Бемба
| бавемба, вавемба, муемба, авемба | |
| Бемба | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
3,3 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Замбия |
2,8 млн. |
 Конго Демократиялық Республикасы |
300 000 |
 Малави |
167 000 |
 Танзания |
45 000 |
 Зимбабве |
23 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
жергілікті дәстүрлі нанымдар | |
Бемба (бавемба, вавемба, муемба, авемба) — Замбияның солтүстігінде және Конго Демократиялық Республикасының шекаралас аймақтарында тұратын халық.[1] Жалпы саны 3,3 миллион адам. (2001). Конго Демократиялық Республикасы (300 мың адам), Танзанияда (45 мың адам), Малавиде (167 мың адам) және Зимбабведе (23 мың адам) тұрады.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі чибемба тілі, банту тілдер отбасының орталық тобына жатады.[3] Ең маңызды диалектілері: бомба, лембуэ, ломота, нгома, неси. Жазуы латын әліпбиіне негізделген.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бембалардың көпшілігі жергілікті дәстүрлі нанымдарды сақтайды, кейбіреулері христиандар.[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазіргі Замбияда «Бемба» сөзінің бірнеше мағынасы бар. Ол қай жерде тұратынына қарамастан, мысалы, қалалық жерлерде немесе бастапқы ауылдық Бемба аймағында тұратынына қарамастан, Бембадан шыққан адамдарды көрсете алады. Екінші жағынан, ол "он сегіз түрлі этникалық топтарды" қамтитын, олар Бембамен бірге матрилинальды - матрифокальды фермерлердің тығыз байланысты этнолингвистикалық кластерін құрайды.
Бембаның тарихнамасы 1484-1485 жылдардағы португал экспедициясы бастаған 15 ғасырдан басталады. Диего Кэманың (Диого Као деп те аталады) қолбасшылығымен, содан кейін еуропалықтар алдымен Конго өзенінің сағасымен байланыс жасап, Конго патшалығымен өзара әрекеттесті. Ол кезде Конгоның билеуші монархы Нзинга Нкуву болды. Мвене Конго VII Нзинга а Нкуу 1491 жылы португал королінің есімі Джоао I (Джон I) ретінде шоқыну рәсімінен өтті. Мвене Конго Нзинга 1506 жылы қайтыс болып, оның ұлы Мвэмба Нзинга (Нзинганың ұлы Мвемба) мұрагері болды.
Қазіргі Читимокулу, Читимукулу Каньянта-манга II, Читимукулу тағында 38-ші болып табылады. Ол таққа 2013 жылы тамызда келіп, 2015 жылы 31 шілдеде тәж киді.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібі – егіншілік (тары, құмай, маниок), дегенмен, көптеген Бемба ешкі, қой және басқа да малдарды өсіреді [6]. Бембаның едәуір бөлігі тау-кен кәсіпорындарында жұмыс істейді. Дәстүрлі қолөнерден - ағаш ою, үйлерді түрлі-түсті бояу, темір балқыту, керамика, тоқу, музыкалық аспаптар жасау дамыған.[7]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Типтік елді мекендері – 30-50 домалақ үйшіктерден тұрады.
Дәстүрлі киімдері - талшықтардан жасалған алжапқыштар киіп, әйелдер металл білезіктер, орман жидектерінен немесе дәндерден жасалған моншақтар таққан.
Дәстүрлі тағамының негізі - көкөністер, балық, сиректеу ет дәмдеуіштері қосылған ботқа және тары сырасы.[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая советская энциклопедия https://gufo.me/dict/bse/%D0%91%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B0
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1874486
- ↑ Значения слов бемба https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B1%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B0
- ↑ Андрианов Б.В. Бемба http://www.etnosy.ru/node/1646
- ↑ История народности Bemba в энциклопедии искусства Африки https://afroart.ru/bembe-kongo.html
- ↑ Winston, Robert, ed. (2004). Human: The Definitive Visual Guide. New York: Dorling Kindersley. p. 423. ISBN 0-7566-0520-2.
- ↑ Народы и культурыБ https://travel-journal.ru/ethno/28/438/
- ↑ народы мира / Бемба http://www.etnolog.ru/people.php?id=BEMB
