Астеризм

Астеризм кабошондағы сапфир

Астеризм-сфералық немесе басқа дөңес қисық сызықты беттің көмегімен (кабошон), кристаллдың жарығымен пайда болатын жұлдызшалы фигура, кейбiр минералдардың кристаллдарындағы оптикалық эффекті.

Астеризм корундтар, (альмандин, демантоид) анар, (төрт сәуле жұлдызы) диопсид, берилл, кейбiр кварцтар, шпинелде айқындалады. Астеризмді шарттайтын негізгі себеп, ине сияқты қосындылардың кристаллында бар, бағдарлалған параллель бас кристаллографиялық өстер болып табылады. Мұндай қосындылардың жуандығы көрнектi жарықтың толқын ұзындығына жақын, және олар бiрнеше жүйелердi құрастырады, әрбір қосылғандарда параллель бағытталған, әртүрлi жүйелер қосындылардың арасындағы бұрыштар кристаллографиялық өстердiң арасындағы бұрыштарға сәйкес келедi.

Кристаллдың жарығымен бұндай қосындылардың торларындағы жарығы бір нүктелерінде "жұлдыз" байқалады. Жұлдыздың сәулелерiнiң саны кристаллды симметрияға байланысты болады. (Шпинделдер) Текше сингониясының кристаллдары екі өзара перпендикуляр жүйлері екі жолақтарды құрастырады, яғни төрт сәулелі жұлдызды, (берилл )корундтар қасында тригональ гексагоналды немесе гексагоналды сингонияның кристаллдарында, - үш жүйелердің қосындылары үш жолақтарды құрастырады, демек алты сәулелі жұлдыз.

(Лағыл, сапфир) корундатрдағы рутилдың ине сияқты микрокристаллдарын мұндай қосындылар ретiнде жиiрек алға шығады (әдетте бұл нәзiк қуысты өзекшелердi лағылдардағы жүйе). Жасаушы үш жүйе, әрбіреуіндегі микрокристаллдары тек қана өзара параллель емес, олар негізгі жазықтықта параллель бағытталған. Кейбір жағдайда он екі сәулелік астериз де кездеседі: бұл жағдайда корундты кристаллда екі супержүйелі қосындылар кездеседі: олардың әрқайсысының қосындыларын үш нормалды жүйелер құрастырады, алты сәулелі корундты астеризмдай, және бұл супержүйелер бір-бірінен 30° бұрышқа бұрылған. Екі супержүйенің барлық қосындылары біреуімен параллель, негізгі жазықтықтар. Бұл екi супержүйелер нәтижеде ортақ орталығы бар екi алты сәуле жұлдыздарын құрастырады. 1949 жылда келесi жылулық өңдеуi бар титанның диоксидiнiң қосымшасы бар шихтасынан алғашқы жұлдызша сияқты корундтары, кристаллдағы рутилдың шамданған рекристаллизациясымен синтез жасаған.

Дереккөздер

• Г. Смит. Драгоценные камни — М.: Мир, 1980. — С. 76.