Ағашаяқ

Ағашаяқ

1. (шын аты — Берікбол Көпенұлы; 1861 жылы т., қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданы Мұқыр ауылы — 1932 жылы, сонда) — әнші-күйші, ақын, өнерпаз. Ағашаяқ әнші-күйші әрі ақындығының үстіне биші, желаяқ жүйрік, шабандоз, алуан түрлі цирк ойындарының шебері, күлдіргі-сайқымазақ болған. Дәстүрлі 8 пернелі домбыраға 2 перне (барлығы 10 перне) 3-шек қосып тарту төркіні осы Ағашаяққа саяды. Домбыраны башаймен тарту, дауыспен әр жастағы адамның, әртүрлі аң-құстың үнін салу Ағашаяқ өнерінің бір қыры саналған. “Аяғым-ай”, “Ахахау-ахау”, “Ой, жиырма бес”, “Жиырма жеті қыз”, “Жетімнің әні”, “ Ұмпа-ұмпа парадай”, “О, дүние, кемпірім-ай”, “Құдыреттің кер тайы-ай” атты күлдіргі әндер шығарған. Әміре Қашаубаев Ағашаяқтың “Ағашаяқ” әнін Париж сахнасында орындаған. Әміреден оны А. Затаевич жазып алып, нотаға түсіріп “Қазақтың 500 ән-күйі” кітабында жариялады (1933 жылы). Ән мәтіні “Қазақтың халық әндері” жинағында (1955 жылы) жарық көрді. Ағашаяқ өз жанынан күй де шығарған. Абайдан көп үлгі алып, ұлы ақынның әндері мен өлеңдерін ел арасына таратқан, оның Көкбай, Уәйіс, Ақылбай сияқты шәкірттерімен жақын дос болған.
2. (шын аты-жөні Назаролла Жүндібайұлы; 1818, бұрынғы Семей губ. Өскемен уезі, Делбегетей болысы, Сапақ а. - 1898, қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданы Саттық қыстағы) - әнші, ақын, өнерпаз. Жастайынан қолына домбыра ұстап, ән айтқан, серілік құрған. 18 жасыңда әнші, ақын, сері, балуан деген атаққа ие болды. Екі бақан таңып аттылы адаммен жарысқа түсуі оны ел ішінде А. атандырды. А. түрлі аң-құстың өуеніне салған, бет-әлпетін құбылтып, неше алуан күлдіргі ойындар көрсеткен. "Беташар", "Билерге", "Баласы Жүндібайдың атым Назар", т.б. мысқыл өлеңдерінде әділетсіз атқамінерлерді шенесе, "Атандым өзім Назар Ағашаяқ", "Жарқылдадым жас күнде", "Кәрілік" секілді өлеңдерінде көңіл-күйін, өмірден көріп-түйгенін тақпақ, нақыл сөздер арқылы білдіреді. Оның "Қара жорға", "Ау, жаным, Жәнікей-ау", "Сары өзен" әндері ел ішіне кең тараған. Ағашаяқ өлеңдері Әдебиет және өнер ин-тының қолжазбалар орталығында сақтаулы.
3. (шын аты Рақымберді) - 19 ғ-да қазіргі Алматы обл-ның Райымбек ауданында өмір сүрген белгілі өнерпаз, әнші. Ол ағаш бақанның көмегімен қатар шөгіп жатқан тоғыз түйенің үстінен секіру, оған қоса неше түрлі би билеу, әсіресе, "Қалды-ау, қалды-ау, қыз қалды-ау" деп айтылатын әні арқылы ел ішінде атағы жайылған. Өнеріне риза болған халық оны Ағашаяқ деп атап кеткен.