Асы өзені
| Асы өзені | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 65 км |
| Су алабының ауданы |
487 км² |
| Су алабы | Шілік өзені алабы |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Қараш жотасы |
| • Координаттары | 43°16′04″ с. е. 77°53′54″ ш. б. / 43.26778° с. е. 77.89833° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Шілік өзені |
| • Координаттары | 43°29′31″ с. е. 78°23′29″ ш. б. / 43.49194° с. е. 78.39139° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°29′31″ с. е. 78°23′29″ ш. б. / 43.49194° с. е. 78.39139° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қазақстан
|
| Аймақ | Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы |
Асы – Шілік өзені алабындағы өзен.
Географиялық орны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы жерімен ағады.
Бастауы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бастауын Қараш тауының баурайынан алып, Қайрат ауылы тұсында Шілік өзеніне құяды.
Гидрологиясы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ұзындығы 64 км. Су жиналатын алабы 487 км2. Бақай және Жамбас таулары аралығында жағалауы тік шатқалды, жартасты келген. Өзен суын Асысаға, Қайрат ауылдарының шаруашылықтары пайдаланады.[1]
Этимологиясы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Белгілі ғалым Е.Қойшыбаев Аса, Асы топонимдерін асу оронимдік терминінің өзгерген нұсқалары деп табады.[2] Ал профессор Т.Жанұзақ Асы топонимін көне түркі jazi өзбек, яси түркімен, әзірбайжан, язы, язи - бәрі де "дала", "жазық", "кең алқап" мағыналарын беретін сөзінен шығарады.[3] Т.Жанұзақ сілтеме жасалған еңбегінде Ә.Байбатшаның Асы тауы "ассақтар, яғни асы" этнонимімен қалыптасқан деген пікірін де келтіре кетеді. Асы гидронимі Алматы облысының Кеген ауданына тән асы "қыр, биік, үстірт" диалект сөзінен пайда болған деп жорамалдаймыз.[4] Ол диалектіні сөздікке енгізген әйгілі ғалым С.Аманжолов мынадай мысал келтіреді "Жаздыгүні Алатаудың асысында қар жатады".[5] Биік таудағы жайлау да, өзен де "тау үстіндегі, асыдағы" деген мағынада Асы аталған тәрізді.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Атамекен Географиялық энциклопедия. Алматы 2011 ISBN 9965-893-70-5
- ↑ Е.Койчубаев Краткий толковый словарь топонимов Казахстана — Алматы: "Наука", 1974. — 274 б. — 6700 таралым.
- ↑ Т.Жанұзақ Қазақ ономастикасы. Атаулар сыры 3 — Алматы: "Дайк Пресс", 2007. — 524 б. — ISBN 9965-798-40-0.
- ↑ Б.Бияров Жер-су аттарының сөзжасамдық үлгілері:монография — Алматы: "Мемлекеттік тілді дамыту институты", 2012. — Б. 129. — 460 б. — 1000 таралым. — ISBN 978-601-7206-35-2.
- ↑ С.Аманжолов Вопросы диалектологии и история казахского языка. Учебное пособие.2-издание, дополненное — Алматы: "Санат", 1997. — 607 б.