Бесікке бөлеу

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Бесікке бөлеу - баланы бесікке бөлеу тәсілі. Дәстүрлі ортада қол-аяғы түзу, қалыпты жетілу үшін баланы шыттан тігілген матамен жөргектеп бесікке бөлейді. Бала дүниеге келген соң, кіндігі түспей тұрып, баланың денесін терлетпей салқындатып тұратын шыт матадан тігілген жөргекпен құндақтайды. Арнайы тігілген екі жөргектің бірі бірінші жөргектің үстіне бір жарым қарыстай жоғары төселеді.

Жоғары шығып тұрған екінші жөргекке баланың маңдайын жауып тұратындай етіп басын, қолын құндақтайды, ол баланың мойны қисаймай тік қалыптасуына негіз болып, құлағын, басын суық тиюден сақтайды. Бала есейіңкіреген кезде оның басын қосып құндақтамай, басына, жыл маусымына қарай, баскиім кигізеді. Бір жарым қарыс төмен төселген бірінші жөргек баланың жамбас бөлігін жауып тұрады. Бала қолын шығарып алмау үшін шынтақ тұсынан бесік баумен байланады. Түбекті қойып, шүмегін салған соң, түбектен төмен төселген жөргекпен баланың аяғын түп-түзу етіп қосып құндақтап, жөргектің екі ұшын айқас шығарып, тізесінің үстінен келтіріп, баланың аяғына батуы мүмкін болғандықтан, екі ұшын байламай кері қайтарып шетіне тығып қояды. Жөргектің аяқ ұшына қараған бөлігі кері қайтарылып жабылып, бесік баумен байланады. Кейде баланың екі аяғын қосып құндақтағанда тізелері мен тобықтарының аралары бір-біріне тиіп қызарып кететін жағдайлар болады. Мұндайда төмен төселген жөргекті кері қайтарғанда тізе және тобық араларына шыт жөргекті қалдыра отырып құндақтайды. Егер қыс мезгілі болса, мақта салынып, сыртынан тысы да, астары да шыттан арнайы тігілген көрпемен жабылады. Егер жаз мезгілі болса құндақталған баланы сыртынап мақта матадан тігілген жөргекпен қымтап жауып жатқызады. Құндақталған бала анасының емізуіне де өтe ыңғайлы және бесікке де тез үйреніп кетеді. Егер құндақталмай бос ұсталса, бала бесікке тез үйрене алмай, анасы бір-екі күн қиналады. Құндаққа үйренген бала бос жата алмайды, ол құндақтамайынша немесе бесікке салмайынша ұйықтай алмай, жылап мазасы кетеді. Бос бесіктің арқалығын ыстық шымшуырмен (көсеумен) үш мәрте қариды.

Баланы бесікке бөлер алдында да ыңылдай отырып, ырымдық мәндегі жыр жолдарын айтады:

Мойнымдағы тұмарым 
Тарқамайтын құмарым 
Құдай берген алсын деп 
Ақ бесікке салсын деп
Мойнымдағы маржаным 
Қорадағы мал-жаным 
Бесігіңе жата ғой 
Тәтті ұйқыға бата ғой! -

немесе:

Балам жатсын бесікке 
Пәле қалсын есікте.

Сондай-ақ, шешіп аларда да ырымдық сөздер айтады:[1]

Анасы шешіп алсын 
Ұйқысы бесікте қалсын.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2