Автомобиль нөмірлері
_European_Union_license_plate_-_Number_KA_PA_777.jpg){kind=small}
Автомобиль нөмiрі — автокөлiк құралын мемлекеттік тіркеуге алғанда берілетін - нөмір белгісі. Ол әдетте көліктің алдыңғы және артқы жағында металл немесе пластмассадан жасалған жарық қайтаратын тақтайшада бейнеленеді. Сондай-ақ қағаз түрінде көліктің алдыңғы және артқы терезелеріне де қондырылуы мүмкін (көбіне транзитті нөмірлер).
Көбінесе, автомобиль нөмірі көліктің белгілі бір елдің қайсыбір әкімшілік бірлігінде (облыс, қала, аудан) тіркелгенін айшықтап тұрады.
Көптеген мемлекеттерде нөмірлерді орталық тіркеу мекемесі, ал Канада, Аустралия, Германия, Пәкістан және АҚШ-та нөмірлерді жергілікті билік мекемесі үлестіреді.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нөмір белгілері автомобильдерден бұрынырақ пайда болды. 1893 жылы 14 тамызда Франция Париж полициясының жарлығы бойынша нөмір белгілерін таныстырған алғашқы ел болды[1], оның артынан 1896 жылы Германия да солай істеді[2]. 1898 жылы Нидерланд "жүргізу рұқсаты" деп аталған ұлттық тіркеудегі нөмір белгілерін таныстырған алғашқы ел болды. Бастапқыда бұл нөмірлер жай ғана 1-ден бастап ретпен берілген сандар болды, бірақ кейін 1906 жылы өзгертілді.
Әр штаты өз нөмірлерін басып шығаратын АҚШ-та, Нью-Йорк штаты алғашында 1901 жылы көлігінің арт жағында көлік иесінің аты-жөнінің бірінші әріптері (инициалы) көрінетіндей болуын талап еткеннен кейін, 1903 жылдан бастап автомобиль нөмірлерін (ақ фондағы қара түсті сандар) талап ете бастады[3]. Бастапқыда көптеген құзіретті орындарда нөмір белгілері үкімет тарапынан шығарылмаған болатын, сол себепті моторлы көлік иелері өздері жасап шығарулары керек болды. 1903 жылы Массачусетс нөмір белгілерін шығарған алғашқы штат болды.
Құрама Патшалықта нөмір белгілері алғаш рет 1904 жылдың 1 қаңтарынан бастап автомобиль акты (Motor Car Act) бойынша талап етіле бастады[4].
Қазақстанның автомобиль нөмірлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан автомобиль нөмірлерінің кестесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1993 жылғы жүйе[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Аймақ коды | Аймақ |
|---|---|
| A | Алматы |
| B | Алматы облысы |
| C | Ақмола облысы |
| D | Ақтөбе облысы |
| E | Атырау облысы |
| F | Шығыс Қазақстан облысы |
| H | Жамбыл облысы |
| K | Қарағанды облысы (бұрынғы Жезқазған облысы қазіргі кезде берілмейді) |
| L | Батыс Қазақстан облысы |
| M | Қарағанды облысы |
| N | Қызылорда облысы |
| O | Ақмола облысы, Солтүстік Қазақстан облысы (бұрынғы Көкшетау облысы, қазіргі кезде берілмейді) |
| P | Қостанай облысы |
| R | Маңғыстау облысы |
| S | Павлодар облысы |
| T | Солтүстік Қазақстан облысы |
| U | Шығыс Қазақстан облысы (бұрынғы Семей облысы, қазіргі кезде берілмейді) |
| V | Алматы облысы (бұрынғы Талдықорған облысы, қазіргі кезде берілмейді) |
| W | Ақмола облысы, Қостанай облысы (бұрынғы Торғай облысы, қазіргі кезде берілмейді) |
| X | Түркістан облысы |
| Z | Астана |
2012 жылғы жүйе[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Аймақ коды | Аймақ |
|---|---|
| 01 | Астана |
| 02 | Алматы |
| 03 | Ақмола облысы |
| 04 | Ақтөбе облысы |
| 05 | Алматы облысы |
| 06 | Атырау облысы |
| 07 | Батыс Қазақстан облысы |
| 08 | Жамбыл облысы |
| 09 | Қарағанды облысы |
| 10 | Қостанай облысы |
| 11 | Қызылорда облысы |
| 12 | Маңғыстау облысы |
| 13 | Түркістан облысы |
| 14 | Павлодар облысы |
| 15 | Солтүстік Қазақстан облысы |
| 16 | Шығыс Қазақстан облысы |
| 17 | Шымкент |
| 18 | Абай облысы |
| 19 | Жетісу облысы |
| 20 | Ұлытау облысы |
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Platesmania.com - Көлік құралдары мен нөмір белгілерінің суреттері
- Нөмір белгілері форумы (орыс.)
- Нөмір белгілері форумы - Қазақстан (орыс.)
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Robertson Patrick The book of firsts — C. N. Potter : distributed by Crown Publishers, 1974. — P. 51.
- ↑ De Autogids.nl (нид.)
- ↑ Laws of New York Chap 531, §169a, Apr 25, 1901; Chap. 625, §169a, мамыр 15, 1903
- ↑ The Early Motor Bus: Charles E Lee, London Transport Executive 1974 page 2