Ақ мия немесе у таспа шөп

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Ботаникалық сипаттамасы.[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Ақ мия – биіктігі 30 – 40 сантиметрге дейін жететін, көп жылдық шөп тектес өсімдік.
  • Тамыры ұзын, жан – жағына жақсы тарамдалған.
  • Сабағы тік өседі.
  • Бұтақшалары көп.
  • Жапырақтары сұрғылт – көк түсті, үш – үштен топталып өседі.
  • Гүлдері – ірілеу, сары түсті.
  • Сабақтын ұш жағында өседі.
  • Маусым – шілде айларында гүлдейді.
  • Жемісі – тұқым дәнекшесі көп бұршақ. Оның ұзындығы 4 – 5 см шамасында болады. Жемісі тамыз – қыркүйек айларында піседі.

Табиғатта таралуы.[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Республикамыздың шығыс, оңтүстік – шығыс облыстары тауларының тастақты беткейлерінде, қорықтарда, шөл және шөлейт аймақтарда өседі. Дәрілік шикізат ретінде ақ мияның шөбі гүлдеп тұрған кезде орақпен немесе шалғымен орылып алып, кептіріліп, тездеп кептіріледі де, ұнтақталынады. Өсімдіктің улы болуына байланысты оны жинау және кептіру кезінде сақтық шараларын сақтаған жөн , яғни халат, резеңке қолғап, көзілдірік кию қажет.

Химиялық құрамы.[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Өсімдіктің құрамында термопсин, гомотермопсин, пахикарцин, метилцитизин деп аталатын улы алколоидтар, сапониндер, илік заттар, аскорбин қышқылы, шайыр, эфир майлары, ал жемісінің құрамында цитизин деп аталатын улы алколоид болады.

Қолданылуы.[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Мал дәрігерлігі практикасында өсімдіктің шөбі мен жемісі мал ішегіндегі гельминтті құрттарды түсіру үшін пайдаланылады. Тұнба ірі мал үшін 1:100, ал жас төл үшін 1:200 қатынаста дайындалады, яғни 1 грамм кептіріліп, ұнтақталған дәрілік зат қайнаған 1 литр суға, ал 1:200 қатынаста дайындалғанда 0,5 грамы 1 литр суға салынып тұндырылады.

Малға орта есеппен берілетін мөлшері - ірі қара мен жылқыға – 0,5 – 0,8 г, қой мен бұзауға – 0,1 – 0,2 г, 3 – 4 айлық қозыға тұнба 1:200 қатынаста жасалып, 50 – 70 миллиметрден күніне 2 рет, яғни ертеңгісін және кешкісін ішкізіледі. Осындай мөлшерде берілгенде, мал ішегіндегі гельминт құрттары өліп, қимен бірге сыртқа шығады. Сондай – ақ, өкпе мен бауырдағы құрттарды жою үшін де осы тұнба қолданылады.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Шәріпбаев Н. Малдың гельминт құрттарын түсіруге қолданылатын өсімдіктер // Ақ мия немесе у таспа шөп — "Қайнар", 1988. — Б. 220-221. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.