Ақбауыр бұлдырық
Ақбауыр бұлдырық | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Амандық күйі | ||||||||||||||
Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
Pterocles alchata (Linnaeus, 1766) |
Ақбауыр бұлдырық (лат. Pterocles alchata) – бұлдырықтәрізділер отрядының бұлдырықтар тұқымдасына жататын құс.[1][2]
Қанатының ұзындығы 19 – 21 см, салмағы 225 – 290 г. Денесінің үстінде сары түсті сұр теңбілдері бар. Қара жолақпен көмкерілген жемсауы мен төсі қызғылт күрең түсті. Басқа бұлдырықтардан бауырының ақ болуымен ерекшеленеді. Ұшқанда көмекейден дыбыс шығарады. Құмды жерлер мен оған іргелес жатқан тақырларды ұялайды. Ұясын жерге кішкене шұңқыр жасап салады. Мамыр – шілдеде қоразы мен мекиені 2 – 3 жұмыртқаны кезектесіп басады. Балапандарын да ұядан бірлесіп ұшырады. Түрлі өсімдіктердің тұқымдарымен, жемістерімен, жәндіктермен қоректенеді. Тұщы, ащы суды да іше береді. Күніне 2 рет су іздеп 20 – 30 км жерге ұшып барады. Ақбауыр бұлдырық – жыл құсы. Тамыз айынан бастап үлкен топ құрайды. Қыркүйек – қарашада жылы жаққа ұшып кетеді. Көктемде қайта оралады. Ақбауыр бұлдырықтың тіршілігі толық зерттелмеген.
Таралған аймағы тарылып және саны кеміп бара жатқан тұр. Соңғы жылдары таралу аймағы тарылып, саны едәуір кеміді: 60-шы жылдары ондаған, тіпті жүздеген мың құстардың жиынтығы байқалса, ал қазір бірнеше жүздеген құстар тобы өте сирек кездеседі. Негізгі себептер - суат басында қасақылық (браконьерлік), және де ұя басу кезінде құстарды мазалау. Бетпақдала және Қызылқұм қорықтарын құру және суат басынан аулауға тыйым салу қажет. Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Таралуы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жетісу өңірінің және Қазақстанның басқа аймақтарының шөл, шөлейт аудандарын мекендейді.[3] Оңтүстік Францияда,Солтүстік Африкада,Кіші,Орта және Алдынғы Азияда өмір сүреді. .[4]
Дауысы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қарабауыр бұлдырықтан кіші,жіңішке,ұзын құйрықты құс. Дауысында да айырмашылық бар. Оның дауысы шауқарғаға ұқсас “га!..га!” деп қатты айғайлап естіледі. .[5]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақ Энциклопедиясы
- ↑ Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
- ↑ Жетісу. Энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, — 2004. 712 бет. ISBN 9965-17-134-3
- ↑ ҚҰСТАР ЭНЦКЛОПЕДИЯСЫ. - Алматы: “Атамұра” баспасы, 2010.-126бет.
- ↑ ҚҰСТАР ЭНЦКЛОПЕДИЯСЫ. - Алматы: “Атамұра” баспасы, 2010.-126бет.