Бартангтар
| бартангидж | |
| Бартангтар | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
2 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Бартангтар (өз атауы бартангиж) — Тәжікстанның Таулы Бадахшан автономиялы облысындағы памир халықтарының бірі. Саны 2 мыңға жуық адам.[1] Олар Тәжікстанның оңтүстік-шығысындағы Памир мен Шығыс Гиндукуштың биік таулы аңғарларында (Ванч, Рушан, Шугнан, Рошткал, Ишкашим, Мургаб аудандары ) тұрады.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі бартанг тілі, тәжік, орыс тілдері де кең тараған. 1989 жылғы кеңестік халық санағы бойынша бартанг тілінде шамамен 2 425 адам сөйледі.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенушілер – мұсылман-шииттер (исмаилия). Басқа Памир халықтарының ішінде бартангтар өз тілдерімен, этникалық дәстүрдің кейбір элементтерімен, соның ішінде салт-дәстүрмен ерекшеленеді.[2]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар суармалы егістік (бидай, арпа, бұршақ) және шалғайдағы мал шаруашылығымен (ұсақ және ірі қара мал) айналысады. Тоқымашылық, палас жасау (ерлер), киіз, өрнекті шұлықтар (джурабтар) тоқу, қолдан қыш бұйымдарын жасау (әйелдер) дамыған. Дәстүрлі елді мекендер (кишлак) тау беткейінде орналасқан.
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ұзақ этноұлттық даму барысында, әсіресе әлеуметтік қайта құрулар нәтижесінде бартаңдар Памирдің басқа халықтарымен бір этникалық қауымдастыққа бірігіп, өздерінің туысқан тәжіктерімен жақындаса түседі.[3]
Салттық әндері: үйлену тойы (әйел әндері шаомад, т.б.), жаназа жоқтаулары (фалак) т.б. Вокалдық музыканың ең көп тараған жанры лирикалық әндер, ол жырлаумен ерекшеленеді, негізгі тақырыптары махаббат, әйелдердің лирикалық әндері, бесік жырлары елеулі орын алады. Дафада ойнайтын әйелдер ансамблі (қолмен ойнайтын үлкен дөңгелек домбыра) кең таралған, қонақтарды қарсы алған кезде орындалады. Ең көп таралған дәстүрлі музыка аспап — 6–7 ішекті шертпелі памир рубабы. Басқа дәстүрлі музыка аспаптарына ыспалы гиджак, 6 ішекті шертпелі сетор (танбурдың бір түрі), най флейтасы жатады. Қазіргі уақытта аккордеон кеңінен қолданылады.
Негізгі тағамдары: бидай ботқасы, езбе, кеспе, тұшпара, бұршақ дақылдары (соның ішінде бұршақ ұны), қышқыл қой сүті және ірімшік. Сусындардан олар шай ішеді, сонымен қатар чирчай - тұз, сүт, сары май немесе қой майы мен нан қосылған күшті шай.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Народы и религии мира http://cyclopedia.ru/89/193/2664638.html Мұрағатталған 13 қыркүйектің 2015 жылы.
- ↑ Бартангцы https://megabook.ru/article/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D1%86%D1%8B
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Бартангтар http://www.etnolog.ru/people.php?id=BART
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
| ||||||
