Бешалма
| Бешалма | |
| ғағ. Beşalma | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Аймағы | |
| Ауданы | |
| Ішкі бөлінісі |
коммуна |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
46°09′56″ с. е. 28°38′55″ ш. б. / 46.16556° с. е. 28.64861° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 46°09′56″ с. е. 28°38′55″ ш. б. / 46.16556° с. е. 28.64861° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1791 |
| Жер аумағы |
60,7 км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
4441 адам (2004) |
| Ұлттық құрамы |
96,67% - ғағауыздар, 0,99% - молдовандар, 0,83% - украиндар, 0,74% - орыстар, 0,56% - бұлғарлар, 0,11% - сығандар, 0,09% - басқа ұлттар. |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+373 298 ----- |
| Пошта индексі |
MD-3811 |
| Автомобиль коды |
GE -- --- |
Бешалма шекарасы
| |
 Ортаққордағы санаты: Бешалма | |
Бешалма (ғағ. Beşalma) — Молдовадағы Ғағауыз автономиялық аумақтық бірлігі құрамындағы ауыл.[1][2][3]
Сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аудан орталығы Комраттан 28 км. қашықтықта, [4] Молдованың астанасы Кишиневтан 121 км. қашықтықта орналасқан. Бешалма ауылы Ғағауыз АТУ Комрат ауданының құрамына кіреді. Аумақтың жалпы ауданы 60,7 шаршы км, бұл ауданның 7,1% құрайды.
Ауылда 87 шаруашылық субъектілері тіркелген, оның ішінде:
- 17 ауылшаруашылық кәсіпорны,
- 4 өнеркәсіп және қайта өңдеу кәсіпорны,
- 1 диірмен,
- 2 май цехы,
- 1 шағын наубайхана,
- 24 сауда кәсіпорны,
- 1 көлік кәсіпорны,
- 11 азық-түлік дүкені,
- 1 жанармай құю бекеті.
Ауыл аумағында 5 артезиан құдығы, 93 құдық орналасқан.[5]
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2004 жылғы халық санағы бойынша ауылда 4441 адам тұрса, оның 50,53 пайызы ерлер, 49,47 пайызы әйелдер. Халықтың ұлттық құрамы:
- 96,67% - ғағауыздар,
- 0,99% - молдовандар,
- 0,83% - украиндар,
- 0,74% - орыстар,
- 0,56% - бұлғарлар,
- 0,11% - сығандар,
- 0,09% - басқа ұлттар.[6]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бешалма ауылының негізі 1791 жылы қаланған. Аңыз бойынша, ауылдың алғашқы тұрғындары бес алма ағашын осы жерден кездестірген, сірә, бұрын осында өмір сүрген, ауылға «Бес алма ағашы» – Бешалма деген атау берген татарлардан қалған.
1810 жылы отаршылар ауылда алғашқы шіркеу салды. Ол кішкентай болды, оған тек діни қызметкер мен шіркеу қызметкерлері кіре алды, діни қауымның мүшелері көшеде дұға етті. 1860 жылы ауыл тұрғындарының өтініші бойынша шіркеуге Георгий есімі берілді. Жаңа шіркеу 1880 жылы ашылды. Ол кезде Бешалма Бендері уезі, Комрат болысының құрамында болған.
1940 жылы Бессарабия Кеңес Одағына қосылғаннан кейін ауылда ауылдық кеңес ашылды. Ол 1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталғаннан кейін 1944 жылға дейін қызметін тоқтатты. 1944 жылы ауылда 5 мың адам тұрған. Ашаршылық 2800 адамды қамтыды.
1948 жылы 4 сәуірде «Заветы Ильича» ұжымшары ұйымдастырылды. 1948 жылы 4 тамызда «Правда» колхозы, 1948 жылы 28 тамызда «Шверник» колхозы құрылды. 1950 жылы 16 тамызда жалпы жиналыстың шешімімен колхоздар бір ұжымға «Заветы Ильича» колхозына біріктірілді. 1965 жылы 20 қаңтарда «Правда» колхозы болып аталды. 1991-2000 жылдар аралығындағы ауылдың тарихы ерекше орын алады, өйткені осы кезеңде Молдованың саяси, мәдени және экономикалық өмірінде үлкен өзгерістер болды. Қиындыққа қарамастан «Правда» колхозы жұмысын жалғастырды. Колхоздың негізгі саласы темекі, жүзім, астық, мал шаруашылығы болды. 1990 жылдардың ортасында бизнес дами бастады.[7]
Инфрақұрылымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бешалма ауылының аумағында әлеуметтік нысандар:
- 2 мектепке дейінгі мекеме,
- 1 лицей,[8]
- мәдениет үйі,
- тарихи-этнографиялық мұражай,[9][10]
- 2 кітапхана,
- сауықтыру пункті орналасқан.[5]
- Православие шіркеуі
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Значение слова бешалма https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B1%D0%B5%D1%88%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%B0
- ↑ Бешалма на карте Молдовы https://kg.maptons.com/3383450
- ↑ Карта города Бешалма с улицами и домами. Съемки со спутника https://map-time.com/city/84303
- ↑ ТАЙНЫЕ КОДЫ БЕШАЛМЫ https://aif.md/tajnye-kody-beshalmy/ Мұрағатталған 21 шілденің 2022 жылы.
- ↑ a b Примария с. Бешалма https://www.gagauzia.md/ru/administracziya-regiona/primarii/primariya-s.-beshalma.html
- ↑ Бешалма, Гагаузия, АТО https://moldovenii.md/ru/city/details/id/1652#%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5
- ↑ Все о Комратском районе https://raioncomrat.md/naselennyie-punktyi/selo-beshalma/
- ↑ Теоретический лицей им. М. Кёся с. Бешалма https://guogagauzii.md/teoreticheskij-litsej-im-m-kjosya-s-beshalma
- ↑ ЭТНОГРАФИЧЕСКИЙ МУЗЕЙ, БЕШАЛМА https://discovergagauzia.md/ru/attractions/etnograficheskij-muzej-beshalma/
- ↑ Что показывают туристу в Гагаузии: «Черную метку» главного собора в Комрате, турши, лошадей и самобытное подворье https://www.kp.md/daily/26988/4049212/