Бейлербей мешіті (Едирне)

Бейлербей мешіті
	Бейлербей мешіті
	түр. Beylerbeyi Mosque
Ел	Түркия
Қала	Едирне
Мекенжайы	Едирне, Михримар Джами к.
Статусы	Мешіт
Сәулет стилі	Осман сәулеті
Құрылысы басталды	1428
Құрылысы аяқталды	1429
Күмбездердің саны	1
Картада орналасуы
	Бейлербей мешіті Ортаққорда

Координаттар: 41°40′58″ с. е. 26°33′18″ ш. б. / 41.68278° с. е. 26.55500° ш. б. / 41.68278; 26.55500 ^(G) ^(O) ^(Я)

Бейлербей мешіті (түр. Beylerbeyi Mosque) — Едирнедегі (Түркия) XV ғасырдың бірінші жартысында салынған ең көне мешіттердің бірі.^[1]

Сипаттамасы

Бейлербей мешіті негізінен монша, медресе және қабірден тұратын шағын қоғамдық кешен. Мұсылман ғибадатханасы Эдирне қаласының орталығы мен Сарайчи ауданы арасында орналасқан. Мешіттің салынған күні мен оның негізін қалаушы қорлардағы жазбалардан анықталады. Бұл ғимаратты 1428 жылы Синанеддин Юсуф паша салған. Алайда бұл мәселеде бірауыздан нақты пікір жоқ. Кейбір деректерде мешіттің құрылысын Абдулла бей жүргізген, ал жөндеу жұмыстарымен Синанеддин Юсуф паша айналысқан дейді. Мешіт құрылысы 1428 жылы ІІ сұлтан Мұрат тұсында аяқталды. Мешіт Үш Шерефели мешіті мен Шахабеддин паша көпірі арасындағы төбелерде орналасқан.

Қалада орын алған табиғи апаттар Бейлербей мешітін уақыт өте басқа көптеген құрылыстармен бірге зақымдады. Сонымен қатар, Балқан соғысы да қиратуды тудырды. 1950 жылы мешіттің өте маңызды бөлігі құлады. 1950 жылдары қабір кешеніндегі күмбездердің қабырғалары жарылып, медресе бөлімі жоғалып, іс жүзінде қирандыға айналған. Түрік ескерткіштері туралы көне деректерге қарағанда, бұл мешіт бесінші дәрежелі құнды ғимарат болып табылады. Осыған қарамастан, ұзақ уақыт бойы оны туристік нысанға айналдыру үшін қажетті шаралар қабылданбады.

1960 жылдары Қорлар басқармасы қажетті жөндеу жұмыстарын жүргізіп, нәтижесінде мешіт қайта ашылды.^[2]

Архитектурасы

Бейлербей мешітінің алдында үлкен бағаналары бар бес аралықты кіреберіс бар. Мешіттің кіреберісінің үстінде жартылай сақталған жазулар қалған. Мешіт Т-тәрізді жоспар бойынша салынған, күмбезді орталық залдың екі жағында қонақ бөлмесі бар. Табхане деп аталатын бұл бөлмелер саяхатшылар саяхат кезінде түней алатын орын болды. Негізгі кіреберіске үш қырлы әдемі безендірілген намазхана орналасқан. Ол саңылаулы жартылай күмбезбен жабылған.

Бейлербей мешітіне қарама-қарсы Осман дәуірінен қалған үлкен зират бар. Бейлербей мешіті зиратында 1000-ға жуық құлпытас бар, олардың ең көнелері 15 ғасырға жатады, ал олардың көпшілігі 18-19 ғасырлар аралығын қамтиды. Құлпытастар төрт негізгі топқа бөлінеді. Олардың біріншісі Шахидели - гүл өрнектері бар тік тастар бейнеленген. Екінші топ, Пахлели - цилиндрлік құлпытастардың соңында мүсіндік өсімдік мотивтері бар. Үшінші топ - Едирнекари Едирнеге ғана тән және екі үлкен жолақ жазуы бар, қызғалдақ өрнектері бар. Төртінші топта - қабірдің үстінде көтерілген екі кішкене мәрмәр бағандары бар символдық саркофагтар бар. Жақында зират қалпына келтірілді.^[3]^[4]