Балықшылық құралдары

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Балықшылық құралдары - балық аулауға қажетті құрал-жабдықтар.

  • Қабадан — аудың бір түрі, ағаш шыбықтан жасалған бірнеше шеңбердің сыртын тормен қаптап, түбі бітеу, ауыз жағы ашық етіп үлкен ыдыс кейпінде жасалады.
  • Сылауышқайықтың қапталына іліп, шеті суға малынып тұратын жадырасынан істелген қол жуғыш.
  • Абақ - аудың ортасында болатын, кірген балық шыға алмайтын үлкен қанар.
  • Ау - балық ұстау үшін тоқылған тор. Оның қабадан, мардан, жылым, шонтай, қаза сияқты түрлері бар.

Ауды әртүрлі жіптерден тоқиды. Ағаштан да балық аулайтын ау тоқып алатын болған. Талдан, шіліктен тоқып алған шағын ауларды қазақтар шөміш ау деп атап келген. Шөміш аумен таяз, арнасы қысыңқы сулардан балық аулайды. Балыққа арналған аудың мөлшері әртүрлі, яғни 1-2 құлаштан 8-10 құлашқа дейін барады. Үлкен аудың су беті жағындагы жиегіне торды суға батырмас үшін жүзбелер жасап, астыңғы жиегіне ауыр тас, қорғасындар байлайды. Тордың екі шетіне ұзын сырықты тірей, сырықтың бас жағын шалқайта зырғытып жүргізеді. Аудың тор көздері аулайтын балықтың айқұлағынан ілінетіндей, балықтың басы өтпейтіндей болады. Құрма ау - теңіз ауы; ұзындығы төрт-бес шақырымға созылатын теңізге құрылатын ау.

Сере - балық аулайтын шанышқы. Шанышқыларды бір қырлап, кейде екі қырлап, қармақ шығарып, темірден соғып, оны ұзын ағашқа сырыққа бекітіп алады. Сере бір не бірнеше салалы болады. Шыжым таққан серелерді шыжымды сере дейді. Шыжымды серені ірі балықтарға қолданады. Көбінесе ат үстінен лақтырады. Жұтпа қармақ балық жұтатын жем шаншылған қармақ. Балық аулайтын жұтпаны темірден, тебен инеден отқа қыздырып жасытып, қармақ, ілгек шығарып иіп алады да, суға суарып бекітеді. Бұлай жасап алған жұтпаны кейде қармақ деп те атайды. Жұтпаны ұзын жіпке байлап, қармақты суға батырып тұру үшін жұтпадан аздап алып қорғасын тағып, судың тереңіне сай қалтқы тағады. Қалтқыны ағаштан, қабықтан, жеңіл, суға батпайтын заттардан істеп алады. Ол балықтың жұтқанының белгісін береді. Балық жұтатын құралды жұтпа деп атайды. Көбінесе жұтпаға жауынқұрт, қарақұрт, су шаяны, шегіртке, инеліктерді балық жемі ретінде шаншиды.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2