Ассамдықтар

Ассамдықтар অসমীয়া
Ең көп таралған аймақтар
Үндістан	14,77 млн
Бутан	190 000
Тілдері
ассам тілі
Діні
индуизм

Ассамдықтар (ассамитэ, ахомийа) — Үндістандағы Ассам штатында тұратын халық. Саны — 16,2 млн. адам (2000). Бутанда (190 мың адам) және басқа елдерде де тұрады.

Таралуы

Ассам, неке қию.

Жаңадан үйленген жұп

1971 жылғы статистикаға сәйкес, Ассамдықтардың 99,6% Ассам және Мизорам штаттарында тұрады. Қалған 0,4%-дың 34,19%-ы Аруначал-Прадеш штатында, 32,21%-ы – Мегхалаяда (негізінен Гаро, Хаси, Джайнтия – Тура, Нонгпох, Шилонг, Мавлай, Черра Пунджи таулы аудандары), 14,92%-ы – Нагаланд, 3,88% - Батыс Бенгалия (Калькутта, Дарджилинг, Куч-Бехар), 2,19% - Уттар-Прадеш, 1,71% - Делиде. Бутанда 190 мың ассамдықтар тұрады.

Тілі

Еуропа нәсілінің Жерорта теңізі нәсіліне жатады. Үндіеуропа тілдерінің үндіарий тобына кіретін ассам тілінде сөйлейді, жазуы — көне үнді жазуының ассамдық нұсқасы. 1971 жылғы мәліметтер бойынша ассамдардың 13,19%-ы қос тілді (64,64%-ы ерлер, 35,36%-ы әйелдер), ассам тілінен басқа бенгал (45,01%), ағылшын (30,58%), хинди (18,07%) тілдерінде сөйлейді. Сонымен қатар бодо, нага, непал, микир, мунда, мири және ория тілдерін меңгерген.

Діні

Ассамдықтар діні бойынша индуистар. Будда дінін ұстанады. Индуистар (85%), ханафи мәзһабындағы мұсылман-сүнниттер (10%), католиктер. Ассамдықтардың ішінде индуистар, мұсылмандар (негізінен суннит, сайед және шейкх категориялары), христиандар мен сикхтер бар. Индуистар негізінен шиваиттер, шакти культі кең таралған, вишнуиттер бар. Дурга, Кали, Шива, Вишвакарман, Чанди құдайлары ерекше құрметке ие.

Тарихы

Ассам этникалық аумағының батыс бөлігінде б.з.б. 1-мыңжылдықтан бері белгілі халық. Жергілікті халық үнді-арий тілдерінде сөйлейтін радха және камарупа халықтарынан тұрды. Б.з. д. 1-ші мыңжылдықтың ортасында Камарупа мемлекеті болды, 13 ғасырда Бирмадан шыққан моңғол текті ахомолардың жаулап алуы негізінде Ахома мемлекетін құрды. Ахомдар жергілікті халықтың тілін, дінін (индуизм) және жоғары мәдениетін қабылдады және олармен ассимиляцияланды, бірақ қалыптасқан Ассам аты қала берді.

Кәсібі

Ассамдықтардың негізгі кәсібі – егіншілік (негізінен күріш, сонымен қатар тары, жүгері, бұршақ дақылдары, жержаңғақ, күнжіт, банан, манго ағаштары, техникалық дақылдардан алынған джут, таулардың төменгі беткейлерінде мақта және темекі). Плантацияларда өсірілген ассам шайы әлемге әйгілі (негізінен басқа штаттардың адамдары жұмыс істейді). Негізінен жұмыс істейтін ірі қара (буйвол, өгіз) өсіреді. Жібектің тұт емес арнайы сорттарын шығару дамыды.

Ассамдықтар негізінен ауылдарда тұрады. Шаруа қожалығына 3-4 ғимарат (тұрғын үй, мал қорасы, қойма, жеке асханасы) кіреді. Үйді өзен жағаларына, тіректердің үстіне топырақ төсеп, бамбуктен салады, қабырғалары сазбен сыланған, едені топырақ, шатыры шөп.

Өмір салты

Ассамдық сатушылар

Jeevan Kite фестиваліндегі ассамдық актерлер мен актрисалар

Касталық бөлу салыстырмалы түрде біршама қатаң. Бірнеше каста топтары бар - брахмандар (махапурушия, дамодария, харидабия топтары), каяста, барой, гоп, мали, намасудра, танти. Жалпы кландық экзогамиямен (235 ру бар - готра: Алмаян, Альмус, Агасти, Агнибайши, Андас, Анадиса, Адха, Абай, Анусан, Астик, Упанаш, Удин және т.б.) және касталық эндогамия кезінде кастааралық неке жағдайлары кездеседі. Ажырасқандар үшін де, брахмандарды қоспағанда - жесірлер үшін де екінші неке қиюға болады. Су көздері, мектептер, мемлекеттік мекемелер әртүрлі каста топтарына ортақ. Үлкен ұл негізгі мұрагер болғанымен, барлық ұлдар бірдей мүлікті мұраға алады. Норма - моногамдық патрилинейлік отбасы. Ортақ үй шаруашылығы бар көп балалы отбасылар сақталған. Әйелдер мен ерлер барлық қоғамдық-діни шараларға қатысады, дегенмен жалпы әйелдердің әлеуметтік жағдайы біршама төмен.

Өмірлік циклдің салттары Үндістанға тән, индустар қыздардың жетілу салттары - сантибия, ганева және тулонибия - және ұлдарда - мандана, упанаяна. Ассамдықтардың ең маңызды үйлену салттары - теларбхара, синдур, адибаса; еске алу рәсімдері - тилони (марқұмды өртегеннен кейінгі үшінші күн), даха (оныншы), шрадха (он бірінші). Ассамдықтардың жиі кездесетін фамилиялары: Бхатла, Госвами, Боруа, Гогой, Хазарика, Моханта, Мишра.

Орта ғасырларда кәсіби әдебиет пайда болды. Ән және би фольклоры дамыған. Классикалық түрдегі би және театрландырылған қойылымдар, музыкалық-поэтикалық формалар мен жанрлар кең таралған (баргит, аңыз бойынша VII ғасыр философы Шаңқара жасаған). Музыкалық аспаптары үнді аспаптарының барлық негізгі топтарымен ұсынылған: Барабандардан (дхол, на­га­ра, мри­дан­га, кхол, да­ба т.б.), соқпалы музыкалық аспаптардан (та­ка – бам­бу­к сыңғырлағы; тал, ман­ди­ра – ме­тал­л тарелкалары), ішектілерден (шертпелі то­ка­р, ысқылы бин, са­рин­да), үрмелі аспаптардан варган.

Әйелдер ұзын белдемше мен түрлі — түсті жемпір киіп, үстіне орамал, ер адамдар - дхоти немесе шалбар мен көйлек киеді. Ыстықта олар жарылған бамбук жолақтарынан тоқылған кең жиекті қалпақ киеді.

Ассамдықтардың негізгі тағамы - дәмдеуіштер қосылған күріш, көкөністер және балық қосылған күріш.