Бердичев

Бердичев
	Қала
	Бердичев
	укр. Берди́чів
Ту	Логотипі
Әкімшілігі
Ел	Украина
Облыс	Житомир облысы
Аудан	Бердичев ауданы
Тарихы мен географиясы
Координаттары	49°53′31″ с. е. 28°36′00″ ш. б. / 49.89194° с. е. 28.60000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°53′31″ с. е. 28°36′00″ ш. б. / 49.89194° с. е. 28.60000° ш. б. (G) (O) (Я)
Құрылған уақыты	1430
Алғашқы дерек	1545
Жер аумағы	35,33 км²
Орталығының биiктігі	250 м
Климаты	қоңыржай континенттік
Уақыт белдеуі	UTC+2:00
Тұрғындары
Тұрғыны	78 597 адам (2025)
Тығыздығы	2491 адам/км²
Ұлттық құрамы	украиндар – 84,83%,, орыстар – 8,74%,, поляктар - 4,73%, еврейлер - 0,46% (2001 ж. халық санағы)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+380 4143
Пошта индексі	13309
	Бердичев
	Бердичев шекарасы
	Ортаққордағы санаты: Бердичев

Бердичев (укр. Берди́чів) — Украинаның Житомир облысындағы қала. Бердичев ауданының әкімшілік орталығы (2020 жылға дейін облыстық бағыныстағы қала болған).^[1] 2025 жылы Бердичев қаласының тұрғындарының саны 78 597 адамды құрады.^[2]

Қала атауының шығу тегі

Кейбір зерттеушілердің пікірінше, бұл атау славян тіліндегі «бердо» - тік жар және - «бердыш» - (славяндар шайқас балтасын осылай атаған) сөзінен шыққан . Сол себепті қазіргі Бердичевтің елтаңбасында шайқас балта – бердыш пен сауда құдайы Меркурийдің таяғы бейнеленген, бұл қаланың негізгі сауда орталықтарының бірі ретінде өткенін бейнелейді.

Бердичев есімінің шығу тегі Киев Русі тұсында жартылай көшпелі өмір салтына көшкен түркілердің Берендей (берендич) тайпасынан шыққан деген нұсқа да бар және олардың қоныстары шежірелерде айтылған.^[3]

Географиялық орналасуы

Житомирден оңтүстікке қарай 44 км жерде, Тетеревтің өзенінің бір саласы Гнилопят өзенінің жағасында орналасқан. Ленинград-Одесса және Казатин-Шепетовка тас жолдары тоғысқан маңызды темір жол торабы. Бердичевтен Любарға, Хмельникке, Белая Церкваға баратын автомобиль жолдары бар.^[4]

Ең жақын қалалар және оларға дейінгі қашықтық

Бердичев – шағын қала. Ол өз елінде халық саны бойынша 33-ші орында (Украина), облыста 2-ші орында (Житомир облысы). Әлемдегі барлық қалалар арасындағы орны: шамамен 5309 орын.

Ең жақын қалалар және оларға дейінгі қашықтық: Казатин (26 км), Андрушевка (32 км), Чуднов (38 км), Житомир (40 км), Калиновка (49 км), Коростышев (56 км), Хмельник (61 км), Погребище (65 км), Винница (74 км), Барановка (79 км), Радомышль (80 км), Липовец (81 км), Гнивань (91 км), Ильинцы (98 км), Новоград-Волынский (102 км), Жмеринка (102 км), Немиров (104 км), Малин (107 км), Бар (113 км).

Тарихы

Бердичевтің тарихы 1546 жылы, князь Жигимонт өзіне бағынышты Богуш Котльге жерлерді жалға берген кезде басталады, кейінірек елді мекен пайда болған. Көп ұзамай ауыл Шығыс Еуропаны Батыспен байланыстыратын маңызды сауда жолдарының қиылысында қолайлы орналасуына байланысты белсенді дами бастады.

1627 жылы Бердичев аумағында қала тарихында маңызды рөл атқарған католиктік монастырь құрылды.

XVIII ғасыр Бердичевтің айтарлықтай өсу кезеңіне болды. 1765 жылы мұнда жаңа ратуша салынды және қала Магдебург құқығын алды, бұл оның сауда және әкімшілік функцияларын едәуір кеңейтуге мүмкіндік берді. Сонымен бірге Бердичев Польшадағы ең ірі сауда орталықтарының біріне айналды. Қала өзінің жәрмеңкелерімен танымал болды, оған Еуропаның түкпір-түкпірінен көпестер жиналды.

1785 жылы қалада алғашқы синагога салынды, бұл қаланың экономикалық өмірінде шешуші рөл атқарған еврей қауымдастығының айтарлықтай өсуінің дәлелі болды. XIX ғасыр Бердичевке дамудың жаңа кезеңін әкелді.

1793 жылы Польшаның екінші бөлінуінен кейін қала Ресей империясының құрамында болды. Осы уақытта Бердичев банк ісі мен сауданың негізгі орталығына айналды. 1844 жылы мұнда қаладағы алғашқы банк ашылды, бұл одан әрі экономикалық өсуге ықпал етті. XIX ғасырдың ортасында Бердичев Украинаның ең ірі қалаларының бірі болды, оның халқы 70 мыңнан астам адамды құрады.

1861 жылы Бердичев арқылы темір жол өтті, ол көлік қатынасын едәуір жақсартып, сауда мен өнеркәсіптің дамуына жаңа мүмкіндіктер ашты.

1864 жылы қалада бірінші гимназия ашылды, бұл білім беруді дамытудағы маңызды қадам болды. Бердичев одан әрі өсіп, маңызды мәдени және экономикалық орталыққа айналды.

1920 жылдары Бердичев Кеңестік Украинаның құрамына еніп, ұлттандыру мен ұжымдастыру процестері басталды.

1923 жылы 7 наурызда Киев губерниясының құрамында Бердичев ауданы құрылды.

1937 жылдан бері Бердичев аудан орталығы ретінде Житомир облысының құрамында болды.

Ұлы Отан соғысы кезінде қаланы неміс әскерлері басып алып, оның еврей қауымы жаппай қуғын-сүргінге ұшырады. 1944 жылы Бердичевті Қызыл Армия босатып, оны қалпына келтіру басталды.

Соғыстан кейін Бердичев маңызды өнеркәсіп орталығы ретінде дамуын жалғастырды. 1950 жылдары қалада жаңа зауыттар, тұрғын үйлер, мектептер мен ауруханалар белсенді түрде салынды.

1957 жылы қоғамдық-мәдени өмірдің орталығына айналған жаңа мәдениет үйі ашылды. Бердичев облыстың елеулі орталығына айналды.

1990 жылдары экономикалық қиындықтарға қарамастан, қала өзінің тарихымен және мәдениетімен назар аударып, дамуын жалғастырды.^[5]

Өндіріс орындары

Қалада 27 кәсіпорын жұмыс істейді. Өнеркәсіптің салалық құрылымын тамақ және жеңіл өнеркәсіп, дайын киім, қолғап және былғары аяқ киім өндіру, өңдеу және ағаш өңдеу өнеркәсібі, машина жасау және металл өңдеу кәсіпорындары құрайды.

Көрнекі орындары

Қаланың көрікті жерлеріне: Әулие Барбара шіркеуі, Қасиетті Троица шіркеуі, Әулие Николай соборы, қала тарихы мұражайы және Әулие князь Владимир шіркеуі жатады. 1759 жылы Барбара Радзивилл салған Әулие Барбара шіркеуі әйгілі француз жазушысы Оноре де Бальзак пен Эвелина Гансканың үйлену тойының арқасында кеңінен танымал болды. Салтанатты шара 1850 жылы 14 наурызда өтті.

Қалада КСРО кезінде де, Украинаның тәуелсіздігі кезінде де (1990-2000 жылдары) бірқатар ескерткіштер мен мемориалдар орнатылды.

Қала тұрғындарының сүйікті демалыс орны — Шевченко атындағы қалалық саябақ, онда әйгілі украин ақыны қайтыс болғанына 100 жыл толуына орай Кобзар ескерткіші тұрғызылды.^[6]