Атажұртпен қоштасу

Атажұртпен қоштасу - түрлі тарихи жағдайлага байланысты елге, жерге деген махаббат, әр замандағы оқиғаларды арқау еткен ғибратқа толы жыр айту рәсімі. Тілді, жерді сүюге тәрбиелейтін өнегелік жақтары бар қоштасуда ел мен жердің салтанатты, берекелі кезеңін суреттейді. Бұл отаршылық басталардағы «зар заман ақындарының» шығармаларында басты тақырыпқа айналған. М.Әуезов атажұртпен қоштасу жырын мағыналық жагынан үшке бөледі: жермен қоштасу, елмен қоштасу, өтіп бара жатқан заманмен қоштасу. Кейде осы үрдісті арыздасу деп те атайды. Онда көшпелі қоғамның моральдық нормалары, ерліктің өресі биік ұстанымдары арқау болады. С.Сейфулин «Қарқаралыдан шыққaн ақын Күдері қожаның баласы Құлет ақын айтиы» деген қоштасу жырында ел-жұртпен, туған жермен коштасу сәтін былай суреттейді:

Әкем күйеу болған жер, 
Шешем бір келін болған жер. 
Ақ бүркеншік салынып, 
Ала берен киген тay. 
Кетейін деп кетпедім, 
Төңірегім толған жау, 
Шулап тұрган бәрің мал. 
Қош, есен бол, туған жер, 
Кіндік кірім, ту5ан жер!

XX ғасырдың құғын-сүргін зобалаңы кезінде шетке қарай аууға мәжбүр болған қазақтар арасында бұл дәстүр жалғастығын тапқан. Атажұртпен қоштасу қоштасар сәтте жердің, қоныстың, ата-баба зиратының бір уыс топырагын, арша, адыраспан, жабайы сарымсақ қатарлы қасиетті саналатын хош иісті өсімдік шөптерді шүберекке түйіп алады. Қоштасу жырында жер мен елдің асыл қасиеттерін сипаттап, оны қастерлеудің шексіз парыз екендігін және осы кір жуып, кіндік қаны тамған қасиетті атажұртпен шарасыздықтан қол үзіп бара жатқандығын айтады, жұрттағы қалып бара жатқан туыстарына, дос-жарандарына береке тілейді.