АҚШ америкалықтары
Америкалықтар — АҚШ-тың қазіргі халқы. Жалпы саны — 194,2 млн. адам (1992). Соның ішінде АҚШ-та 193 млн., Канадада 350 мың, Мексикада 135 мың адам. Антропологиялары жағынан әрқилы. Еуропадан қоныс аударушылардан, Африкадан апарылған негрлерден құралған. Тілі — ағылшын тілінің америкалық нұсқасы, солт., оңт., батыс диалектілері мен говорлары бар. Жазуы — латын графикасына негізделген. Діні жөнінен протестанттар мен католиктер. 16 ғ-да Еуропа отаршылары Солт. Америкаға жаппай қоныс аудара отырып, тұрғылықты халқы — үндістерді өз мекендерінен ығыстырды, қырып-жойды, олардың орнына апарылған африкалықтар жаңа тіл мен мәдениетті қабылдап, афро-америкалық этно-нәсілдік қауымға айналды. Алғашында Солт. Америкада ағылшын отарларының көп болуы, америкалық этник. қоғамда ағылшын тілі мен мәдениетінің рөлін арттырса, кейін Еуропадан барған басқа халықтардың — немістердің, голландықтардың, француздардың мәдени әсері мол болды. А. ұлт ретінде 1775 — 83 жылдардағы тәуелсіздік соғысынан кейін қалыптаса бастады. 19 ғ-дың басында ел үш экон.-геогр. және мәдени аймаққа: сауда-өнеркәсіптік, фермерлік Солтүстікке, құл иеленушілік Оңтүстікке, қоныс аударушы Батысқа жіктелді. 19 ғ-дың ортасында АҚШ-қа Еуропадан қоныс аударушылар тасқыны үдей түсті. 1846 — 48 ж. Мексика соғысында тартып алынған жерлердегі мексикалықтар (испан-үндіс метистері, испандықтардың ұрпақтары) Америка халқының құрамына енді. 1861 — 65 ж. Америкадағы азамат соғысы А-дың ұлт болып қалыптасуына, мемл-тің нығаюына, құлдардың азат етілуіне жол ашты. 20 ғ-дың 20-жылдарында қоныс аударушыларды нәсілі мен ұлтына қарай шектеп, сұрыптап отыру үшін қатаң көші-қон заңы қабылданды. Этник. тұрақтану мен этностар тоғысы АҚШ-ты көп ұлтты мемл. болудан сақтап, Америка халқын ұлтына, дініне, нәсіліне қарамайтын біртұтас қауымға айналдырды. 1965 ж. АҚШ-та қабылданған жаңа көші-қон заңы нәсілдік шектеуді жойды, оқыған мамандардың келуіне жол ашты, филиппиндіктердің, қытайлардың, корейлердің, т.б. қоныс аударуы күрт өсті. Ана тілдерін ұмытпаған қоныстанушылардың өз тілінде сөйлеуіне шек қойылмады. Туысқандық жүйесі — ағылшындық. Америкалықтар тез қоныс аударғыш, батыс, оңт. штаттарда халықтың тығыздығы жоғары. 4 шілде — Тәуелсіздік күні, қарашаның соңғы бейсенбісі — Қайырымдылық күні, маусымның 2-жексенбісі — Ана күні кеңінен аталып өтіледі. Ұлттық спорт түрлері: бейсбол, баскетбол, бокс, туризм, регби, хоккей кеңінен дамыған. Әдеб: Нитобург Э.Л., Негры США, 18-начало 20 в, М., 1979; Богина Ш.А., Этнокультурные процессы в США (конец 18-начало 19 в.), М., 1986; Страны и народы мира, М., 1996.
Еуропалық ата-бабалары[1] | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Орны | Тегі | Пайызы | Саны | Орны | Тегі | Пайызы | Саны | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
1 | немістер | 15.2% | 42,841,569 | 11 | Swedish | 1.4% | 3,998,310 | |
2 | ирландықтар | 10.8% | 30,524,799 | 12 | Russian | 0.9% | 2,652,214 | |
3 | ағылшындар | 8.7% | 24,509,692 | 13 | Welsh | 0.6% | 1,753,794 | |
4 | италиандықтар | 5.6% | 15,638,348 | 14 | Danish | 0.5% | 1,430,897 | |
5 | француздар | 3.8% | 10,658,000 | 15 | Hungarian | 0.5% | 1,398,702 | |
6 | польшалықтар | 3.2% | 8,977,235 | 16 | Czech | 0.4% | 1,258,452 | |
7 | шотландтар | 1.7% | 4,890,581 | 17 | Portuguese | 0.4% | 1,173,691 | |
8 | голландтар | 1.6% | 4,541,770 | 18 | Greek | 0.4% | 1,153,295 | |
9 | норвегтер | 1.6% | 4,477,725 | 19 | British | 0.4% | 1,085,718 | |
10 | шотланд-ирландиалықтар | 1.5% | 4,319,232 | 20 | Swiss | 0.3% | 911,502 | |
2000 United States Census Bureau *French Americans reported 8,309,908 inclu.French Canadian were 2,349,684 = 10,658,000 |
Benjamin Franklin (English). Henry Ford (Anglo-Irish, Belgian). Rita Hayworth (Spanish, English, Irish). Jacqueline Bouvier (French, English, Irish). Wright Brothers (English, Dutch, German-Swiss).[2] Paul Newman (Hungarian, Polish, Slovak). |
Африкалық ата-бабаларынан[3] | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Орны | Тегі | Пайызы | Саны | Орны | Тегі | Пайызы | Саны | ![]() Oprah Winfrey descendent of the Kpelle of Liberia.[4] ![]() Paul Robeson of Igbo descent. |
1 | Nigerian | 0.0% | 254,794 | Ugandan | 0.0% | 11,674 | ||
2 | Ethiopian | 0.0% | 186,679 | Senegalese | 0.0% | 8,767 | ||
3 | Cape Verdean | 0.0% | 90,828 | Zimbabwean | 0.0% | 6,367 | ||
4 | Ghanaian | 0.0% | 84,777 | Other Subsaharan African | 0.0% | 126,463 | ||
5 | South African | 0.0% | 55,895 | Subsaharan African | 0.5% | 2,866,419 | ||
6 | Liberian | 0.0% | 49,428 | Black Hispanic | 0.4% | 949,195 | ||
7 | Kenyan | 0.0% | 44,467 | Black or African American alone | 12.3% | 38,093,725 | ||
8 | Sudanese | 0.0% | 36,663 | |||||
9 | Sierra Leonean | 0.0% | 13,281 | |||||
2009 American Community Survey Bureau |
Азиялық ата-бабаларынан[5] | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Орны | Тегі | Пайызы | Саны | Орны | Тегі | Пайызы | Саны | ![]() Louisiana Governor Bobby Jindal of Indian descent. ![]() Ellison Onizuka of Japanese descent. ![]() Lucy Liu of Taiwanese descent. |
1 | Қытайлар | 1.0% | 3,204,379 | |||||
2 | Indian | 0.8% | 2,602,676 | |||||
3 | Filipino | 0.8% | 2,475,794 | |||||
4 | Vietnamese | 0.5% | 1,481,513 | |||||
5 | Korean | 0.4% | 1,335,973 | |||||
6 | Жапондар | 0.2% | 766,875 | |||||
7 | Taiwanese | 0.2% | 529,147 | |||||
8 | Pakistani | 0.1% | 210,245 | |||||
9 | Other Asian | 0.6% | 1,907,401 | |||||
10 | Asian American (total) | 4.5% | 13,774,611 | |||||
11 | ||||||||
2009 American Community Survey Bureau |
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ 2000 USA Census Мұрағатталған 20 қаңтардың 2012 жылы.
- ↑ Wright Brothers: Popular Science Jan 1929.
- ↑ 2009 American community Survey: Ancestry Мұрағатталған 12 ақпанның 2020 жылы.
- ↑ Oprah's Roots, An African American Lives Special
- ↑ 2009 American community Survey: Asian American Ancestry Мұрағатталған 11 ақпанның 2020 жылы.