Бабшылдар

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Дін ұстанушылар

Бабшылдар (араб.-әл-бабийа) — Бабтың (Саийд Әли Мұхаммед Ширазидің) діни -саяси ілімін ұстанушылар. Алғашында бұл ілім діни реформалар жасау сипатында шейхшылдар ортасында пайда болғанымен, бірте-бірте 1848 – 52 жылы Иранда болған халық қозғалысының қозғаушы күшіне айналды. Филос. тұрғыдан Бабшылдар ілімі шииттердің Мәһди идеясына негізделіп, кейбір қағидалары исмаилшылардан, нусайршылардан және друздардан алынды. Бабтың ілімі бойынша, адамзат қоғамы әр дәуірде өзгеріске түсіп, оларға Алла өз пайғамбарларын жібереді, өз тәртіптері мен заңдарын енгізеді. Олар Алланың аяндары арқылы берілмек.

Мәңгілік қағидалар болмайды, олар әлеумемтік қарым-қатынастардың өзгеруімен бірге өзгеруі тиіс. Бабшылдар Құран мен шариғат қағидаларына өзгерістер енгізуді талап етті. Заман алмасуы нәтижесінде, Алла жаңа пайғамбар жіберіп отыр, сол арқылы жер бетінде әділдік орнатылуы қажет. Парсы елінде (Иранда) жаңа патшалық орнайды, адамдардың бәрі тең құқылы болады, кейін бұл бүкіл әлемге таралады деп насихаттады. Бабшылдар жеке адамдар құқыларын қорғап, кедейлерден алым-салық алмауды, барлық байлықтың халыққа теңдей бөлінуін, ірі жер иеленушілердің жеке меншігін жоюды талап етті. Сол кездегі тұрмыс-тіршілік қағидаларына қарсы болғандықтан, билік басындағылар Бабшылдар ілімін таратпауға тырысты, олардың көсемдерін қудалап, түрмеге қамады.

Алғашқыда Бабшылдар туы астына қыстақ тұрғындары, қолөнершілер, ұсақ саудагерлер көп жиналды, көтеріліс қазіргі Иранның солтүстігінде ғана болды. Бірінші көтеріліс 1848 жылы қыркүйекте Мазендеранда басталды. Оған борфоруштық молда Мұхаммед Әли мен Хусейн Бошру басшылық етті. Көтеріліс 1849 жылы мамырда басылды. Екінші көтеріліс 1850 жылы маусым — желтоқсанда Зенджанда болды. Оған әйелдер белсене қатысты. Көтеріліс басып-жаншылды. 1850 жылы маусымда Нейризде басталған үшінші көтеріліс бірнеше күннің ішінде басылды. Мұнан кейін Бабшылдар қозғалысы бұқаралық сипатын жойды, сонан соң олар террорлық жолға түсті. 1852 жылы тамыздан кейін Бабшылдар жаппай қырғынға ұшыратылды.[1][2]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Галиб М., тарих әд-дауа әл-исмаилийа, Бейрут, 1965; История Ирана, М., 1977.
  2. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том