ro/dmain/article/161/Comunitatea-romanilor-din-Germania/?id_domain=64 ] Estimated by the Romanian embassy in Germany</ref>}}
|region8 = {{flagcountry|Serbia}}
|region8 = {{flagcountry|Serbia}}
|pop8 = 34,576 - 74,630<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Vlachs]])''</small>
|pop8 = 34,576 - 74,630<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Vlachs]])''</small>
|ref8 = {{lower|<ref>[http://webrzs.stat.gov.rs/axd/en/Zip/CensusBook1.pdf 2002 Serbia Census].</ref>}}
|ref8 = {{lower|<ref>[http://webrzs.stat.gov.rs/axd/en/Zip/CensusBook1.pdf 2002 Serbia Census].</ref>}}
|region9 = {{flagcountry|Portugal}}
|region9 = {{flagcountry|Portugal}}
|pop9 = 32,457 - 53,230<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|pop9 = 32,457 - 53,230<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|ref9 = {{lower|<ref>[http://sefstat.sef.pt/Docs/Distritos_2009.pdf 2009 Portugal foreigners]</ref>}}
|ref9 = {{lower|<ref>[http://sefstat.sef.pt/Docs/Distritos_2009.pdf 2009 Portugal foreigners]</ref>}}
|region10 = {{flagcountry|Austria}}
|region10 = {{flagcountry|Austria}}
39-жол: 39-жол:
|ref10 = {{lower|<ref name="migrationinformation.org">[http://www.migrationinformation.org/datahub/countrydata/data.cfm]</ref>}}
|ref10 = {{lower|<ref name="migrationinformation.org">[http://www.migrationinformation.org/datahub/countrydata/data.cfm]</ref>}}
|region11 = {{flagcountry|Greece}}
|region11 = {{flagcountry|Greece}}
|pop11 = 25,375 - 75,150<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Vlachs]] and [[Moldovans]])''</small>
|pop11 = 25,375 - 75,150<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Vlachs]] and [[Moldovans]])''</small>
|ref11 = {{lower|<ref>{{cite web|url=http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1605/Other/A1605_SPO15_TB_AN_00_2006_07_F_EN.pdf|title= General Secretariat of National Statistical Service of Greece|format=PDF}}</ref><ref>1951 Greece census - 39,855 Aromanians</ref>}}
|ref11 = {{lower|<ref>{{cite web|url=http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1605/Other/A1605_SPO15_TB_AN_00_2006_07_F_EN.pdf|title= General Secretariat of National Statistical Service of Greece|format=PDF}}</ref><ref>1951 Greece census - 39,855 Aromanians</ref>}}
|region12 = {{flagcountry|Kazakhstan}}
|region12 = {{flagcountry|Kazakhstan}}
69-жол: 69-жол:
|ref20 = {{lower|<ref>[http://www.stat.gov.mk/english/glavna_eng.asp?br=18 2002 Macedonia Census].</ref>}}
|ref20 = {{lower|<ref>[http://www.stat.gov.mk/english/glavna_eng.asp?br=18 2002 Macedonia Census].</ref>}}
|region21 = {{flagcountry|Russia}}
|region21 = {{flagcountry|Russia}}
|pop21 = 5,308 - 177,638<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|pop21 = 5,308 - 177,638<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Moldovans]])''</small>
|ref21 = {{lower|<ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls 2002 Russia Census]</ref>}}
|ref21 = {{lower|<ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls 2002 Russia Census]</ref>}}
|region22 = {{flagcountry|Albania}}
|region22 = {{flagcountry|Albania}}
84-жол: 84-жол:
|ref25 = {{lower|<ref>[http://www.politics.ankara.edu.tr/dosyalar/MMTY/36/9_birol_akgun_zeynep_sahin.pdf]</ref>}}
|ref25 = {{lower|<ref>[http://www.politics.ankara.edu.tr/dosyalar/MMTY/36/9_birol_akgun_zeynep_sahin.pdf]</ref>}}
|region26 = {{flagcountry|Bulgaria}}
|region26 = {{flagcountry|Bulgaria}}
|pop26 = 891 - 4,575<br><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Vlachs]])''</small>
|pop26 = 891 - 4,575<br /><small>''(2nd incl.&nbsp;[[Vlachs]])''</small>
|ref26 = {{lower|<ref>[http://censusresults.nsi.bg/Reports/2/2/R7.aspx 2011 Bulgaria Census]</ref>}}
|ref26 = {{lower|<ref>[http://censusresults.nsi.bg/Reports/2/2/R7.aspx 2011 Bulgaria Census]</ref>}}
|langua{{lower|<ref name="dprp.gov.ro"/>}}ges = [[Romanian language]]
|langua{{lower|<ref name="dprp.gov.ro"/>}}ges = [[Romanian language]]
|religions = Predominantly '''† [[Orthodox Church|Orthodox Christianity]]'''<br>([[Romanian Orthodox Church]]),<br> small [[Roman Catholic]], [[Protestant]] and other minorities |related=Other [[Romance-speaking Europe|Latin peoples]]<br>See also: '''[[Moldovans]]''' and ('''[[Vlachs]]''': [[Aromanians]], [[Megleno-Romanians]], [[Istro-Romanians]], [[Timok Vlachs]])
|religions = Predominantly '''† [[Orthodox Church|Orthodox Christianity]]'''<br />([[Romanian Orthodox Church]]),<br /> small [[Roman Catholic]], [[Protestant]] and other minorities |related=Other [[Romance-speaking Europe|Latin peoples]]<br />See also: '''[[Moldovans]]''' and ('''[[Vlachs]]''': [[Aromanians]], [[Megleno-Romanians]], [[Istro-Romanians]], [[Timok Vlachs]])
|footnotes = <sup>1</sup> The numbers of Romanians in [[Italy]] and [[Spain]] represent only recent arrivals and many of them may have been already included in the 2002 Romanian census and 2004 Moldovan census.<br/></sup>
|footnotes = <sup>1</sup> The numbers of Romanians in [[Italy]] and [[Spain]] represent only recent arrivals and many of them may have been already included in the 2002 Romanian census and 2004 Moldovan census.<br /></sup>
</div>
</div>
}}
}}
94-жол: 94-жол:
'''Румындар''' (өз атауы — ромынь; өздерінше атауы, латын тіліндегі романус – «римдік») — ұлт, [[Румыния]]ның байырғы және негізгі халқы. [[Венгрия]], [[Болгария]], [[АҚШ]], [[Канада]], т.б. [[мемлекет]]терде тұрады. Жалпы саны 22 млн. адамнан астам ([[2004]]), оның ішінде [[Румыния]]да 21,5 млн., қалғандары басқа елдерде. [[Антропология]]лық жағынан үлкен [[еуропа]]лық нәсілдегі үнді-жерортатеңіздік тобының понтий түріне жатады; таулы аймақтарда балкан-кавказ нәсілінің динар түрі басымдау. [[Роман]] тобының шығыс тармақшасындағы [[румын тілі]]нде сөйлейді. Бірнеше говорлары (мунтян, банат, кришан, т.б.) бар. Көпшілігі [[христиан діні]]нің православие тармағын ұстанады.
'''Румындар''' (өз атауы — ромынь; өздерінше атауы, латын тіліндегі романус – «римдік») — ұлт, [[Румыния]]ның байырғы және негізгі халқы. [[Венгрия]], [[Болгария]], [[АҚШ]], [[Канада]], т.б. [[мемлекет]]терде тұрады. Жалпы саны 22 млн. адамнан астам ([[2004]]), оның ішінде [[Румыния]]да 21,5 млн., қалғандары басқа елдерде. [[Антропология]]лық жағынан үлкен [[еуропа]]лық нәсілдегі үнді-жерортатеңіздік тобының понтий түріне жатады; таулы аймақтарда балкан-кавказ нәсілінің динар түрі басымдау. [[Роман]] тобының шығыс тармақшасындағы [[румын тілі]]нде сөйлейді. Бірнеше говорлары (мунтян, банат, кришан, т.б.) бар. Көпшілігі [[христиан діні]]нің православие тармағын ұстанады.


==Румын тілі==
== Румын тілі ==
[[Румын тілі]] тілдердің үндіеуропалық семьясы роман тобының балқан-роман топшасына жасады. Мынадай диалектілер ерекшеленеді: банаттық, кришандық, мунтяндық, молдавиялық (Молдова тарихи өлкесінің диалектісі), марамурештік Лексикада оңтүстік славяндықтардың әсері күшті. Румын тілі балқандық тілдік одаққа кіреді. Алғашқы ескерткіштері (хаттар, іскерлік қағазадар, діни мәтіндердің аудармалары) 17 ғасырдағы басына жатады (тарихи жылнамалар). Көркем әдебиет 18 ғасырдың аяғынан бастап пайда бола бастайды. Алғашында кириллицалық алфавит қолданылып, 1860 жылы латын алфавитіне ауысытырылды.
[[Румын тілі]] тілдердің үндіеуропалық семьясы роман тобының балқан-роман топшасына жасады. Мынадай диалектілер ерекшеленеді: банаттық, кришандық, мунтяндық, молдавиялық (Молдова тарихи өлкесінің диалектісі), марамурештік Лексикада оңтүстік славяндықтардың әсері күшті. Румын тілі балқандық тілдік одаққа кіреді. Алғашқы ескерткіштері (хаттар, іскерлік қағазадар, діни мәтіндердің аудармалары) 17 ғасырдағы басына жатады (тарихи жылнамалар). Көркем әдебиет 18 ғасырдың аяғынан бастап пайда бола бастайды. Алғашында кириллицалық алфавит қолданылып, 1860 жылы латын алфавитіне ауысытырылды.


==Діни сенімдері==
== Діни сенімдері ==
Діни сенімдері — православиеліктер, протестанттар мен католиктер де бар. Румындар үлкен европеоидтық нәсілдің үнді-жерортатеңізі нәсілінің понтийлік типіне жатады; таулы аудандарында үлкен европеоидтық нәсілдің балқандық-кавказдық нәсілінің динарлық антропологиялық типтері бар. Румын этносының негізінде геттер мен дактардың фракийлік тайпалары жатыр. Румындардың ата-бабаларының қалыптасуының маңызды кезеңі олардың жерлерінде Мезия (б.д.д. 1 ғ. – б.д. 5 ғ.) және Дакия (б.д. 2-3 ғғ.) провинциялары құрылған Рим империясы кезеңіндегі гет-дактардың романдануы болды. 6 ғасырға қарай материалдық және рухани мәдениетіне әсер еткен славяндармен байланысқа түскен дак-романдық этностық қоғам құрылды. Төменгі Дунайдың сол жағалауындағы славяндардың көп бөлігі роман тілді халықпен сіңісіп кетті. Б.д. 1-ші және 2-ші мыңжылдықтары шегінде шығыс романдық волохтық этностық қоғамы құрылды.
Діни сенімдері — православиеліктер, протестанттар мен католиктер де бар. Румындар үлкен европеоидтық нәсілдің үнді-жерортатеңізі нәсілінің понтийлік типіне жатады; таулы аудандарында үлкен европеоидтық нәсілдің балқандық-кавказдық нәсілінің динарлық антропологиялық типтері бар. Румын этносының негізінде геттер мен дактардың фракийлік тайпалары жатыр. Румындардың ата-бабаларының қалыптасуының маңызды кезеңі олардың жерлерінде Мезия (б.д.д. 1 ғ. – б.д. 5 ғ.) және Дакия (б.д. 2-3 ғғ.) провинциялары құрылған Рим империясы кезеңіндегі гет-дактардың романдануы болды. 6 ғасырға қарай материалдық және рухани мәдениетіне әсер еткен славяндармен байланысқа түскен дак-романдық этностық қоғам құрылды. Төменгі Дунайдың сол жағалауындағы славяндардың көп бөлігі роман тілді халықпен сіңісіп кетті. Б.д. 1-ші және 2-ші мыңжылдықтары шегінде шығыс романдық волохтық этностық қоғамы құрылды.


==Дәстүрлі шаруашылығы==
== Дәстүрлі шаруашылығы ==
Дәстүрлі шаруашылығы – жер жырту, жүзім шаруашылығы, бау-бақша шаруашылығы, 19 ғ. басына дейін жетекші шаруашылық мал шаруашылығы (ірі-қара және ұсақ мал) болды. Көркемдік қолөнер – тігін ісі, кілем тоқу, кестелеу, қыш, тас және ағаш ою, тері өңдеу жақсы дамыған.
Дәстүрлі шаруашылығы – жер жырту, жүзім шаруашылығы, бау-бақша шаруашылығы, 19 ғ. басына дейін жетекші шаруашылық мал шаруашылығы (ірі-қара және ұсақ мал) болды. Көркемдік қолөнер – тігін ісі, кілем тоқу, кестелеу, қыш, тас және ағаш ою, тері өңдеу жақсы дамыған.


==Дәстүрлі киімдері==
== Дәстүрлі киімдері ==
===Әйелдер киімі===
=== Әйелдер киімі ===
Әйелдер киімі — туника тәрізді пішілген ақ кенеп жейде (кэмашэ) немесе қысқа көкірекше (ие), белдікті киім – түрлі-түсті жүн белдемше (катринцэ) немесе жанында қиығы бар бүрмелі белдемше (вылник); бай өрнектелген жіңішке тігілген белбеу және алдынан және артынан киілетін 2 алжапқыш (фотэ); жеңсіз көкірекше – шұғадан (илик) немесе аң терісінен (кожок) тігілген; бастарына – жібектен жамылғы (марамэ), орамал немесе чепец (чяпсэ) киеді.
Әйелдер киімі — туника тәрізді пішілген ақ кенеп жейде (кэмашэ) немесе қысқа көкірекше (ие), белдікті киім – түрлі-түсті жүн белдемше (катринцэ) немесе жанында қиығы бар бүрмелі белдемше (вылник); бай өрнектелген жіңішке тігілген белбеу және алдынан және артынан киілетін 2 алжапқыш (фотэ); жеңсіз көкірекше – шұғадан (илик) немесе аң терісінен (кожок) тігілген; бастарына – жібектен жамылғы (марамэ), орамал немесе чепец (чяпсэ) киеді.


===Ерлер костюмы===
=== Ерлер костюмы ===
Ерлер костюмы – туника тәрзідес немесе инішті кенеп жейде; ақ кенеп немесе жүн шалбар, былғары немесе жүн жуан белбеу және жеңсіз. Бас киімдері – елтірі бөрік, киіз, фетр немесе сабан қалпақ. Аяқ киімдері – шылғи постол. Қыста еркектер мен әйелдер шұға свиталар немесе қой терісінен жасалған тондар киеді.
Ерлер костюмы – туника тәрзідес немесе инішті кенеп жейде; ақ кенеп немесе жүн шалбар, былғары немесе жүн жуан белбеу және жеңсіз. Бас киімдері – елтірі бөрік, киіз, фетр немесе сабан қалпақ. Аяқ киімдері – шылғи постол. Қыста еркектер мен әйелдер шұға свиталар немесе қой терісінен жасалған тондар киеді.


==Дәстүрлі тағамдары==
== Дәстүрлі тағамдары ==
Дәстүрлі тағамдары — жүгері ұнынан мамалыга және жұқа нан (мэлай), борщ (чор-бэ), козонак – куличтің бір түрі, ынвыртитэ – қаттамалы қамырдан ішіне қант немесе жидек қосылған ұнтақталған жаңғақ салынып жасалған қалаш, тор-грэтареда пісірілген ет және балық.
Дәстүрлі тағамдары — жүгері ұнынан мамалыга және жұқа нан (мэлай), борщ (чор-бэ), козонак – куличтің бір түрі, ынвыртитэ – қаттамалы қамырдан ішіне қант немесе жидек қосылған ұнтақталған жаңғақ салынып жасалған қалаш, тор-грэтареда пісірілген ет және балық.


Рождествоға, Жаңа жылға және үйлену тойына өрілген қалаш (колак) пісіреді. Орамжапырақ немесе жүзім жапырақтарында голубцы дайындайды. Қуырдақ (токанэ), дроб – марқаның ішек-қарнынан дайындалатын тағам. Қолдан жасалатын жүзім шараптары және арақ – цуйка кең таралған. Румындардың халық ауыз әдебиеті эпикалық жырларға, ертегілерге, мақал-мәтлдерге, лирикалық әндер – дойналарға өте бай; 2 мыңға жуық билері (қол ұстасып билейтін, жұптық, шеңберлік, қатарлы) бар. Анағұрлым кең тараған музыкалық аспаптары: бучум – ұзын бақташылық керней, най - әр түрлі көлемді бірнеше сырнайдың біріктірілген жүйесі.
Рождествоға, Жаңа жылға және үйлену тойына өрілген қалаш (колак) пісіреді. Орамжапырақ немесе жүзім жапырақтарында голубцы дайындайды. Қуырдақ (токанэ), дроб – марқаның ішек-қарнынан дайындалатын тағам. Қолдан жасалатын жүзім шараптары және арақ – цуйка кең таралған. Румындардың халық ауыз әдебиеті эпикалық жырларға, ертегілерге, мақал-мәтлдерге, лирикалық әндер – дойналарға өте бай; 2 мыңға жуық билері (қол ұстасып билейтін, жұптық, шеңберлік, қатарлы) бар. Анағұрлым кең тараған музыкалық аспаптары: бучум – ұзын бақташылық керней, най - әр түрлі көлемді бірнеше сырнайдың біріктірілген жүйесі.


⚫
[[Санат:Румындар]]
== Дереккөздер ==
== Дереккөздер ==
<references/>
<references/>
{{stub}}
{{stub}}
{{wikify}}
{{wikify}}

⚫
[[Санат:Румындар]]
[[Санат:Роман халықтары]]
[[Санат:Роман халықтары]]
[[Санат:Мажарстан халықтары]]
[[Санат:Мажарстан халықтары]]
126-жол: 127-жол:
[[ar:رومانيون]]
[[ar:رومانيون]]
[[av:Румынал]]
[[av:Румынал]]
[[az:Rumınlar]]
[[be:Румыны]]
[[be:Румыны]]
[[be-x-old:Румыны]]
[[be-x-old:Румыны]]

02:05, 2012 ж. маусымның 22 кезіндегі нұсқа

Үлгі:Infobox Ethnic group

Румындар (өз атауы — ромынь; өздерінше атауы, латын тіліндегі романус – «римдік») — ұлт, Румынияның байырғы және негізгі халқы. Венгрия, Болгария, АҚШ, Канада, т.б. мемлекеттерде тұрады. Жалпы саны 22 млн. адамнан астам (2004), оның ішінде Румынияда 21,5 млн., қалғандары басқа елдерде. Антропологиялық жағынан үлкен еуропалық нәсілдегі үнді-жерортатеңіздік тобының понтий түріне жатады; таулы аймақтарда балкан-кавказ нәсілінің динар түрі басымдау. Роман тобының шығыс тармақшасындағы румын тілінде сөйлейді. Бірнеше говорлары (мунтян, банат, кришан, т.б.) бар. Көпшілігі христиан дінінің православие тармағын ұстанады.

Румын тілі

Румын тілі тілдердің үндіеуропалық семьясы роман тобының балқан-роман топшасына жасады. Мынадай диалектілер ерекшеленеді: банаттық, кришандық, мунтяндық, молдавиялық (Молдова тарихи өлкесінің диалектісі), марамурештік Лексикада оңтүстік славяндықтардың әсері күшті. Румын тілі балқандық тілдік одаққа кіреді. Алғашқы ескерткіштері (хаттар, іскерлік қағазадар, діни мәтіндердің аудармалары) 17 ғасырдағы басына жатады (тарихи жылнамалар). Көркем әдебиет 18 ғасырдың аяғынан бастап пайда бола бастайды. Алғашында кириллицалық алфавит қолданылып, 1860 жылы латын алфавитіне ауысытырылды.

Діни сенімдері

Діни сенімдері — православиеліктер, протестанттар мен католиктер де бар. Румындар үлкен европеоидтық нәсілдің үнді-жерортатеңізі нәсілінің понтийлік типіне жатады; таулы аудандарында үлкен европеоидтық нәсілдің балқандық-кавказдық нәсілінің динарлық антропологиялық типтері бар. Румын этносының негізінде геттер мен дактардың фракийлік тайпалары жатыр. Румындардың ата-бабаларының қалыптасуының маңызды кезеңі олардың жерлерінде Мезия (б.д.д. 1 ғ. – б.д. 5 ғ.) және Дакия (б.д. 2-3 ғғ.) провинциялары құрылған Рим империясы кезеңіндегі гет-дактардың романдануы болды. 6 ғасырға қарай материалдық және рухани мәдениетіне әсер еткен славяндармен байланысқа түскен дак-романдық этностық қоғам құрылды. Төменгі Дунайдың сол жағалауындағы славяндардың көп бөлігі роман тілді халықпен сіңісіп кетті. Б.д. 1-ші және 2-ші мыңжылдықтары шегінде шығыс романдық волохтық этностық қоғамы құрылды.

Дәстүрлі шаруашылығы

Дәстүрлі шаруашылығы – жер жырту, жүзім шаруашылығы, бау-бақша шаруашылығы, 19 ғ. басына дейін жетекші шаруашылық мал шаруашылығы (ірі-қара және ұсақ мал) болды. Көркемдік қолөнер – тігін ісі, кілем тоқу, кестелеу, қыш, тас және ағаш ою, тері өңдеу жақсы дамыған.

Дәстүрлі киімдері

Әйелдер киімі

Әйелдер киімі — туника тәрізді пішілген ақ кенеп жейде (кэмашэ) немесе қысқа көкірекше (ие), белдікті киім – түрлі-түсті жүн белдемше (катринцэ) немесе жанында қиығы бар бүрмелі белдемше (вылник); бай өрнектелген жіңішке тігілген белбеу және алдынан және артынан киілетін 2 алжапқыш (фотэ); жеңсіз көкірекше – шұғадан (илик) немесе аң терісінен (кожок) тігілген; бастарына – жібектен жамылғы (марамэ), орамал немесе чепец (чяпсэ) киеді.

Ерлер костюмы

Ерлер костюмы – туника тәрзідес немесе инішті кенеп жейде; ақ кенеп немесе жүн шалбар, былғары немесе жүн жуан белбеу және жеңсіз. Бас киімдері – елтірі бөрік, киіз, фетр немесе сабан қалпақ. Аяқ киімдері – шылғи постол. Қыста еркектер мен әйелдер шұға свиталар немесе қой терісінен жасалған тондар киеді.

Дәстүрлі тағамдары

Дәстүрлі тағамдары — жүгері ұнынан мамалыга және жұқа нан (мэлай), борщ (чор-бэ), козонак – куличтің бір түрі, ынвыртитэ – қаттамалы қамырдан ішіне қант немесе жидек қосылған ұнтақталған жаңғақ салынып жасалған қалаш, тор-грэтареда пісірілген ет және балық.

Рождествоға, Жаңа жылға және үйлену тойына өрілген қалаш (колак) пісіреді. Орамжапырақ немесе жүзім жапырақтарында голубцы дайындайды. Қуырдақ (токанэ), дроб – марқаның ішек-қарнынан дайындалатын тағам. Қолдан жасалатын жүзім шараптары және арақ – цуйка кең таралған. Румындардың халық ауыз әдебиеті эпикалық жырларға, ертегілерге, мақал-мәтлдерге, лирикалық әндер – дойналарға өте бай; 2 мыңға жуық билері (қол ұстасып билейтін, жұптық, шеңберлік, қатарлы) бар. Анағұрлым кең тараған музыкалық аспаптары: бучум – ұзын бақташылық керней, най - әр түрлі көлемді бірнеше сырнайдың біріктірілген жүйесі.

Дереккөздер


Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Румындар&oldid=945931» бетінен алынған