Баоань

保安族
Баоань
Бүкіл халықтың саны
14 000 (2000)
Ең көп таралған аймақтар
Қытай
Тілдері
баоань тілі, қытай тілі
Діні
сүнниттік мұсылмандар,буддизм

Баоань — Қытайдағы моңғол халқы, Қытайдың ресми түрде танылған 56 халқының бірі. Олар негізінен Ганьсу провинциясында (90,6%), 5% - Цинхайда, 3,9% - Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданында тұрады. Халқы 14 мың адам (2000).

Тілі

Тілі - баоань тілі, халық өзінің жазба тілі ретінде қытай тілін пайдаланады. Баоан тілінің ерекшелігі ретінде қазіргі Моңғол Халық Республикасының моңғолдары мен ҚХР солтүстік-батыс моңғолдарының тілінде жоғалған жеке архаикалық белгілерді айтуға болады. Баоанда екі диалекті бар: Дахэцзян (Ганьсу провинциясында) және Түнжен (Цинхай провинциясында). Олармен көрші тұратын моңғолдар да Баоанның түнжен диалектісінде сөйлейді. 1950 жылдардың ортасына дейін баоан тілі өте нашар зерттелді және тіпті моңғол тармағының тілдер тізіміне де кірмеді. Баоан жазуы белгісіз, сондықтан оларда жазба ескерткіштер жоқ, олардың тарихы туралы мәліметтер де өте аз.

Діні

Негізгі діни бағытты ұстанушылар - сүнниттік мұсылмандар, Цинхай баоанының бір бөлігі солтүстік бағыттағы буддизмді ұстанады.

Таралу аймағы

Негізінен Ганьсу провинциясының Цзишишань-баоань-дунсян-салар автономиялық уезінде тұрады, аз бөлігі Ганьсу провинциясының Линься-Хуэй автономиялық округінде және Цинхай провинциясының Сюнхуа уезінде тұрады.

Тарихы

Олар өз атауын географиялық атаудан алды. Мин әулеті кезінде Цинхай өлкесінің Тонгрен ауданында қорғаныс лагері құрылып, Баоань қаласы салынды. Оның тұрғындары мұсылман болғандықтан және жергілікті хуэй ұлтымен кейбір ұқсастықтары болғандықтан, оларды «баоанхуэй» деп атаған. 1950 жылы олардың өтініші бойынша оларға Баоан деген атау берілді. Халықтық аңыздарға, тілдің ерекшеліктеріне және моңғолдарға ұқсас әдет-ғұрыптарға сүйене отырып, баоандықтар Цинхай провинциясының Тунжен аймағына Юань және Мин әулеттері кезінде келген моңғолдар-бұл аймақта тұратын хань, хуэй, ту, тибеттіктер және т. б. ұлттарымен араласып, жаңа ұлт құрды деп айтуға болады. Феодалдық жер иелерінің қысымымен олар Ганьсу провинциясының қазіргі Цзишишан автономиялық округіндегі 3 көрші ауылға көшуге мәжбүр болды, олар қазір жергілікті әдет-ғұрыптар бойынша "баоансанчжуан"деп аталады.

Кәсібі

Негізгі кәсібі егіншілік, мал шаруашылығы. Өсірілетін дақылдардың қатарына Тибет сұлысы (цинкэ), бидай, арпа, бұршақ дақылдары, картоп және т. б. жатады. Қолөнердің негізгі түрі - пышақ жасау өнері баоан халқының арасында өте жоғары деңгейде меңгерген. Екі жүзді ою-өрнекті пышақтар, қанжарлар және күміс бұйымдар кеңінен танымал. Аңыз бойынша, олардың ата-бабалары суық қару жасаумен Шыңғыс хан заманынан бері танымал болған, бірақ қылыштар мен басқа да заттар өткен ғасырларда жасалса, ал пышақ өндірісі бүгінгі күнге дейін өркендеп келеді. Пышақ ересек баоань костюмінің міндетті элементі болып саналады. Олар қымбат қонақтарға сиға беріледі, ал Баоань қыздары оны болашақ күйеуіне силайды.

Өмір салты

Ғасырлар бойы баоандар өз мәдениетін қалыптастырды. Ауызша өнердің байлығы ұлттық тарих, еңбек, махаббат оқиғалары болып табылатын әңгіме, аңыз, жыр, мақал-мәтелдерді қамтиды. Баоан халқы ән айтып, билегенді жақсы көреді. «Хуаэр» - олардың ең танымал және сүйікті әні. Ел игілігі үшін еңбек етуді, Отанға деген сүйіспеншілікті жырлайды. Фестиваль кезінде баоандар әрқашан «Хуаэр» әнін айтады. Баоандықтардың әдет-ғұрыптары мен ислам философиясының әсерінен қалыптасты. Сонымен бірге олар басқа ұлт өкілдерімен қатар тұрып, өз мәдениетінің кейбір элементтерін де қабылдады.

Ерлер ішекті және үрмелі музыкалық аспаптарда ойнағанды ​​ұнатады, әйелдер көркем қағаздан ою өнерімен танымал. Танымал ойындары – күрес және аттан садақ ату.

Әйелдер қою жасыл түсті жейде кигенді ұнатады, немесе жеңдері безендірілген көк немесе қара шалбар киеді. Ерлер ақ жейде, қара жеңсіз күрте, кішкене ақ қалпақ киеді. Тағамның негізін ұн өнімдері, картоп, ет, сүт және тұз қосылған шай құрайды. Бидай, жүгері, бұршақ өнімдері кеңінен пайдаланылады.