Қашқаргүл

Қашқаргүл
Aster alpinus
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Asterales Тұқымдасы: Asteraceae Кіші тұқымдасы: Asteroideae Тайпасы: Astereae Кіші тайпасы: Asterinae Тегі: Aster Карл Линней
түрлері
180 түрі белгілі

Қашқаргүл (кейде астра) (лат. Aster) – астралылар тұқымдасына жататын бір және көп жылдық шөптесін өсімдіктер. Олар бау-бақшаларда, гүлзарларда, саябақтарда өсіріледі.

Aster.

Қазақстанда Алтай қашқаргүлі, альпі қашқаргүлі, Америка қашқаргүлі, кермек-жапырақты қашқаргүлі, попов қашқаргүлі, шөл дала қашқаргүлі, бурыл қашқаргүл, таролман қашқаргүлі деген түрлері бар.

Өсімдік туралы

Қашқаргүл – көптеген түрлері бар біржылдық немесе көпжылдық, шөптесін және жартылай бұтақты өсімдік. Халық арасында «қырқүйекгүл» деген атпен танымал. Гүлі кішкентай, түсі әр алуан ақ, күлгін, көк, сиякөк, қызғылт болып келеді. Көгалдандыруда 80-ге жуық түрі қолданылады. Бұл гүлдің биіктігі сұрпына қарай 15 см-ден 1 метрге дейінгі аралықта. Қашқаргүлдің барлық түрі қыркүйек-қазан айларында гүлдейді. Сондықтан да ол күзгі гүлдердің патшайымы болып саналады. Қашқаргүлдің сұрыпты түрлері де бар. Олардың гүлдеу мерзімі мамыр айына сәйкес келеді. Сондай-ақ кейбір біржылдық түрлері елімізде гүлдеп үлгермейді. Себебі, гүлдері өте кеш пайда болатындықтан алғашқы суыққа ұрынып қалады. Бір ерекшелігі, қашқаргүлді бір жерде бірнеше жыл өсіруге болмайды. Себебі, бір жерде бірнеше жыл қатарынан өскен қашқаргүл ауруға шалдығуы мүмкін. Сондықтан көгалдандыруда ауруға төтеп бере алатын сұрыптарын отырғызған жөн. Олардың қатарына Ostrich Plume, Starlight Rose, Milady жатады. Көгалдандыруда қашқаргүлді түріне қарай альпі шоқысына, гүлзарларға және жол жиегіне шарбақ ретінде өсіреді. Ең әдемі түрлеріне ағылшындық және испандық қашқаргүлдер жатады. Қашқаргүл де бақытгүлі сияқты күзде гүл ашатын санаулы гүлдердің бірі болғандықтан, оны мектеп аулаларына еккен тиімді. Күзде жаңа оқу жылы басталғанда қашқаргүлдер құлпырып, мектеп ауласын ерекше көрікке бөлеп тұрары сөзсіз.

Күтімі

Құнарлы топырақты және күн жақсы түсетін жерді ұнатады. Жел өтінен қорғау керек. Гүлі бұтақ басына тегіс болып өсіп шығуы үшін, мамыр айында сабақтың жоғарғы жағын түзулеп қырқып тастайды. Сонда күз кезінде қашқаргүл гүлдегенде сабағы түзу және біркелкі болып гүл жаратын болады.

Көбейтілуі

Біржылдық түрлерінің тұқымын наурыз айында себеді. Көпжылдық сұрыптарын түбін бөлу арқылы көктемде көбейтеді.

Қашқаргүл туралы тақпақ

Қашқаргүл күзде гүл жарып,

Көрік берер бақшаға.

Тұрады жайнап ырғалып,

Қараша таңы атса да.

Дереккөздер

"Гүлстан" республикалық ғылыми-танмыдық, көпшілік журнал, 2010 жыл ISSN 2078-6727

Ең көп кездесетіні — Алтай қашқаргүлі. Оның биіктігі 10-60 см-дей. Тік бұтақты сабағының сыртын түк басқан. Отырмалы жапырағы ұзынша келеді. Гүлі ақшыл көк түсті, ол көп гүлді себет гүл шоғырына топталған. Қашқаргүлдердің жылдық түрлері тұқымынан, ал көп жылдық түрлері өсімді (вегетативті) жолмен көбейеді. Шілде — тамыз айларында гүлдеп, тамыз-қыркүйекте жеміс юереді. Тұқымының ұзындығы 2-3 мм, сырты түкті болады.

Қашқаргүлдің бір ерекшелігі — қара күзге дейін гүлдей береді, суыққа төзімді. Қашқаргүлдердің гүлдері түрлі түсті әсем болғандықтан, олар қолдан көптеп өсіріледі.

Емдік ролы

Ыстықты басып, зэр қайтарады. Іріңді тазалап, ісікті қайтарады.

Дереккөздер

• "Қазақ Энциклопедиясы"